Operacja Mallard

II wojna światowa, front zachodni, część operacji Overlord
Dowódca 6 Dywizji Richard N. Gale i jego żołnierze
Czas	6 czerwca 1944
Miejsce	Normandia
Terytorium	Francja
Wynik	zwycięstwo aliantów
Strony konfliktu
III Rzesza  Wielka Brytania  Kanada
Dowódcy
Wilhelm Richter Richard Gale
Położenie na mapie Francji miejsce bitwy
49°02′N 0°15′W/49,033333 -0,250000
Multimedia w Wikimedia Commons

Operacja Mallard – kodowa nazwa operacji wojsk powietrznodesantowych armii brytyjskiej przeprowadzonej 6 czerwca 1944 roku jako element alianckiego lądowania w Normandii.

Celem operacji było przerzucenie szybowcami transportowymi żołnierzy 6 Brygady Powietrznodesantowej i pododdziałów dywizyjnych celem wsparcia 6 Dywizji Powietrznodesantowej na lewym skrzydle brytyjskich plaż inwazyjnych. Wykorzystując dwa obszary lądowania, jeden na zachód od kanału Caen i drugi na wschód od rzeki Orne, Mallard była trzecią operacją powietrznodesantową tej dywizji w dniu lądowania w Normandii. Pierwsza, operacja Deadstick, doprowadziła do zajęcia mostów „Pegaz” i „Horsa”. W trakcie trwania drugiej (operacja Tonga), zrzucono dwie brygady spadochronowe na wschód od Caen.

W trakcie operacji Mallard do stref lądowania dotarło 246 z 256 szybowców holowanych przez samoloty z 38 i 48 Grupy RAF^[1]. W lądowaniu wzięły udział, po raz pierwszy, czołgi dostarczone do rejonu walk drogą powietrzną.

Plan lądowania w Normandii obejmował pięć uderzeń z morza, wraz z pomocniczymi lądowaniami na skrzydłach sił powietrznodesantowych w wykonaniu spadochroniarzy brytyjskich i amerykańskich^[2].

W swej pierwszej akcji bojowej niedoświadczona 6 Dywizja Powietrznodesantowa miała wylądować na lewym skrzydle brytyjskiego odcinka lądowania^[3]. Głównym zadaniem w dniu lądowania było zdobycie i utrzymanie w stanie nienaruszonym dwóch mostów na kanale Caen i rzece Orne. Drugim zadaniem dywizji było zniszczenie baterii dział w Merville, która mogła zagrażać okrętom i jednostkom desantowym lądującym na Plaży Sword. By zapobiec uderzeniu posiłków niemieckich od wschodu, 6 Dywizja Powietrznodesantowa powinna zniszczyć mosty na rzece Dives, a następnie okopać się wokół Ranville i osłaniać lewe skrzydło wojsk nacierających od strony plaż^[3].

Podczas operacji Deadstick wzmocniona kompania 2. batalionu Pułku Lekkiej Piechoty Oxfordshire and Buckinghamshire zdobyła w nocy 5/6 czerwca dwa mosty. W operacji Tonga udział wzięły dwie brygady spadochronowe dywizji. 5 Brygada Spadochronowa zapewniała obronę zdobytych mostów, rozwijając się na wschód i zachód od kanału i rzeki. 3 Brygada Spadochronowa zniszczyła baterię pod Merville oraz mosty na rzece Dives, po czym cofnęła się zajmując pozycje obronne na wschód od 5 Brygady Spadochronowej^[1].

Siła trzeciej formacji 6 Dywizji Powietrznodesantowej, 6 Brygady Powietrznodesantowej, niemal dorównywała sile obu brygad spadochronowych razem wziętych^[4]. Dotkliwy brak samolotów transportowych oznaczał, że brygada ta nie mogła zostać przetransportowana do Normandii razem z resztą pododdziałów dywizji^[3]. Stan osobowy każdego z trzech batalionów brygady wynosił 806 ludzi w czterech 4-plutonowych kompaniach strzeleckich oraz w kompanii wsparcia składającej się z dwóch plutonów przeciwpancernych uzbrojonych w cztery armaty 6-funtowe każdy, dwóch plutonów moździerzy (po sześć moździerzy 3-calowych) i dwóch plutonów karabinów maszynowych^[5]. Nie planowano przerzucenia brygady w ramach operacji Mallard – wszystko miało zależeć od tego, jak będą sobie radzić pozostałe oddziały 6 Dywizji Powietrznodesantowej i siły, które przeznaczono do lądowania na Plaży Sword^[6].

