Ten artykuł dotyczy władcy Nortumbrii w latach 706-716. Zobacz też: artykuł o władcy Nortumbrii w latach 788-790.

Osred z Nortumbrii, Osredi, Osrit, Osræd (ur. 697; zm. 716) – władca anglosaskiego królestwa Nortumbrii w latach 706-716.

Osred był najstarszym synem króla Aldfritha, nie jest jednak pewne, czy jego matką była jedyna znana żona króla, Cuthburga, późniejsza ksieni klasztoru w Barking. Znane są imiona jego dwóch braci: Offa i Osric. W starych zapiskach hagiograficznych wymieniana jest również święta Osanna jako siostra Osreda, jednak współcześni historycy klasyfikują ten zapis jako legendę.

Po śmierci Aldfritha w 705 roku, na tronie Nortumbrii zapanowała pustka, gdyż jego oczywisty następca, syn Osred, był wówczas kilkuletnim dzieckiem. Wszyscy ewentualni athelingowie z bernickiej dynastii zginęli w bitwach lub w wyniku wewnętrznych sporów o sukcesję. Po władzę sięgnął wówczas Edwulf, człowiek, którego pochodzenie nie jest znane, ale cieszący się poparciem potężnego ealdormana Bertfryta. Nie zadbał jednak o przyjazne stosunki z biskupem Wilfrydem (zagroził mu śmiercią w razie, gdyby zdecydował się na powrót z wygnania). Ponieważ ostatnia wola Aldfritha brzmiała, że jego następca ma się pogodzić z Wilfrydem, Bertfryt zmienił front i usunął z tronu uzurpatora^[1], po krótkim oblężeniu twierdzy Bamburgh^[2].

Na tronie zasiadł wówczas zaledwie ośmioletni Osred^[2][3]. Był to pierwszy w historii Anglosasów przypadek, gdy sukcesorem było dziecko^[4]. Osred był jedynie królem nominalnym, a prawdziwą władzę dzierżył biskup Wilfryd, który go usynowił^[5][6] i otoczył opieką^[7]. Mógł również liczyć na wsparcie wpływowej ciotki, Elfledy z Whitby^[8] oraz Bertfryta i jego stronników^[2]. Dzięki temu spory dynastyczne zostały rozstrzygnięte.

Panowanie Osreda zapisało się w kronikach jako początek upadku gospodarczego i kulturalnego Nortumbrii. Znacznie spadła wartość bitych jeszcze za panowania jego ojca sceatów, kwitła korupcja, a szlachta na czele z Bertfrytem bez skrupułów wykorzystywała słabość małoletniego władcy do powiększania swych majątków kosztem państwa^[4][1]. Sam Osred, początkowo chwalony (Beda porównał go do biblijnego króla Jozjasza, patrona wiary)^[9], w miarę dorastania dał się poznać jako człowiek gwałtownego charakteru, niemoralny libertyn i uwodziciel zakonnic^[10][6][3].

W 706 roku Wilfryd został przez arcybiskupa Canterbury Bertwalda mianowany opatem klasztoru w Ripon i przydzielono mu diecezję Hexam^[6], co zapewne było ceną za poparcie Osreda^[5]. Wciąż kontrolował swego adoptowanego syna, aż do swojej śmierci w 709 roku. Nie wiadomo, jak śmierć ta wpłynęła na pozycję Osreda jako władcy, ale wydaje się, że wywołała jedynie pewną niestabilność. Bertfryt zmarł w 711 roku, a Elfleda dwa lata później^[3]. Do tego czasu jednak Osred dojrzał do przejęcia pełni władzy^[3].

Za panowania Osreda trwała wojna na północnych krańcach Nortumbrii z Piktami, jednak udział w niej młodego króla był raczej niewielki. Jako autor miażdżącego zwycięstwa Nortumbrii w bitwie nad rzekami Avon i Carron wymieniony jest Bertfryt. Stephanus określa go wręcz jako najwyższego rangą po królu^[1].

Osred zginął w 716 roku^[11]. Okoliczności jego śmierci nie są jednak do końca znane: Kronika anglosaska odnotowała, że zginął w bitwie z Piktami^[9], zaś Wilhelm z Malmesbury napisał o tajemniczym spisku, którego finałem było zamordowanie młodego króla. Jego sukcesorem został daleki krewny Cenred^[12][13].

• Prosopography of Anglo-Saxon England: Osred
• Barbara Yorke: Królowie i królestwa Anglii w czasach Anglosasów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16169-9. Brak numerów stron w książce
• Thomas Hodgkin: The history of England from the earliest times to the Norman conquest. Longmans, Green, and Co., 1808. Brak numerów stron w książce
• D. P. Kirby: The earliest English kings. Routledge, 2000. ISBN 0-415-24210-X. Brak numerów stron w książce
• David Hughes: The British Chronicles, Tom 1. Heritage Books, 2007. ISBN 0-7884-4490-5. Brak numerów stron w książce