Most – rodzaj przeprawy w postaci budowli inżynierskiej, której konstrukcja pozwala na pokonanie przeszkody wodnej lub lądowej[1] skonstruowana w taki sposób, że pod nią pozostaje wolna przestrzeń (w odróżnieniu od nasypu). Przęsłem mostu nazywa się element konstrukcyjny łączący dwie podpory lub przestrzeń między nimi.
Mosty dzieli się na[2]:
- przepusty – budowle mostowe prowadzone przez nasypy (według innych definicji są to niewielkie mosty do rozpiętości 2-3 metrów)[3]
- mosty rzeczne – nad przeszkodami wodnymi (rzeki, jeziora, zatoki, morskie cieśniny itp.), popularnie zwane mostami[4][5]
- mosty inundacyjne (zalewowe) – przęsła lub mosty nad terenami zalewowymi
- wiadukty – nad suchymi przeszkodami (doliny, wąwozy), również nad drogowymi i kolejowymi trasami komunikacyjnymi
- estakady – nad terenami zabudowanymi.
Klasyfikacja mostów
[edytuj | edytuj kod]Ze względu na rodzaj drogi prowadzonej po moście dzielone są one następująco:
- drogowe – przez most prowadzony jest ruch komunikacji samochodowej
- kolejowe – przez most prowadzona jest trasa kolejowa
- wodne (akwedukty) – przez most prowadzony jest kanał wodny, bądź grawitacyjnie strumień wody
- mosty przemysłowe (suwnice, mosty przeładunkowe)
- kładki piesze – dla ruchu pieszego (szczególnym przypadkiem kładek są żywe mosty)
Ze względu na charakter ustroju nośnego:
- stałe
- ruchome (obrotowe, przesuwne, podnoszone, klapowe)
Ze względu na rodzaj materiału:
- drewniane
- masywne (kamienne, ceglane, betonowe, żelbetowe, sprężone)
- metalowe (żelazne, stalowe, żeliwne)
- kompozytowe[6]
Można spotkać rozwiązania, w których podpory wykonane są z innego tworzywa niż przęsła, np. stalowe przęsła na filarach z cegły (most stalowo-ceglany).
Z uwagi na liczbę przęseł można wyróżnić mosty jedno-, dwu-, lub wieloprzęsłowe.
W zależności od konstrukcji pomostu wyróżnia się mosty płytowe, belkowe, skrzynkowe, a także sklepione, łukowe i kratowe.
Z uwagi na sposób podparcia przęsła mosty dzielone są na: wolnopodparte, wspornikowe, łukowe, wantowe i wiszące, o przęsłach stałych lub ruchowych (mosty zwodzone, obrotowe, uchylne i przetaczane).
Most podwieszony (most wantowy) – to most o płycie przęsła zawieszonej na cięgnach mocowanych na wieżach zwanych również pylonami. Przykładem takiego mostu jest największy i najdłuższy most w Polsce – Most Solidarności w Płocku przez Wisłę o rekordowej rozpiętości najdłuższego przęsła – 375 metrów, będącego najdłuższym przęsłem w Polsce i tej części Europy. Długość mostu głównego (podwieszonego) wynosi 615 metrów, natomiast długość całkowita mostu to 1712 metrów.
Most wiszący – płyta przęsła zawieszona jest na cięgnach (kablach) mocowanych na podporach, lub na wieżach zwanych podobnie jak w moście wantowym pylonami. Przykładami mostu wiszącego są:
- najstarszy most wiszący na świecie w Pensylwanii z 1801 r.
- Most wiszący w Ozimku najstarszy most wiszący w Polsce, zbudowany w 1827 r. w miejscowości Ozimek w województwie opolskim
- Most Grunwaldzki we Wrocławiu
- Golden Gate w San Francisco 1937
- Most Çanakkale 1915 zbudowany w 2022 r. o największej na świecie rozpiętości przęsła (długości 2023 m) w Turcji.