Samoloty, które wróciły z wcześniejszych lotów nad kontynent, zostały ponownie zatankowane, naprawione w razie potrzeby i przygotowane do kolejnej misji holowania szybowców w godzinach wieczornych. W skład flotylli desantowej wchodziło 226 szybowców Airspeed Horsa^[7]. Posiadając 27-metrową rozpiętość skrzydeł i długość 20 m, Horsa mógł unieść maksymalnie 7 140 kg, co oznaczało dwóch pilotów + 28 żołnierzy (względnie dwa jeepy lub jednego jeepa i działo, lub jednego jeepa z przyczepą^[8][9]). Cięższe wyposażenie dywizji przewoziło trzydzieści szybowców General Aircraft Hamilcar. Dwadzieścia z nich było przystosowanych do przewozu lekkich czołgów (wraz z załogami) należących do Pułku Rozpoznawczego 6 Dywizji Powietrznodesantowej, cztery dalsze przewoziły cysterny z paliwem (dla bezpieczeństwa bez załóg), trzy transportowały Universal Carriery z załogami, a trzy ostatnie dwa Universal Carriery z 3-calowymi moździerzami, jeden Universal Carrier wyposażony w urządzenie do restartowania akumulatorów samochodowych, szesnaście motocykli i jeepa^[10].

Obowiązek obrony pasa nadbrzeżnego spoczywał na 716 Dywizji Piechoty^[11], składającej się z ośmiu batalionów mających obsadzić 34 km Wału Atlantyckiego^[12][13]. Słabo wyposażona w broń cudzoziemskiego pochodzenia dywizja składała się z poborowych z terenów Polski włączonych do Rzeszy oraz ochotników z Rosji i Francji; Niemcami byli tylko oficerowie i starsi podoficerowie^[11].

Druga jednostka, 21 Dywizja Pancerna, została skierowana do Normandii w maju 1944 roku i rozlokowana częściowo w Vimont na wschód od Caen^[14] i w Cairon na zachód od mostu na kanale Caen^[15]. 21 Dywizja Pancerna była nową formacją, ale wywodzącą się z jednostki Afrika Korps zniszczonej w Afryce Północnej^[14]. Choć uzbrojona w czołgi i pojazdy opancerzone starszych typów, dywizja mogła być groźna, bowiem jej oficerowie i około 2 000 ludzi było weteranami kampanii afrykańskiej^[12]. Nieco dalej rozlokowane były 12 Dywizja Pancerna SS „Hitlerjugend” w Lisieux i Dywizja Panzer Lehr w Chartres, obie w odległości mniejszej niż dzień marszu od Caen^[16].

Wobec pierwszych informacji o desantach z morza i powietrza niemiecka 21 Dywizja Pancerna otrzymała po południu 6 czerwca rozkaz przystąpienia do kontruderzenia. Jej dowódcy zostali ostrzeżeni przez generała Ericha Marcksa z LXXXVII Korpusu Armijnego, że:

„jeżeli nie powiedzie wam się zepchnięcie Brytyjczyków do morza, możemy przegrać całą wojnę”^[17].

Na wschód od rzeki Orne 125 Pułk Grenadierów Pancernych ruszył w stronę przechwyconych przez przeciwnika mostów. Kolumna została szybko namierzona. W ciągu następnych dwóch godzin stała się celem ataków alianckiej artylerii i samolotów, co spowodowało ciężkie straty^[18]. O godzinie szesnastej 1. batalion 192 Pułku Grenadierów Pancernych i 100 Pułk Pancerny doszły (na zachód od kanału Caen) do wybrzeża wykorzystując lukę pomiędzy plażami Sword i Juno^[19]. Tam połączyły się z 736 Pułkiem Piechoty, który odpierał ataki alianckie na Lion-sur-Mer^[20]. Niemieckie jednostki umocniły się na plaży i oczekiwały na rozkazy dowódcy dywizji, generała Edgara Feuchtingera^[20].

Tymczasem z Anglii wystartowało 256 szybowców niosących pozostałych żołnierzy i wyposażenie 6 Dywizji Powietrznodesantowej. RAF przeznaczył dla osłony szybowców i holujących je bombowców 15 dywizjonów myśliwskich^[21]. Flota powietrzna przebyła La Manche nie niepokojona i dotarła nad Normandię o godzinie 21^[22]. Było jeszcze jasno, więc udało się uniknąć poprzednich problemów z nawigacją. Jednak gdy szybowce dotarły do stref lądowań, napotkały ogień dział przeciwlotniczych^[21].

Szybowce zmierzały w dwóch kierunkach: ku strefie lądowań „W” na wschód od Saint-Aubin-d’Arquenay i strefie „N” na północ od Ranville^[23]. Pozostałe oddziały, w tym 2 Batalion Oxfordshire and Buckinghamshire oraz kompania „A” 12 Batalionu Devonshire Regiment, lądowały w strefie „W”. Wobec ciągłych braków samolotów nawet w dwóch przelotach nie udało się przerzucić wszystkich batalionów Devonshire, pozostałe przybyły drogą morską 7 czerwca^[21]. W strefie „N” lądowało dowództwo 6 Brygady, 1. batalion Pułku Royal Ulster Rifles i 6 Pancerny Pułk Rozpoznawczy^[21], ostatni z nich uzbrojony w czołgi lekkie Tetrarch – pierwsze w dziejach czołgi dostarczone na pole bitwy drogą powietrzną^[21]. Obserwujący nadlatujące szybowce generał-major Richard Gale napisał później:

