Pampeluna

Pamplona/Iruña

Herb Flaga
Państwo	Hiszpania
Wspólnota autonomiczna	Nawarra
Prowincja	Nawarra
Comarca	Pamplona
Alkad	Joseba Asiron
Powierzchnia	23,55 km²
Wysokość	449 m n.p.m.
Populacja (2015) • liczba ludności • gęstość	195 853[1] 8316,48 os./km²
Nr kierunkowy	948
Kod pocztowy	31001 – 31014
Tablice rejestracyjne	NA
Położenie na mapie Hiszpanii Pampeluna
Położenie na mapie Nawarry Pampeluna
Położenie na mapie Europy Pampeluna
42°49′N 1°38′W/42,816667 -1,633333
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Pampeluna (hiszp. Pamplona, bask. Iruña lub Iruñea) – miasto w północnej Hiszpanii (193 tys. mieszkańców), stolica prowincji Nawarra. Miasto jest położone na wysokości 449 m n.p.m., nad rzekami Arga, Sadar i Elorz, w odległości 87 km od San Sebastián, 434 km od Barcelony oraz 411 km od Madrytu^[2].

Miasto (początkowo nazwane Pompaelo) zostało założone przez Pompejusza^[3] w 74 p.n.e., jako garnizon wojsk rzymskich. Od V do IX w. było w rękach Wizygotów, Franków i Maurów. W 778 roku zdobyte przez Karola Wielkiego, wtedy zostało otoczone murami obronnymi. W 781 odbite z rąk chrześcijan przez Abd ar-Rahmana. W 924 Pampeluna została zniszczona przez Abd ar-Rahmana III i straciła na znaczeniu. W 824 powstało baskijskie królestwo Pamplony, później zwane królestwem Nawarry. Pampeluna pozostawała jego stolicą aż do 1512, kiedy Ferdynand V połączył Nawarrę z Kastylią. Od XI w. następuje rozwój Pampeluny, leżącej na pielgrzymkowym szlaku do Santiago de Compostela. W czasie wojen napoleońskich Pampeluna została w 1808 zdobyta przez Francuzów, a w 1813 przez Anglików.

• Gotycka katedra zbudowana w latach 1397–1530. Klasycystyczna fasada z dwoma wieżami została dobudowana w 1783 roku. Wewnątrz alabastrowy nagrobek Karola III Szlachetnego i jego żony Eleonory, bogato rzeźbiony portal Puerta de la Preciosa prowadzący do krużganków zdobionych delikatnymi maswerkami;
• Muzeum Diecezjalne zajmujące dawny refektarz, kapitularz i kuchnię klasztoru przylegającego do katedry. Muzeum posiada najbogatszy w Hiszpanii zbiór polichromowanych rzeźb drewnianych z okresu od XIII do XVI wieku. Jednym z najcenniejszych eksponatów jest natomiast wykonany we Francji relikwiarz Grobu Świętego;
• Palacio de Navarra neoklasyczna siedziba władz prowincji, wewnątrz portret Ferdynanda VII namalowany przez Francisca Goyę;
• kościół San Saturnino (XIII wiek) z dwoma wieżami. Miał zostać zbudowany w miejscu, gdzie św. Saturnin ochrzcił 40 tys. mieszkańców miasta;
• Muzeum Nawarry (hiszp. Museo de Navarra) mieszczące się w budynku dawnego szpitala z portalem w stylu plateresco. Zbiory muzeum dotyczą historii i sztuki regionu;
• cytadela z 2 połowy XVI wieku.

Co roku w dniach 6–14 lipca organizowane są tu tzw. sanfermines, fiesty ku czci patrona miasta świętego Fermina, w czasie których odbywają się słynne encierros – gonitwy byków i ludzi po ulicach miasta. Święto to zostało opisane przez Ernesta Hemingwaya w powieści Słońce też wschodzi (1926).

Miasto jest jednym z najważniejszych punktów dla pielgrzymów na Drodze św. Jakuba, udających się do Santiago de Compostela.

Pampeluna jest ważnym ośrodkiem akademickim dla północno-wschodniej Hiszpanii.

Uczelnie państwowe:

• Uniwersytet Publiczny Nawarry (Universidad Publica de Navarra)

Uczelnie prywatne:

• Uniwersytet Nawarry (Universidad de Navarra) oraz Klinika Uniwersytetu Nawarry

Zmiany liczby ludności w Pampelunie:

W mieście znajduje się stacja kolejowa Pamplona (Estación de trenes Pamplona) oraz dworzec autobusowy (Estación de Autobuses Pamplona). W pobliżu granic miasta, w kierunku południowym, położone jest lotnisko Aeropuerto de Pamplona-Noáin, obsługujące trasy krajowe do Madrytu i Barcelony (Iberia i Air Nostrum) oraz loty czarterowe.

• Bayonne (Francja)
• Paderborn (Niemcy)
• Pamplona (Kolumbia)
• Yamaguchi (Japonia)

• Osasuna Pampeluna – klub piłkarski

• Przewodniki Wiedzy i Życia – Hiszpania. Warszawa: Wydawnictwo Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2005, s. 128-129. ISBN 83-7184-208-2.