- Najdłuższe mosty wiszące w Europie to most nad Wielkim Bełtem (Storebælts Broen) w Danii z 1998 roku łączący wyspy Zelandia i Fionia (rozpiętość części wiszącej 2700 m, w tym pomiędzy pylonami 1624 m), który jest czwartym co do długości mostem wiszącym na świecie, oraz most 25 Kwietnia (Ponte 25 de Abril) w Lizbonie z 1966 roku (rozpiętość części wiszącej 2280 m).
- najdłuższym morskim mostem świata jest most nad Zatoką Hangzhou w Chinach. Ma on 36 km długości.
- Jednym z najbardziej znanych mostów wiszących był Tacoma Narrows, liczący 840 m, który zawalił się 7 listopada 1940 roku pod wpływem wiatru, którego podmuchy wywołały drgania rezonansowe o amplitudzie kilku metrów i doprowadziły do zniszczenia konstrukcji.
Most obrotowy – najciekawszymi przykładami są: most drogowy w Giżycku z 1898 lub wąskotorowy most w Rybinie na szlaku Żuławskiej Kolei Dojazdowej – oba o przęsłach obracanych ręcznie (przez jednego człowieka) w poziomie. W Szczecinie nad Regalicą znajduje się jedyny w Polsce czynny kolejowy most zwodzony.
Najstarsze (i czasem spotykane do dnia dzisiejszego) rozwiązania mostów to mosty wiszące zbudowane z lian, lin z ewentualnym wypełnieniem kłodami. Dużym osiągnięciem inżynierskim była zbudowana w V w. p.n.e. przeprawa pontonowa przez Bosfor (zbudowana na polecenie Dariusza I). Największy rozwój budownictwa mostowego miał miejsce w okresie cesarstwa rzymskiego. Do ważniejszych przykładów konstrukcji z tego czasu należy Most Trajana nad rzeką Dunaj z 104 r. W okresie średniowiecza nie powstawały zbyt ciekawe przykłady tego typu rozwiązań. Wyjątkiem jest Most Karola postawiony w Pradze w 1357. Dopiero w XVIII w. powstały kolejne ciekawe rozwiązania inżynierskie. Należy do nich pierwszy na świecie most żeliwny z 1779 r. nad rzeką Severn w Anglii, w 1874 r. w USA zbudowano pierwszy duży most stalowy, a w 1875 r. we Francji został zbudowany pierwszy most żelbetowy.
Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod]Podstawowymi elementami konstrukcji mostu są filary, na których za pośrednictwem łożysk mostowych opierają się przęsła. Skrajne podpory noszą nazwę przyczółków. W dawnych mostach drewniane filary znajdujące się w wodzie były chronione przed naporem kry przez izbice.
Pierwszym na świecie mostem z materiałów innych niż drewno i kamień jest most Iron Bridge wykonany w 1779 z elementów z lanego żeliwa, otwarty do eksploatacji 1 stycznia 1781 roku w Ironbridge w Shropshire w Anglii. Skonstruowany on został tak samo, jak do tamtych czasów budowano mosty drewniane: elementy mostu łączono ze sobą na wpusty i kliny, nie używając żadnych później powszechnie w takich konstrukcjach stosowanych elementów jak śruby i nity. Szczeliny uszczelniano blachą ołowianą. Ruch drogowy na tym moście wstrzymano dopiero w roku 1934 i to wcale nie dlatego, że żeliwo w nim popękało lub skorodowało, a dlatego, że skarpy wąwozu doliny rzeki Severn, nad którą został przeprowadzony, ulegały systematycznemu osuwaniu się i zbliżały się do siebie na tyle, że most się poważnie odkształcił. Mimo to stoi bez żadnych uszkodzeń do dziś.
