Nawojka[1] – na wpół legendarna postać z XV wieku uchodząca za pierwszą polską studentkę, a zarazem nauczycielkę.
W 1414 roku studia w Uniwersytecie Krakowskim rozpoczął piętnastoletni Jakub (lub Andrzej, spotykana jest też taka wersja). W rzeczywistości była to przebrana za chłopca Nawojka, która pochodziła z zamożnego wielkopolskiego rodu[2]. Według innych źródeł była córką burmistrza Dobrzynia nad Wisłą[3].
Naukę czytania i pisania po polsku i po łacinie wyniosła z rodzinnego domu. Dalsze kształcenie uniemożliwiały jej ówczesne zwyczaje zabraniające przyjmowania kobiet w poczet studentów. Nie widząc innej możliwości, Nawojka posunęła się do podstępu. Legenda dobrzyńska głosi, iż Nawojka w 1407 r. uciekła po kryjomu z Dobrzynia w dniu jej planowanego ślubu. Kiedy w 1417 roku po trzech latach studiów przygotowywała się do złożenia końcowych egzaminów bakalarskich, została zdemaskowana przez syna wójta z Gniezna, rozpoczynającego w tym czasie naukę w Akademii Krakowskiej. Według innej wersji Nawojka zachorowała i lekarz, który ją badał, ujawnił mistyfikację. Istnieje też wersja głosząca, iż Nawojka została zdemaskowana podczas polewania się wodą podczas Lanego Poniedziałku[3].
W związku z doniesieniami Nawojkę postawiono przed sądem biskupim, który jednak orzekł jej niewinność. Profesorowie wystawili jej znakomite świadectwa nauki i moralności. Zaraz potem poszła do zakonu, gdzie prowadziła szkołę nowicjatu. Po latach została ksienią klasztoru.
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Z Nawojką łączony jest pochodzący z XV wieku Modlitewnik Nawojki (identyfikacja pozostaje w sferze hipotez)[3][2].
- Imię Nawojki nosi powstały w 1929 roku pierwszy żeński akademik Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie[2] oraz ulica (przedłużenie ul. Czarnowiejskiej)
- Imię legendarnej studentki nosi także kino w Lipnie na ziemi dobrzyńskiej[4].
- Maria Krüger poświęciła Nawojce opowiadanie Jadwisia, córka Nawoja (w zbiorze Złota korona).
- Na stronie głównej polskiej platformy navoica[5] widnieje informacja, że została nazwana od Nawojki.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Nawoja – imię żeńskie
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ wariant imienia Natalia (Aleksander Brückner, Literatura religijna w Polsce średniowiecznej Warszawa 1902, s.130)
- ↑ a b c Nawojka. krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-09-27)].
- ↑ a b c Nawojka. dobrzyn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-09-27)].
- ↑ Miejskie Centrum Kulturalne w Lipnie. [dostęp 2014-08-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-04)].
- ↑ Navoica.pl – Platforma edukacyjna. navoica.pl. [dostęp 2024-04-05]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Krajewski Mirosław, Dobrzyński słownik biograficzny. Ludzie europejskiego regionu, Włocławek: Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku, 2002, s. 436.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Modlitewnik Nawojki (fragment)
- Franciszek Krček, Modlitewnik Nawojki : studyum językowe, nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1894.
- Pierwsza emancypantka polska. Słowo Polskie z 20 kwietnia 1900, nr 183, s. 3
