Ontario

Ten artykuł dotyczy prowincji w Kanadzie. Zobacz też: inne znaczenia.

Ontario

prowincja
Herb Flaga
Dewiza: Ut Incepit Fidelis Sic Permanet (Jak zaczął być wiernym, tak i pozostaje)
Państwo	Kanada
Stolica	Toronto
Data powstania	1 lipca 1867 akces do Konfederacji Kanady jako 1. prowincja
Kod ISO 3166-2	CA-ON
Premier	Doug Ford
Gubernator porucznik	Edith Dumont
Powierzchnia	1 076 395 km²
Populacja (2023) • liczba ludności	15 801 768
• gęstość	14,7 os./km²
Numer kierunkowy	416, 437, 519, 613, 647, 705, 807, 905
Kod pocztowy	ON
Strefa czasowa	UTC-5
Języki urzędowe	angielski[1]
Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba Senat	24
Liczba Izba Gmin	103
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Ontario – prowincja Kanady położona we wschodniej części kraju, pomiędzy Wielkimi Jeziorami na południu a Zatoką Hudsona na północy. Zamieszkana przez 15 801 768 osób (szac. 2023), ponad 1/3 ludności kraju, jest najludniejszą i najprężniejszą ekonomicznie spośród prowincji Kanady. Ontario zajmuje powierzchnię 1 076 395 km², co czyni ją drugą pod względem wielkości prowincją po Quebecu^[a]. W granicach Ontario znajduje się stolica Kanady – Ottawa, największe miasto kraju – Toronto, a także największa aglomeracja, tzw. Golden Horseshoe^[2].

Nazwa „Ontario” pochodzi prawdopodobnie od irokiańskiego słowa kandario, oznaczającego „mieniącą się wodę”^[3]. Alternatywnie, etymologię wywodzi się od hurońskiego słowa oznaczającego „wielkie jezioro”^[4].

Nazwy Ontario użyto po raz pierwszy w 1641 roku na określenie terenów na północnym brzegu wschodniej części Wielkich Jezior^[3][5]. Później na określenie terenów dzisiejszej prowincji używano nazwy „Quebec” (pokrywała ona dzisiejsze Ontario, Quebec oraz północną część Stanów Zjednoczonych). Dopiero w 1791 roku określono nazwę Ontario (lub Górna Kanada) na tereny w górnym biegu Rzeki Świętego Wawrzyńca, a Quebec na tereny w jej biegu dolnym^[5].

Głową prowincji, a zarazem przedstawicielem monarchy brytyjskiego jest gubernator porucznik.

Ontario jest częścią Konfederacji Kanadyjskiej. Zgodnie ze strukturą polityczną ma swój własny parlament oraz rząd prowincjalny.

W skład rządu wchodzą następujące ministerstwa i komitety:

• Ministry of Aboriginal Affairs – Ministerstwo ds. Ludności Rdzennej
• Ministry of Agriculture and Food – Ministerstwo ds. Rolnictwa i Żywności
• Ministry of Attorney General – Prokurator Generalny
• Ministry of Citizenship and Immigration – Ministerstwo ds. Obywatelstwa i Imigracji
• Ministry of Children and Youth Services – Ministerstwo ds. Dzieci i Młodzieży
• Ministry of Consumer and Business Services – Ministerstwo Usług dla Ludności i Przedsiębiorstw
• Ministry of Culture – Ministerstwo Kultury
• Ministry of Economic Development, Trade and Employment – Ministerstwo ds. Rozwoju Gospodarczego, Handlu i Zatrudnienia
• Ministry of Education – Ministerstwo Edukacji
• Ministry of Energy – Ministerstwo Energetyki
• Ministry of Environment – Ministerstwo Ochrony Środowiska
• Ministry of Finance – Ministerstwo Finansów
• Ministry of Francophone Affairs – Ministerstwo ds. Frankofonów
• Ministry of Health and Long-Term Care – Ministerstwo Zdrowia
• Ministry of Intergovernmental Affairs – Ministerstwo ds. Kontaktów Międzyrządowych
• Ministry of Labour – Ministerstwo Pracy
• Ministry of Municipal Affairs and Housing – Ministerstwo ds. Miejskich i Gospodarki Mieszkaniowej
• Ministry of Natural Resources – Ministerstwo ds. Zasobów Naturalnych
• Ministry of Northern Development and Mines – Ministerstwo ds. Rozwoju Terytoriów Północnych i Zasobów Mineralnych
• Ministry of Research and Innovation – Ministerstwo ds. Badań i Innowacji
• Ministry of Rural Affairs – Ministerstwo ds. Wsi
• Seniors’ Secretariat – Sekretariat ds. Osób Starszych
• Ministry of Tourism, Culture and Sport – Ministerstwo Turystyki, Kultury i Sportu
• Ministry of Training, Colleges and Universities – Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
• Ministry of Transportation – Ministerstwo Transportu
• Women’s Directorate – Dyrektoriat ds. Kobiet

