Ostatnia relikwia (est. Viimne reliikvia) – radziecki film historyczno-kostiumowy z 1969 roku w reżyserii Grigorija Kromanova, zrealizowany w języku estońskim. Film powstał na podstawie powieści Eduarda Bornhöhe Książę Gabriel lub ostatnie dni klasztoru Pirita (1893). Nazywany jest przez wielu filmoznawców „estońskim filmem kultowym”^[1][2].

Akcja filmu rozgrywa się^[3] podczas powstania chłopskiego w czasie wojen inflanckich i dominacji Kościoła katolickiego^[4]. Rycerz Hans von Risbieter otrzymuje od umierającego ojca szkatułkę z ostatnimi relikwiami świętej Brygidy^[5]. Relikwie te chcą przejąć siostry zakonne z klasztoru Pirita, którym rządzą przeorysza i jezuicki brat Johannes, aby zyskać sławę i pomnożyć dochody dzięki odwiedzającym ich pielgrzymom^[2][4]. Rycerz zgadza się pod warunkiem, że zakonnice oddadzą mu za żonę niezwykle piękną Agnes von Mönnikhusen, która przygotowuje się do ślubów wieczystych. Dziewczyna kocha jednak dzielnego Gabriela, który marzy o wolności Estonii. Ucieka z nim i przyłącza się do estońskich rebeliantów. Za nią podąża Hans i rycerz Ivo Schenkenberg^[5].

Film powstał w Estońskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Film został wyprodukowany w wytwórni Tallinnfilm, w czasie kiedy przedsiębiorstwa filmowe zostały znacjonalizowane i zinstrumentalizowane jako narzędzie propagandowe komunistycznego reżimu. Antyniemiecki i antyklerykalny ton Ostatniej relikwii pozostawał w zgodzie z polityczną koncepcją radzieckiego przemysłu filmowego^[1].

Reżyserem filmu był estoński reżyser filmowy i teatralny Grigori Kromanov. Scenariusz napisał pisarz Arvo Valton. Film został nakręcony w ciągu kilku miesięcy od wiosny do jesieni 1969 roku. Role aktorów rosyjskich i łotewskich zostały zdubbingowane przez aktorów estońskich^[6].

Znaczna część akcji rozgrywa się w klasztorze Pirita, poświęconego św. Brygidzie, leżącym nad rzeką Pirita (współcześnie w dzielnicy Tallinna Pirita)^[2]. Oryginalne średniowieczne budynki klasztoru są obecnie ruinami i stanowią zabytek kultury. Po zakończeniu okupacji sowieckiej przywrócono strukturę organizacyjną wraz z zakonnicami^[7][8].

Zdjęcia kręcone były na Starym Mieście w Tallinnie, w kościele św. Mikołaja, w biskupstwie Kuressaare i nad rzeką Ahja w rezerwacie Taevaskoja^[9]. Na plaży estońskiej wioski Virtsu zbudowano makietę klasztoru Pirita. Kilka scen plenerowych zostało nakręconych na Łotwie, w pobliżu rzeki Gauja^[1][3].

Budżet sowieckich filmów fabularnych, w tamtym czasie, wynosił 330 000 rubli. Zespołowi realizującemu film Ostatnia relikwia udało się uzyskać ponad dwukrotnie większy budżet – 750 000 rubli^[1]. Inwestycja ta opłaciła się, ponieważ już w pierwszym roku sprzedano 772 000 biletów tylko w Estonii, co było dużym sukcesem, gdyż liczba populacji Estonii wynosiła około 1 300 000^[1]. W całym ZSRR, w 1971 roku sprzedało się 45 mln biletów^[10]. Film został rozpowszechniony przez radzieckiego dystrybutora filmów w ponad 80 krajach^[10].

• Aleksandr Gołoborodko jako Gabriel (estoński dubbing: Mati Klooren)
• Ingrīda Andriņa jako Agnes von Mönnikhusen (estoński dubbing: Mare Garšnek)
• Elza Radziņa jako przeorysza (estoński dubbing: Aino Talvi)
• Rołan Bykow jako brat Johannes (estoński dubbing: Jüri Järvet)
• Eve Kivi jako zakonnica Ursula
• Uldis Vazdiks jako Simm (estoński dubbing: Aksel Orav)
• Raivo Trass jako Hans von Risbieter
• Peeter Jakobi jako Ivo Schenkenberg
• Karl Kalkun jako przywódca rebelii

• Sulev Teinemaa: “Viimne reliikvia” Kolmkümmend aastat hiljem. Wayback Machine. [dostęp 2019-06-19]. (est.).
• Peter Dragicevich, Leonid Ragozin, Hugh McNaughtan: Lonely Planet Estonia, Latvia & Lithuania. New York: Lonely Planet Publications Ltd, 2016. ISBN 978-1-74220-757-5.Sprawdź autora:1. Brak numerów stron w książce

• Ostatnia relikwia w bazie IMDb (ang.)
• Ostatnia relikwia w bazie Filmweb