Nicolaus Arnoldi

Mikołaj Arnoldi

Pastor, profesor teologii
Nicolaus Arnoldi
Kraj działania	I Rzeczpospolita
Data i miejsce urodzenia	17 grudnia 1618 Leszno
Data i miejsce śmierci	15 października 1680 Franeker
Pastor kalwiński w Beetgum
Okres sprawowania	1645–1651
Pastor uniwersytecki na Uniwersytecie we Franeker
Okres sprawowania	1651–1680
Wyznanie	kalwinizm
Kościół	bracia czescy, Holenderski Kościół Reformowany
Ordynacja	1645

Nicolaus Arnoldi, pol. Mikołaj Arnoldi (ur. 17 grudnia 1618 w Lesznie, zm. 15 października 1680 w Franeker) – urodzony w I Rzeczypospolitej pastor i znany teolog kalwiński w Niderlandach na Uniwersytecie we Franeker.

Mikołaj Arnoldi urodził się w wielkopolskim Lesznie w rodzinie mieszczańskiej. Jego ojcem był Michał Adelti (zm. 1621), zaś matką Anna z Giertychów, wywodząca się z pastorskiej rodziny braci czeskich. Po rychłej śmierci ojca został oddany przez matkę do szkół, gdzie jego nauczycielem został Jan Amos Kommenski. W 1635 roku rozpoczął studia w luterańskim gimnazjum akademickim w Gdańsku. Po ich ukończeniu Jan Teodoryk Potocki powołał go na swojego osobistego kaznodzieję.

Arnoldi wyróżniał się wiedzą i talentem i w 1641 roku jako stypendysta Jednoty Braci Czeskich został wysłany na studia teologiczne we Franeker, we Fryzji. Przed wyjazdem został ordynowany na diakona. Tam trafił pod opiekę innego polskiego profesora teologii z Wielkopolski, Jana Makowskiego, pod którego wpływem pozostał do końca życia i który ku niezadowoleniu polskich władz kościelnych przekonał go do pozostania w Niderlandach. Podczas studiów odwiedził Londyn i Cambridge.

Początkowo w latach 1645–1651 był pastorem w maleńkiej fryzyjskiej miejscowości Beetgum. Jego talent oratorski i poparcie Makowskiego doprowadziły do tego, że w 1651 roku został powołany na kaznodzieję Uniwersytetu we Franeker i profesora teologii, którą to funkcję pełnił aż do śmierci. Jego znajomość spraw polskich sprawiała, że w 1656 i 1658 został mianowany kapelanem niderlandzkich poselstw do Szwecji, z którą omawiano m.in. sprawy polskie, a także do Heidelbergu.

W przeciwieństwie do swojego mentora Makowskiego unikał polemik wewnątrzkalwińskich, zachowując ortodoksyjnie umiarkowane stanowisko. Polemizował natomiast ostro z socynianizmem, racjonalizmem, katolicyzmem, a nawet dawnym nauczycielem Janem Amosem Kommenskim, kiedy ten poparł grupę „proroków”. Najbardziej jednak polemizował z Kartezjuszem i z jego rosnącym wpływem na fryzyjskich duchownych. Do końca życia pracował jako kaznodzieja uniwersytecki i teolog.

Założona przez niego niderlandzka gałąź rodziny Arnoldich przerodziła się w prawdziwą dynastię pastorską w Niderlandach.

W zawartym w 1645 pierwszym małżeństwie z Remigią van Nitzen (Nietzen) (zm. 1652) nie miał potomstwa. Jednym z jego trzech synów z drugiego małżeństwa (od 1653) z Anną van Pybinga był:

• Michael Arnoldi (1658–1738), absolwent Uniwersytetu we Franeker i potem pastor kalwiński (od 1682) m.in. w Harlingen (1683–1693), Leeuwarden (1693–1703) i Haarlem (1703–1738). Uchodził za osobę znakomicie wykształconą i oczytaną. W małżeństwie ze Sjouwkie Taekema miał czterech synów i jedną córkę, z nich m.in. duchownymi byli:
  • Tiberius Arnoldi (zm. 1741) pastor kalwiński m.in. w Dordrechcie (1726–1728) i Haarlem (1728–1741),
  • Michael Arnoldi (zm. 1751) pastor kalwiński w Bradnwijk i Harderwijk.

• G.P. van G.P. van Itterzon, Biografisch Lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands Protestantisme
• Wumkes, Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek (NNBW),