Premier Ontario jest szefem rządu prowincyjnego. Posiada on bardzo szerokie uprawnienia, pozwalające prowadzić skuteczne rządy, jeśli tylko ma zapewnione poparcie w parlamencie prowincji. Premierem zostaje lider partii zdobywającej większość w parlamencie. Jeśli z jakichkolwiek powodów, w czasie trwania sesji parlamentu przewodniczący rządzącej partii zostaje zmieniony, następuje automatyczna zmiana na stanowisku premiera prowincji.

Parlament Ontario jest ciałem ustawodawczym prowincji. W jego skład wchodzi Gubernator porucznik oraz 124 deputowanych do Zgromadzenia Legislacyjnego (Members of Provincial Parliament w skrócie MPP).

W obecnym, 42. Parlamencie Ontario zasiadają przedstawiciele następujących partii:

• Progresywno-Konserwatywna Partia Ontario – 67
• Nowa Demokratyczna Partia Ontario –39
• Liberalna Partia Ontario – 7
• Partia Zielonych – 1

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Ontario.

Ontario podzielone jest na trzy rodzaje jednostek administracyjnych:

• Regiony – Region – występują w gęsto zaludnionych i silnie zurbanizowanych obszarach południowego Ontario.
• Hrabstwa – County – występują w słabiej zurbanizowanych i rzadziej zaludnionych obszarach południowego Ontario.
• Okręgi – District – występują w słabo zurbanizowanych i bardzo rzadko zaludnionych obszarów północnego Ontario.

Te z kolei mogą dzielić się na następujące jednostki samorządowe:

• Miasta – City i Town – samorządy posiadające prawa miejskie. Większe miasta posiadają status City, podczas gdy mniejsze na ogół status Town. Niektóre miasta będące częścią hrabstwa mogą mieć status miasta wydzielonego.
• Okręgi miejskie – Township – obszary nie posiadające wyraźnego centrum, zwykle składające się z luźno ze sobą związanych farm, innych jednostek gospodarczych i mieszkalnych. Posiadają takie same prawa samorządowe jak miasta (Town).
• Wsie – Village lub Hamlet – obszary rolnicze zawierające pewną liczbę farm, innych jednostek gospodarczych i mieszkalnych, w których możliwe jest wyróżnienie pewnego centrum.

Różnica pomiędzy wsią a okręgiem miejskim może zasadzać się na kryterium czysto historycznym.

Pełna lista wszystkich jednostek samorządowych: podział administracyjny Ontario

Ontario na północy sięga po Zatokę Hudsona, od zachodu graniczy z kanadyjską prowincją Manitoba, od wschodu z prowincją Quebec, zaś od południa ze Stanami Zjednoczonymi (stany Minnesota, Michigan, Ohio, Pensylwania i Nowy Jork). Południowa część granicy z prowincją Quebec przebiega wzdłuż rzeki Ottawa, północna część jest linią prostą. Granica z prowincją Manitoba składa się z dwóch prostych odcinków.

