Narzędzie – przedmiot lub urządzenie służące do bezpośredniego oddziaływania w procesie pracy na przedmiot pracy stanowiące wyposażenie człowieka lub maszyny. Większość prostych narzędzi jest maszynami prostymi. Narzędzie pozwala wykonać to, czego przeciętny człowiek nie byłby w stanie wykonać samymi rękoma, lub ułatwia to, co może wykonać sam.
Narzędziami posługują się też niektóre gatunki zwierząt, m.in. szympansy, kapucynki brodate i makaki krabożerne[1].
Jednym z kryteriów podziału procesów cywilizacyjnych jest rodzaj materiałów używanych na narzędzia:
- epoka kamienia: narzędzia były wykonywane z kości i rogów zwierząt, z drewna, kamienia,
- epoka brązu: ok. 2000 p.n.e. zaczęto stosować narzędzia miedziane i brązowe,
- epoka żelaza: ok. 1000 p.n.e. weszły w użycie narzędzia żelazne.
Najwcześniejszymi narzędziami były kije, kamienie, kości w postaci naturalnej, dobierane odpowiednio do zamierzeń. Następnie zaczęto narzędziom nadawać formy lepiej dostosowujące je do potrzeb. Na przestrzeni wieków nastąpiło ogromne zróżnicowanie narzędzi, dostosowywanych do różnorodnych rzemiosł i gałęzi przemysłu.
Zależnie od wybranego kryterium rozróżnia się narzędzia:
- według dostosowania do zadań:
- uniwersalne;
- specjalne;
- według rodzaju napędu:
- ręczne;
- zmechanizowane:
- z napędem elektrycznym inaczej elektronarzędzia np. wiertarka);
- z napędem pneumatycznym np. młot pneumatyczny,
- maszynowe (stanowiące wyposażenie maszyny np. do pracy na obrabiarkach);
- według przeznaczenia:
- nazywane od rodzaju obróbki: np. tokarskie, frezerskie, kuźnicze;
- nazywane od profesji użytkownika: np. ślusarskie, szewskie, krawieckie, kominiarskie, stolarskie, ciesielskie;
- nazywane od rodzaju obrabianego materiału: np. do metalu (stali), do drewna;
- nazywane od sposobu obróbki: np. skrawające, do obróbki plastycznej, ścierne.
Specjalną grupę stanowią narzędzia pomiarowe.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- narzędzia chirurgiczne
- narzędzia ciesielskie
- narzędzia rolnicze
- narzędzia kamienne (otoczakowe, wnękowe, zębate)
- narzędzia tortur
a także:
- narzędzia do modelowania - oprogramowanie
- narzędzia logistyczne
- narzędzia polityki gospodarczej
- narzędzia stosowane w pracy socjalnej
- narzędzie walki – broń
- narzędzie zbrodni – kryminalistyka.
- w ekonomii – środki produkcji
- w matematyce – kalkulator
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Redakcja, Małpy weszły w epokę kamienia łupanego? Brazylijskie kapucynki korzystają z narzędzi [online], www.national-geographic.pl [dostęp 2016-07-16] .