Owadopylność (entomogamia, entomofilia) – jeden z zoogamicznych sposobów zapylania oznaczający zapylanie kwiatów przez owady przenoszące pyłek. Owadopylność jest zależnością mutualistyczną, powstała na drodze koewolucji.
Przystosowania roślin do owadopylności
[edytuj | edytuj kod]Kwiaty roślin wykazują szereg przystosowań zwabiających owady i umożliwiających zapylenie:
- barwne, duże kwiaty lub drobne kwiaty zebrane w duże kwiatostany,
- zapach okwiatu,
- ukryte w głębi kwiatu miodniki – owad, chcąc się do nich dostać, musi otrzeć się o pylniki lub znamię słupka,
- produkowanie dużej ilości pyłku,
- wykształcenie pyłku o dużych, lepkich ziarnach, bogatych w substancje odżywcze.
Kolorowe plamy i lśniące włoski wskazują owadom drogę do ukrytych w głębi kwiatu miodników. Jeżeli kwiaty są małe, zebrane są w duży, widoczny z daleka kwiatostan. Tak jest np. u słonecznika i u innych roślin z rodziny astrowatych i innych rodzin. Kwiaty niektórych roślin np. berberysu, mają specjalną budowę, dzięki której pod ciężarem owada pręcik przegina się, obsypując go pyłkiem. Niektóre kwiaty stanowią dla owadów pułapkę. Np. u obuwika pospolitego kwiaty zamykają się, uniemożliwiając owadowi wyjście przez długi czas, co daje pewność zapylenia kwiatu przez wiercącego się w środku owada.
Przystosowania owadów
[edytuj | edytuj kod]Owady korzystają z pobieranego nektaru i pyłku, jednocześnie zapylają kwiaty. Do owadów zapylających kwiaty należą głównie: błonkówki, muchówki, motyle, chrząszcze[1]. Największą rolę odgrywają należące do błonkówek pszczoły (Apoidea), szczególnie pszczoła miodna. Owady specjalizujące się w odżywianiu nektarem i pyłkiem kwiatów posiadają specjalne przystosowania, np. aparat gębowy typu ssącego (u motyli długa zwijana trąbka). Pszczoła miodna na odnóżach posiada specjalne koszyczki do zbierania pyłku.
Specjalizacja w zapylaniu
[edytuj | edytuj kod]Niektóre owady wykazują specjalizację – przystosowanie do zapylania tylko określonych gatunków roślin. Szczególnym przykładem są tu np. bleskotki, które zapylając kwiaty figowca składają w nich jaja, a rozwijający się z zapłodnionych kwiatów owoc stanowi inkubator i pożywienie dla niewielkich larw bleskotki. Innym przykładem specjalizacji do zapylania tylko przez wąska grupę owadów są kwiaty zapylane przez muchy (Cantharofilia) – wydzielają woń podobną do zapachu padliny.
- Owady monolektyczne
Owady monolektyczne wykorzystują pyłek z jednego gatunku lub rodzaju rośliny.
Przykłady owadów monolektycznych:
- Hoplitis anthocopoides odwiedzają żmijowiec zwyczajny,
- Macropis europaea – tojeść,
- Melitta haemorrhoidalis i Melitta wankowiczi – dzwonki,
- Melitta nigricans – krwawnicę pospolitą,
- Melitta tricincta – zagorzałek późny.
- Owady oligolektyczne
Owady oligolektyczne to takie, których wszystkie samice żyjące na tym samym obszarze zbierają pyłek z kilku blisko spokrewnionych roślin jednego gatunku lub rodzaju, nawet jeżeli mają do dyspozycji pyłek innych roślin.
Przykłady owadów oligolektycznych:
- Dasypoda braccata – zapylają szczeciowate,
- spójnica lucernowa i Melitta udmurtica – rośliny motylkowe.
- Owady polilektyczne
Owady polilektyczne nie wykazują specjalizacji w zbieraniu pyłku z określonych roślin.
Przykłady owadów polilektycznych:
- żyjące w Europie pszczoły miodne,
- większość smuklikowatych,
- niektóre miesiarkowate.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nie tylko pszczoły zapylają kwiaty! [online], ŚwiatOZE.pl, 10 sierpnia 2018 [dostęp 2020-04-20] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Tołpa, Jan Radomski: Botanika. Podręcznik dla Techników Rolniczych. Warszawa: PWRiL, 1971.
- Morfologia funkcjonalna roślin. [dostęp 2009-02-17].