Najwyższe mosty (odległość od zwierciadła wody)[7]
[edytuj | edytuj kod]Lp. | Zdjęcie | Most | Miejsce | Rok budowy | Wysokość [m] |
---|---|---|---|---|---|
1 | Beipanjiang (Duge) | Chiny | 2016 | 565 | |
2 | Siduhe | Chiny | 2009 | 496 | |
3 | Baluarte | Meksyk | 2012 | 403 | |
4 | Hegigio Gorge Pipeline | Papua-Nowa Gwinea | 2005 | 393 | |
5 | Ba Lin He | Chiny | 2009 | 370 | |
6 | Beipanjiang 2003 | Chiny | 2003 | 366 | |
7 | Aizhai | Chiny | 2012 | 336 | |
8 | Liuchonghe | Chiny | 2012 | 336 | |
9 | Beipanjiang 2009 | Chiny | 2009 | 318 | |
10 | Liuguanghe | Chiny | 2001 | 297 | |
11 | Most nad Zhijinghe | Chiny | 2009 | 294 | |
12 | Royal Gorge | Stany Zjednoczone | 1929 | 291 |
Mosty o najdłuższych przęsłach w Polsce
[edytuj | edytuj kod]Lp. | Obraz | Nazwa | Lokalizacja | Przeszkoda | Rodzaj konstrukcji | Materiał konstrukcji | Rok oddania do użytku | Rozpiętość całkowita obiektu [m] | Rozpiętość najdłuższego przęsła [m] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1. | Most Solidarności | Płock | Wisła | podwieszony | stal, 2 pylony – stal |
2007 | 615,0 | 375,0 | |
2. | Most im. gen. E. Zawackiej | Toruń | Wisła | łukowy | stal, 2 łuki – stal |
(dts) | 7 grudnia 2013540,0 | 270,0 | |
3. | Most Rędziński | Wrocław | Odra, Wyspa Rędzińska |
podwieszony | beton, 1 pylon – beton |
2011 | 612,0 | 256,0 | |
4. | Most Siekierkowski | Warszawa | Wisła | podwieszony | konstrukcja zespolona, 2 pylony – beton |
2002 | 500,0 | 250,0 | |
5. | Most Tadeusza Mazowieckiego | Rzeszów | Wisłok, zbiornik bezpieczeństwa PGE EC Rzeszów | podwieszony | konstrukcja zespolona, 1 pylon – beton |
2015 | 482[9] | 240[10] | |
6. | Most III Tysiąclecia im. Jana Pawła II | Gdańsk | Martwa Wisła | podwieszony | konstrukcja zespolona, 1 pylon – beton |
2001 | 380,0 | 230,0 | |
7. | Most im. Jana Pawła II | Puławy | Wisła | łukowy | konstrukcja zespolona, 1 łuk – stal |
2008 | 1038,2 | 212,0 | |
8. | Most na drodze krajowej DK16 pod Ostródą | Lesiak Ostródzki | Rynna polodowcowa jeziora Morliny | extradosed | beton, 3 pylony – beton |
2017 | 677,0[11] | 206,0 | |
9. | Most pod Kwidzynem | Korzeniewo – Opalenie (Województwo pomorskie) |
Wisła | extradosed | beton, 3 pylony – beton |
2013 | 808,4 | 204,0 | |
10. | Most im. kardynała Franciszka Macharskiego w Krakowie | Kraków | Wisła | podwieszony | beton, 4 pylony – beton |
2017[12] | 706,0[13] | 200,0 | |
11. | Most przez Dunajec w Kurowie | Kurów (powiat nowosądecki) | Dunajec | extradosed | beton, 3 pylony – beton |
2021[14] | 602,0[14] | 200,0[15] | |
12. | Most Niepodległości | Ostróda | Kanał Pauzeński | łukowy | konstrukcja zespolona, 1 łuk – stal |
2018[16] | 340,0[17] | 200,0 | |