„Nie da się wyrazić jak wielką ulgę odczuliśmy widząc te posiłki”.^[21]

Niemcy w odpowiedzi na drugą falę desantu powietrznego rozpoczęli ostrzał z moździerzy i broni maszynowej, ale zadane straty były niewielkie^[21]. Generał Feuchtinger również obserwował lądowanie szybowców i – obawiając się, że nieprzyjacielskie siły przerwą jego linie łączności – rozkazał tym elementom dywizji, które dotarły do wybrzeża pomiędzy plażami Juno i Sword, wycofać się w stronę Caen^[20]. Tym samym przybycie szybowców powstrzymało jedyny kontratak niemieckich jednostek pancernych w dniu lądowania^[20].

Opuściwszy strefę „N”, 1. batalion Royal Ulster Rifles skierował się na południe celem zajęcia miejscowości Longueval i Sainte Honorine. W tym czasie w strefie „N” wylądowała 211. bateria 53 Pułku Artylerii Lekkiej, uzbrojona w osiem haubic 75 mm, która w 30 minut później otworzyła ogień^[21]. 2. batalion Pułku Lekkiej Piechoty Oxfordshire and Buckinghamshire, który lądował najdalej w strefie „W”, przekroczył mosty na kanale Caen i rzece Orne. 6 Dywizja Powietrznodesantowa była jedyną formacją aliancką, która w dniu lądowania osiągnęła wszystkie zamierzane cele^[24].

Większość batalionów spadochronowych, wobec nieprzewidzianie dużego rozrzutu, była bardzo osłabiona i dopiero posiłki w postaci pododdziałów 6 Brygady wzmocniły siły 6 Dywizji Powietrznodesantowej^[25]. O godzinie 11 w dniu 7 czerwca 2 Batalion Oxfordshire and Buckinghamshire zajął miejscowość Escoville leżącą w odległości 5 km na południe od Ranville^[25].

1 Batalion Royal Ulster Rifles zajął bez oporu wieś Longueval znajdującą się 4 km na południowy zachód od Bas de Ranville. Otrzymawszy rozkaz zajęcia odległego o 1,5 km Sainte-Honorine batalion dostał się – na otwartej przestrzeni – zarówno pod ogień artylerii niemieckiej, jak i dział krążownika HMS „Arethusa”. Nie mogąc posuwać się naprzód batalion zatrzymał się w Longueval. 12. batalion Pułku Devonshire przybył wieczorem 7 czerwca i przejął obronę Bas de Ranville^[25].

D-Day kosztował 6 Dywizję Powietrznodesantową 821 zabitych, 2 709 rannych i 927 zaginionych^[26]. Dywizja aż do 17 sierpnia pozostawała na stanowiskach utrzymując przedmoście rzeki Orne, patrolując przedpole i przeprowadzając ataki o lokalnym znaczeniu. Następnie przekroczyła rzekę Dives, by 27 sierpnia osiągnąć Berville-sur-Mer. Tam zatrzymała się do początków września 1944 roku, kiedy to została wycofana do Wielkiej Brytanii^[27].

• Stephen E. Ambrose: Pegasus Bridge. London: Pocket Books, 2003. ISBN 978-0-7434-5068-3. (ang.).
• Keith Flint: Airborne Armour: Tetrarch, Locust, Hamilcar and the 6th Airborne Armoured Reconnaissance Regiment 1938-1950. Solihull, United Kingdom: Helion & Company Ltd, 2006. ISBN 1-874622-37-X. (ang.).
• Ken Ford: D-Day 1944: Sword Beach & British Airborne Landings, t. 3. Oxford: Osprey Publishing, 2002. ISBN 1-8417-6366-7. (ang.).
• Ken Ford, Steven J. Zaloga: Overlord the D-Day Landings. Oxford: Osprey Publishing, 2009. ISBN 978-1-8460-3424-4. (ang.).
• Will Fowler: Pegasus Bridge – Benouville, D-Day 1944. Oxford: Osprey Publishing, 2010. ISBN 1-8460-3848-0. (ang.).
• Julie Guard: Airborne: World War II Paratroopers in Combat. Oxford: Osprey Publishing, 2007. ISBN 1-8460-3196-6. (ang.).
• Jane Penrose: The D-Day companion: Leading Historians Explore History’s Greatest Amphibious Assault. Oxford: Osprey Publishing, 2004. ISBN 1-8417-6779-4. (ang.).
• Mike Peters, Luuk Buist: Glider Pilots at Arnhem. Pen & Sword Books, 2009. ISBN 1-8441-5763-6. (ang.).
• Maurice Tugwell: Airborne to battle: a History of Airborne Warfare 1918-1971. London: Kimber, 1971. ISBN 0-7183-0262-1. (ang.).