Oceania – nazwa zbiorowa wysp Oceanu Spokojnego[1], które wraz z Australią tworzą odrębną część świata nazywaną Australią i Oceanią.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Oceania jest największym, w sensie przestrzeni geograficznej, subregionem Azji-Pacyfiku. Powierzchnia wynosi ok. 1,25 mln km². Subregion ten jest jednocześnie bardzo zróżnicowany, gdyż obejmuje średniej wielkości państwa, jak: Nowa Zelandia i Papua-Nowa Gwinea, oraz liczne wyspy pochodzenia wulkanicznego i atole na obszarze Pacyfiku, które dzieli się na trzy grupy według kryteriów antropologicznych, a nie geograficznych: Melanezja obejmująca większe wyspy południowo-zachodniego Pacyfiku; Polinezja, w skład której wchodzą wyspy leżące w trójkącie: Hawaje, Wyspa Wielkanocna i Fidżi; Mikronezja, której wyspy rozciągają się na północ od Melanezji, a na wschód od Filipin[2].
Największe wyspy Oceanii: Nowa Gwinea, Wyspa Południowa, Wyspa Północna, Nowa Brytania, Nowa Irlandia, Nowa Kaledonia, Viti Levu, Vanua Levu, Bougainville, Guadalcanal, Makira, Espiritu Santo.
Ludność
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje ją około 16 mln osób (2012). Rozmieszczenie ludności jest nierównomierne – gęstość zaludnienia powyżej 250 mieszk./km²: Tonga (500), Nauru (476), Wyspy Marshalla (287), Guam (257), Samoa Amerykańskie (251); gęstość zaludnienia poniżej 10 osób/km²: Papua-Nowa Gwinea (8) i Niue (8). Wiele wysepek pozostaje niezamieszkanych.
W Oceanii występuje ludność autochtoniczna: Papuasi (ok. 3,1 mln), Melanezyjczycy (ok. 1 mln), Maorysi (ok. 918 tys.), Polinezyjczycy (ok. 870 tys.), Mikronezyjczycy (ok. 180 tys.).
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Na wyspach Oceanii uprawia się: palmę kokosową, trzcinę cukrową, banany, ananasy, drzewa chlebowe i w mniejszym zakresie kawę, kakao i kauczuk. Ludność trudni się również połowem ryb, perłopławów i żółwi szylkretowych.
Z bogactw mineralnych duże znaczenie mają: rudy kobaltu, rudy niklu (Nowa Kaledonia), rudy miedzi, złoto (wyspa Bougainville), fosforyty (Nauru) oraz guano. Wyspy Oceanii odgrywają dużą rolę w komunikacji morskiej i lotniczej. Ważne porty morskie: Auckland, Wellington, Lyttelton, Numea, Suva, Honolulu, Pago Pago, Rarotonga, Papeete, Madang, Port Moresby, Port Vila; oraz porty lotnicze: Honolulu, Nandi, Auckland, Wellington, Christchurch, Pago Pago, Papeete, Numea. Coraz ważniejszą gałęzią tutejszej gospodarki staje się turystyka, która najbardziej rozwinęła się na Hawajach i w Nowej Zelandii.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Obszar Oceanii w XVI wieku zaczęły penetrować wyprawy hiszpańskie i portugalskie. W XVII wieku dołączyli do nich Holendrzy, Francuzi i Anglicy, a w XIX wieku Niemcy i Amerykanie. Do końca XIX w. wszystkie wyspy Oceanii zostały skolonizowane przez państwa europejskie i Stany Zjednoczone. W 1907 roku niepodległość uzyskało pierwsze państwo Oceanii – Nowa Zelandia (dotychczas dominium brytyjskie). W okresie I wojny światowej terytoria niemieckie zajęte zostały przez Australię, Nową Zelandię i Japonię, w 1919 stały się one oficjalnie terytoriami mandatowymi Ligi Narodów pod zarządem tychże państw. W czasie II wojny światowej obszar Oceanii był areną działań wojennych japońskich i amerykańskich. Po kapitulacji Japonii w 1945 jej terytoria mandatowe jako terytoria powiernicze ONZ trafiły pod zarząd Stanów Zjednoczonych. W okresie powojennym większość terytoriów zależnych uzyskała niepodległość: Samoa Zachodnie (1962), Nauru (1968), Tonga i Fidżi (1970), Papua-Nowa Gwinea (1975), Wyspy Salomona i Tuvalu (1978), Kiribati (1979), Vanuatu (1980), Federacja Mikronezji (1986), Wyspy Marshalla (1986) i Palau (1994). Inne terytoria takie jak Niue, Wyspy Cooka, Mariany Północne czy Guam, posiadając szeroką autonomię, mają rangę państw stowarzyszonych z Nową Zelandią bądź USA.
Regiony
[edytuj | edytuj kod]Oceania obejmuje 4 regiony:
- Melanezję – 925 tys. km², 6,65 mln mieszk. (1993):
- Mikronezję – 2,7 tys. km², 0,45 mln mieszk. (1993):
- Polinezję – 25,8 tys. km², 1,7 mln mieszk. (1993):
- i Nową Zelandię – 270,5 tys. km², 3,5 mln mieszkańców (1993).
Podział wysp ze względu na genezę
[edytuj | edytuj kod]- wyspy koralowe: np. australijskie Wyspy Morza Koralowego
- wyspy atolowe: np. wyspa Bora-Bora
- wyspy wulkaniczne: np. Hawaje
- kontynentalne: np. Nowa Gwinea
Podział polityczny
[edytuj | edytuj kod]Podział polityczny Oceanii:
- niepodległe państwa:
- integralne części państw położonych poza Oceanią:
- Hawaje (Stany Zjednoczone),
- zachodnia część wyspy Nowa Gwinea (Indonezja),
- Wyspa Wielkanocna, Sala y Gómez (Chile),
- Ogasawara, Minami Tori-shima, Okino Tori-shima, Kazan Rettō (Japonia);
- posiadłości australijskie:
- posiadłość brytyjska:
- posiadłości francuskie:
- posiadłości nowozelandzkie:
- posiadłości amerykańskie:
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Oceania, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-01] .
- ↑ Edward Haliżak: Stosunki międzynarodowe w regionie Azji-Pacyfiku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 1999, s. 54. ISBN 83-87367-48-6.