13. | Most nad Dunajcem koło Tarnowa | Ostrów, Kępa Bogumiłowicka, Tarnów | Dunajec | belkowy | beton | 2024 | 815,6[18] | 185,0 | |
14. | Most Świętokrzyski | Warszawa | Wisła | podwieszony | konstrukcja zespolona, 1 pylon – beton |
2000 | 430,0 | 180,0 | |
15. | Most w Rozgartach | Rozgarty k/Grudziądza | Wisła | belkowy | beton | 2011 | 400,0 | 180,0 | |
16. | Most Anny Jagiellonki | Warszawa | Wisła | belkowy | beton | 2020 | 535,5[19] | 176,0[20] | |
17. | Most Kotlarski | Kraków | Wisła | łukowy | stal, 1 łuk – stal |
2001 | 166,6 | 166,0 | |
18. | Most im. Józefa Piłsudskiego | Nowy Sącz | Dunajec | łukowy | konstrukcja zespolona, 2 łuki – stal |
2019 | 333,40 | 165,0[21] | |
19. | Most w Wolinie | Wolin | Cieśnina Dziwna | łukowy | konstrukcja zespolona, 1 łuk – stal |
2003 | 664,45 | 165,0 | |
20. | Most Marii Skłodowskiej-Curie | Warszawa | Wisła | belkowy | konstrukcja zespolona | 2012 | 795,0 | 160,0 | |
21. | Most Milenijny | Wrocław | Odra, Zatoka przystani rzecznej – Zimowisko Osobowice |
podwieszony | beton, 2 pylony – beton |
2004 | 923,5 | 153,0 | |
22. | Estakada Generała Stanisława Maczka | Skomielna Biała | Obniżenie terenu | belkowy | beton | 2019 | 992,0[22] | 140,0[23] | |
23. | Most autostradowy w Mszanie | Mszana | Potok Kolejówka, łącznica autostrady, dolina | extradosed | beton; głowice słupów – stal | 2014 | 402,5 | 130,0 | |
24. | Most Brama Przemyska | Przemyśl | San | podwieszony | konstrukcja zespolona, 1 pylon – beton |
2012 | 229,5 | 114,0 | |
25. | Most Unii Europejskiej | Konin | Warta | podwieszony | – | 2007 | 200,0[24] | 80,0 | |
26. | Link do obrazu | Most w Dobczycach | Dobczyce | Raba | podwieszony | konstrukcja zespolona, 2[25] pylony – beton |
2012 | 641,0[26] | 76,0[27] |
Najstarsze mosty w Polsce
[edytuj | edytuj kod]Zachowane
[edytuj | edytuj kod]- most ceglany w Grudziądzu, pochodzący z XIII–XIV w. jest prawdopodobnie pierwowzorem mostu na placu Zamkowym w Warszawie
- most gotycki w Warszawie, na placu Zamkowym (zrekonstruowany)
- Most gotycki w Kłodzku z 1390 roku
- trzy mosty gotyckie z XIV wieku w Reszlu
- most gotycki w Gliwicach
- Diabelski Most w Czernej z 1671 roku
- Most barokowy przy Willi Decjusza w Krakowie (rekonstrukcja)
- most barokowy przy zamku w Gościszowie
- Grabina k. Wałbrzycha – most barokowy na rzece Strzegomce z XVIII wieku
- Trzy mostki barokowe przy Sanktuarium pasyjno-maryjnym w Kalwarii Zebrzydowskiej
- most Ossolińskiego w Iwoniczu, wzniesiony w 1782 roku przez ówczesnego właściciela Iwonicza, Józefa Salezego Ossolińskiego. Na jego południowej fasadzie mieszczą się marmurowa tablica inskrypcyjna fundatora oraz artystycznie wyeksponowana data budowy. W północnej części znajduje się natomiast rodowy herb znamienitego rodu Ossolińskich – „Topór”.