Ontario dzieli się na trzy regiony geograficzne:

• Dolina Wielkich Jezior i Nizina Laurentyńska: stanowi południową część prowincji. Gęsto zaludniona i silnie zurbanizowana. Okolica nizinna, przecinana licznymi morenami. Wzdłuż południka 81°W przecięta jest potężnym uskokiem terenowym - Kuestą Niagary. Południowy jego kraniec tworzy Wodospad Niagara, a północny Półwysep Bruce’a, wcinający się pomiędzy właściwe jezioro Huron i jego zatokę Georgian Bay. Na tym terenie leży większość wielkich ośrodków miejskich Ontario. Przede wszystkim olbrzymia aglomeracja Golden Horseshoe oraz inne większe miasta takie jak: London, Windsor, Peterborough i Kingston.
• Tarcza Kanadyjska: silnie pofałdowana wyżyna o wyraźnym krajobrazie polodowcowym, pełna skalistych, obłych wzgórz i wąwozów, usiana niewielkimi jeziorami oraz poprzecinana strumieniami i drobnymi rzekami. Teren prawie całkowicie zalesiony. Ważniejszymi miastami na tym obszarze są Kenora, Thunder Bay, Sault Ste. Marie, Greater Sudbury, North Bay i Timmins.
• Nizina Zatoki Hudsona: Nizinny pas ziemi wokół wybrzeży Zatoki Hudsona o szerokości 100 do 300 km. Podmokły, często bagnisty, z licznymi rzekami i strumieniami wpadającymi do zatoki.

Do największych zbiorników wodnych należą Wielkie Jeziora. W granicach Ontario znajdują się częściowo Ontario, od którego prowincja bierze swoją nazwę, Erie, Huron i Jezioro Górne. Oprócz tych w granicach Ontario znajduje się szereg mniejszych, lecz ciągle znacznych jezior: Nipigon, Nipissing i Simcoe oraz tysiące małych i średnich jezior. Cała powierzchnia Ontario poprzecinana jest tysiącami rzek, strumieni i potoków. Do znacznych rzek należą: Rzeka św. Wawrzyńca, Ottawa, Albany.

Klimat w Ontario zależy od położenia równoleżnikowego. Na północy panuje kontynentalny klimat ze srogimi zimami i gorącymi latami. W południowym Ontario panuje znacznie łagodniejszy klimat. Zimy są zwykle długie ze średnimi temperaturami -6 °C. W mroźne dni, gdy wieją silne północne wiatry temperatury osiągają -30 °C, przy czym odczuwane są jak -40 °C. Bliskość jezior przez dłuższy czas utrzymujących wyższą temperaturę powoduje obfitość opadów śniegu. Po krótkiej i kapryśnej wiośnie następuje upalne lato. Gdy wieją południowe wiatry, przynoszą z sobą gorące i wilgotne powietrze znad Zatoki Meksykańskiej. Wilgotność powietrza w takich okresach sięga 100%. Zdecydowanie najbardziej umiarkowanym okresem jest początek jesieni tzw. Indian summer (indiańskie lato), trwający przez wrzesień i październik. Potem następuje krótki okres jesiennej szarugi, który szybko przechodzi w zimę. Roczne opady wahają się od 864 mm na południu do 508 mm na północy.

W Ontario znajdują się znaczne pokłady miedzi, niklu, cynku, złota, platyny oraz nieeksploatowane już zasoby uranu. Ważnym bogactwem Ontario są olbrzymie zasoby drewna, wody pitnej, oraz jego ogromny, malowniczo położony w wyniku działania lodowcowego, nieskażony ekosystem leśno-jeziorny.

Ontario jest najprężniejszą ekonomicznie prowincją Kanady. W Ontario wytwarzane jest 41% produktu narodowego. Stąd pochodzi też 60% eksportu, głównie do Stanów Zjednoczonych.

Głównymi gałęziami ontaryjskiej gospodarki są:

• Przemysł wytwórczy – przemysł maszynowy, w tym samochodowy, produkty elektroniczne, maszyny dla przemysły spożywczego, wyroby hutnicze, wyroby przemysłu chemicznego.
• Rolnictwo – ponad połowa ziemi uprawnej w Ontario mieści się w I klasie jakości, stąd też rolnictwo ontaryjskie cechuje się bardzo wysoką wydajnością. Głównymi produktami rolnymi są: zboża, kukurydza, soja, owoce i warzywa, a także hodowla zwierząt.
• Przemysł wydobywczy i leśny – Ontario zawiera 17% całego areału leśnego Kanady, co przekłada się na 2% całych zasobów światowych. W leśnictwie zatrudnionych jest niemal 90.000 osób a przemysł drzewny przynosi 15 miliardów dolarów rocznej sprzedaży. Racjonalna gospodarka leśna prowadzi do utrzymania, a nawet zwiększania się areału lasów. Północne rejony Ontario bogate są także w złoża mineralne. W okolicach Greater Sudbury znajdują się najbogatsze w świecie złoża niklu i miedzi. W Ontario znajdują się także intensywnie eksploatowane złoża złota, platyny oraz cynku.
• Usługi finansowe – istotny sektor ekonomii zatrudniający ponad 200,000 pracowników. W Toronto znajdują się siedziby wszystkich wielkich banków kanadyjskich. W Toronto, przy Bay Street mieści się Giełda Torontońska Toronto Stock Exchange.
• Przemysł wysokich technologii – W Ontario znajduje się wiele przedsiębiorstw rozwijających najwyższą technologię w dziedzinach medycyny, komunikacji i techniki komputerowej.
• Przemysł rozrywkowy i turystyczny – Toronto, często nazywane „Hollywoodem Północy” daje scenerię dla dużej liczby filmów kanadyjskiej i amerykańskiej produkcji. Działa w tym mieście także wiele teatrów i galerii. Ważną gałęzią ekonomii jest turystyka (zobacz Parki prowincjonalne w Ontario).

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Tereny Ontario zasiedlone były stale od co najmniej 20 tys. lat. Obecnie, w wąskim pasie przygranicznym ze Stanami Zjednoczonymi, jest to bardzo kosmopolityczny region Kanady, pod silnym napływem emigracji zwłaszcza z Europy i Azji.

Struktura religijna (2011)^[8]:

• katolicy – 31,4%,
• protestanci:
  • Zjednoczony Kościół Kanady – 7,5%,
  • anglikanie – 6,1%,
  • prezbiterianie – 2,5%,
  • baptyści – 1,9%,
  • zielonoświątkowcy – 1,7%,
  • luteranie – 1,3%,
• brak religii – 23,1%,
• pozostali chrześcijanie – 9,2% (w tym nieokreśleni i mniejsze grupy protestanckie),
• muzułmanie – 4,6%,
• hinduiści – 2,9%,
• prawosławni – 2,35%,
• żydzi – 1,55%,
• sikhowie – 1,4%,
• buddyści – 1,3%,
• świadkowie Jehowy – 0,39%,
• mormoni – 0,16%,
• neopogaństwo – 0,08%,
• pozostałe religie – 0,6%.

Jednym z pierwszych polskich osiedli w Ontario była wieś Wilno leżąca w hrabstwie Renfrew, około 300 km na północ od miasta Peterborough.

Duża część z ponad 800 tysięcy Polaków zamieszkujących Kanadę skupia się w Ontario, a ściślej w południowej części tej prowincji. Największe skupiska Polaków znajdują się w miastach aglomeracji Golden Horseshoe, a w szczególności w Toronto, Brampton i Mississauga. W tym ostatnim mieście co piąty mieszkaniec jest Polakiem, aczkolwiek nie można wyróżnić polskiej dzielnicy w tym mieście. Znajdują się w nim także dwie parafie polskie: św. Maksymiliana Kolbego i św. Eugeniusza de Mazenod (w budowie) oraz Centrum Kulturalne im. Jana Pawła II.

W Toronto tradycyjnie polską okolicą są tereny wzdłuż osi ulicy Roncesvalles Avenue, które były terenem osiedlania się polskich emigrantów już w latach dwudziestych XX wieku. Przy tej ulicy znajduje się polska parafia św. Kazimierza – St. Casimir Church, główny oddział polskiego banku St. Stanislaus – St. Casimir’s – Polish Parishes Credit Union Limited, dom seniora Copernicus Lodge oraz mnogość polskich sklepów i innych przedsiębiorstw. Na południowym krańcu ulicy, na miniaturowym skwerze znajduje się pomnik katyński.

W Toronto istnieje także inna polska parafia św. Stanisława – St. Stanislaus Church.

Ulica Roncesvalles powoli zaczyna tracić swój polski charakter na rzecz przybyszów z Azji, podczas gdy bogacący się Polacy wybierają do zamieszkania bogate przedmieścia lub miasta otaczające Toronto.