- most żelazny w Opatówku, wzniesiony w 1824, pierwszy most żelazny w Polsce[28]
- most Kamienny w Kaliszu, wzniesiony w latach 1825–1826[29]
- most wiszący w Ozimku, wzniesiony w 1827, najstarszy żelazny most wiszący w Europie kontynentalnej
- most kolejowy w Bydgoszczy, pięcioprzęsłowy, z użyciem sklepień ceglanych, wzniesiony w 1851 r. w ciągu Pruskiej Kolei Wschodniej Berlin – Bydgoszcz – Królewiec[30]
- most Żelazny w Kaliszu, wzniesiony w latach 1865–1866, pierwszy most o konstrukcji stalowej zbudowany przez Polaków[31] (częściowo zachowany)
- most kolejowy w Toruniu, wzniesiony w latach 1870–1873
- most kamienno-betonowy w Legnicy, wzniesiony w 1903
- most drogowy w Toruniu, wzniesiony w latach 1905–1909 w Opaleniu pod Kwidzynem, w 1934 roku przeniesiony do Torunia
- most w Maurzycach, wzniesiony w 1929, pierwszy na świecie stalowy most spawany
- most w Rzuchowie, pierwszy polski most typu extradosed (konstrukcja powstała w 1980, wcześniej niż w innych krajach Europy, a nawet świata)
Niezachowane
[edytuj | edytuj kod]- drewniany most prowadzący do grodziska w Żydowie koło Polanowa (datowany na rok 937 n.e.)[32]
- drewniany most przez Cybinę z X wieku łączący Poznański Ostrów Tumski z Ostrówkiem
- dwa drewniane mosty z X wieku prowadzące na Ostrów Lednicki
- mosty z X wieku prowadzące z Pomorza Gdańskiego do Prus
- most pontonowy przez Wisłę, zbudowany w Kozienicach i zmontowany w Czerwińsku w 1410
- most drewniany w Toruniu z 1500 roku, jeden z najdłuższych w ówczesnej Europie i najdłuższy w Polsce.
- most Zygmunta Augusta, drewniany most przez Wisłę w Warszawie, zbudowany w 1573
- most w Łażanach najstarszy w Europie kontynentalnej (poza Anglią) most żelazny w Łażanach przez Strzegomkę z 1796
- most Kierbedzia pierwszy most stalowy w Warszawie, wzniesiony w latach 1859–1864
- most kolejowy pod Kwidzynem (w okolicach miejscowości Nowy Dwór, droga 588), dziś można oglądać tu betonowe filary w korycie rzeki
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- wiadukt
- most pontonowy
- Most Qingdao Haiwan – najdłuższy most na świecie wybudowany nad wodą
- Most Solidarności w Płocku – największy i najdłuższy most w Polsce o rozpiętości głównego (najdłuższego) przęsła wynoszącej 375 metrów (długość całkowita mostu wynosi 1712 metrów)
- most autostradowy w Mszanie – najszerszy na świecie most typu extradosed
- mosty w polskich miastach:
- Rudolf Modrzejewski – światowej sławy polski konstruktor mostów
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wojciech Radomski Henryk Czudek: Podstawy mostownictwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 7. ISBN 83-01-02893-9.
- ↑ Józef Głomb: Drogowe budowle inżynierskie. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1988, s. 21–25. ISBN 83-206-0727-2.
- ↑ Józef Głomb: Drogowe budowle inżynierskie. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1988, s. 22. ISBN 83-206-0727-2.
- ↑ Sztuka świata. Słownik terminów L-Ż. tom 18. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, s. 77–78. ISBN 978-83-213-4727-1.
- ↑ Witold Szolginia: Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich. Architektura i Budownictwo. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1975, s. 235.
- ↑ T. Siwowski , M. Rajchel , A. Wiater , Pierwszy polski most kompozytowy w badaniach, „Builder”, R. 21, nr 5, 2017, ISSN 1896-0642 [dostęp 2018-02-20] .
- ↑ List of 500 Highest International Bridges. [dostęp 2012-12-03]. (ang.).
- ↑ Mosty. mostypolskie.pl. [dostęp 2011-01-10].
- ↑ Most im. Tadeusza Mazowieckiego w Rzeszowie już otwarty!. premier.gov.pl.
- ↑ Niesamowita panorama Rzeszowa z pylonu Mostu Tadeusza Mazowieckiego. rzeszow.wyborcza.pl.
- ↑ Realizacja Obwodnicy Ostródy Budimex SA wyróżniona tytułem i statuetką TopBuilder 2018 [dostęp 2020-07-15].
- ↑ [1] [dostęp 2014-02-03].
- ↑ Trasa Nowohucka w Krakowie. nbi.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-20)]. [dostęp 2014-02-03].
- ↑ a b O. i inni, Most na Dunajcu w Kurowie oddany do użytku [online], Inżynier Budownictwa, 4 listopada 2021 [dostęp 2023-02-27] (pol.).
- ↑ Wszystko o budowie mostu extradosed w Kurowie [online], Inżynieria.com [dostęp 2023-02-27] (pol.).
- ↑ Most Niepodległości oficjalnie otwarty [dostęp 2020-07-29].
- ↑ Mariusz Kaczyński, Paweł Zawiła: Obiekty mostowe obwodnicy Ostródy – rekordowy kontrakt mostowy Budimeksu SA. Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne. [dostęp 2020-07-29].
- ↑ Most nad Dunajcem w Wierzchosławicach | INKO Consulting [online] [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Most na Wiśle w ciągu POW. [dostęp 2021-12-22].
- ↑ Próbne obciążenia mostów na Południowej Obwodnicy Warszawy. 2020-12-04. [dostęp 2021-12-22].
- ↑ Nowy most na Dunajcu jest już przejezdny. [dostęp 2022-01-07].
- ↑ Andrzej Kasprzak , Krzysztof Blachowicz , Andrzej Berger , Technologia budowy obiektów mostowych nr 18 i 21 w Skomielnej Białej w ciągu drogi S7, Wrocławskie Dni Mostowe – Mosty a Środowisko, Wrocław 2019 [dostęp 2020-07-23] .
- ↑ Andrzej Kasprzak , Krzysztof Blachowicz , Andrzej Berger , Technologia budowy wiaduktu nr 21 w Skomielnej Białej w ciągu drogi S7 metodą nawisową z wykorzystaniem odciągów tymczasowych, XXIX Seminarium Współczesne metody budowy, wzmacniania i przebudowy mostów, Poznań 2019 [dostęp 2020-07-23] .
- ↑ Nowe mosty w Koninie i Płocku. nbi.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-20)]. [dostęp 2014-02-03].
- ↑ Kładki, przewodnik, mosty. footbridge.pl. [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Obwodnica Dobczyc będzie już w czerwcu. www.dziennikpolski24.pl. [dostęp 2020-07-23].
- ↑ Most przez Rabę w Dobczycach. knkmpk.blogspot.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-27)]. [dostęp 2020-07-23].
- ↑ Anna Plenzler: Szlak zabytków techniki w Wielkopolsce. Poznań: Wielkopolska Organizacja Turystyczna, 2011, s. 15. ISBN 978-83-60519-30-1.
- ↑ Iwona Barańska: Architektura Kalisza w dobie Królestwa Kongresowego. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2002, s. 154. ISBN 83-85638-24-5.
- ↑ Monografia mostów województwa kujawsko-pomorskiego. Brda i Kanał Bydgoski. Tom II z serii: Mosty z biegiem rzek pod red. Krzysztofa Dudka. Bydgoszcz – Grudziądz 2012. Wydawca: Związek Mostowców Rzeczypospolitej Polskiej Oddział Pomorsko-Kujawski. ISBN 978-83-934160-2-8.
- ↑ B. Chwaściński, Julian Majewski, [w:] Słownik polskich pionierów techniki, red. B. Orłowski, Katowice 1984, s. 129. ISBN 83-216-0339-4.
- ↑ Żydowo – wieś w powiecie koszalińskim.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- To też jest sztuka – mosty kolejowe – kolekcja w bibliotece Polona