Ten artykuł dotyczy broni strzeleckiej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Panzerfaust

Panzerfaust 30
Państwo	III Rzesza
Rodzaj	ręczny granatnik przeciwpancerny
Obsługa	1
Historia
Produkcja	1942–1945
Wyprodukowano	6,7 mln (wszystkich wersji)
Dane techniczne
Kaliber	patrz tabela
Wymiary
Długość lufy	80 cm
Masa
broni	patrz tabela
Inne
Zasięg skuteczny	patrz tabela
Przebijalność pancerza	patrz tabela
Multimedia w Wikimedia Commons

Panzerfaust – niemiecki bezodrzutowy granatnik przeciwpancerny jednorazowego użytku z okresu II wojny światowej.

W roku 1942 powstał prototyp pocisku Faustpatrone (niem. dosłownie „nabój pięściowy”). Była to głowica o ładunku kumulacyjnym osadzonym na krótkiej rurze i miotana ładunkiem prochowym. Doskonałe wyniki balistyczne spowodowały opracowanie bezpiecznego sposobu wystrzeliwania głowicy. Na przełomie 1942 i 1943 roku uzyskał on swoją ostateczną postać: przedłużono rurową wyrzutnię, skonstruowano mechanizm odpalający wraz z prostym celownikiem oraz pociskiem nadkalibrowym stabilizowanym brzechwami ze sprężystej blachy, które rozwijały się po wystrzeleniu.

Pierwsze egzemplarze Panzerfaustów (niem. „Pancerna pięść”) – serie Panzerfaust 30 i 30 klein – trafiły na front już w połowie 1943 roku, szybko zyskując uznanie wojska. Oba modele odróżniał jedynie kaliber głowicy i zdolność przebicia pancerza. Ładunek kumulacyjny w głowicy wykonany był z heksolitu (mieszaniny trotylu i heksogenu), którego efekt kumulacyjny dodatkowo wzmagała wkładka o odpowiednim, stożkowym kształcie, wykonana z miękkiej blachy (miedzi, ze względu na koszty, nie stosowano). Dla polepszenia własności aerodynamicznych głowica miała czepiec balistyczny. Ładunek wybuchowy detonowany był prostym zapalnikiem bezwładnościowym, w którym iglica uderzała w spłonkę osadzoną w małym ładunku pobudzającym Zündladung 34. Zapalnik był dodatkowo zabezpieczony (przed przypadkowym zadziałaniem) przez spiralną sprężynę. Zespół ten znajdował się za ładunkiem kumulacyjnym. Rurowa wyrzutnia wykonana była z miękkiej stali i była trwale połączona z mechanizmem odpalającym i celownikiem. Wewnątrz rury umieszczano tekturowy pakiet z prochem – ładunkiem miotającym. Koniec rury zatkany był kartonową pokrywką, zabezpieczającą przed przypadkowym zapchaniem przewodu wyrzutni – przy strzale wyrzucało go ciśnienie gazów prochowych. Mechanizm odpalający składał się z iglicy ze sprężynką, przycisku spustowego, bezpiecznika oraz dźwigni napinającej, będącej zarazem celownikiem. Działanie bezpiecznika polegało na zasłonięciu kanału ogniowego wiodącego od spłonki do ładunku prochowego. Jeśli tuleja bezpiecznika została przekręcona o 1/4 obrotu, odsłaniał się kanał ogniowy.

Kolejne modele Panzerfausta, odpowiednio: 60, 100, 150, różnił kaliber głowicy i wielkość ładunku miotającego. Konstrukcja i mechanizm nie ulegały istotnym zmianom, z racji wzrastania zasięgu broni modyfikacjom ulegały nastawy celowników. Jedynie we wzorze 150 wprowadzono (początek 1945 roku) wielokrotne użycie wyrzutni rurowej. Osiągnięto to przez umieszczenie ładunku miotającego w głowicy oraz przez wzmocnienie rury. Model ten nie wszedł jednak do uzbrojenia z powodu problemów z transportem. Model 250 (o teoretycznym zasięgu 250 m) z racji zakończenia wojny nie opuścił desek kreślarskich nigdy nie wchodząc nawet w fazę prototypową. Z racji coraz większych problemów z dostępnością metalu, naukowcy niemieccy próbowali skonstruować Panzerfausta z rurą wielorazowego użytku wykonaną z tektury, lecz prace nad tym projektem przerwał koniec wojny. Opracowano również głowicę odłamkową, z nacięciami, poprawiającymi właściwości aerodynamiczne oraz donośność, ułatwiając również rażenie siły żywej przeciwnika.

Zgodnie z założeniami, panzerfaust okazał się bronią tanią, łatwą w produkcji, prostą w użyciu i skuteczną.

• 
  Instrukcja obsługi na głowicy Panzerfausta 60
• 
  Technika celowania
• 
  Moment odpalenia pocisku

Finlandia zakupiła Panzerfausty klein (oznaczone 100 psph/F1) i 30 (oznaczone 142 psph/F2) w kwietniu 1944 roku; dostarczono ich 3600^[1]. Zostały użyte w walkach z Armią Czerwoną od czerwca na Przesmyku Karelskim^[1].

Armia Czerwona do 1944 roku sporadycznie używała zdobycznych granatników. Dopiero od początku 1945 roku, wraz ze zdobyciem znacznej ich liczby podczas ofensywy styczniowej i w bitwie o Białogard^[2], ich użycie stało się względnie masowe, co zalecała dyrektywa dowódcy 1 Frontu Białoruskiego marszałka Żukowa z lutego 1945^[3]. Została także wydana radziecka instrukcja posługiwania się tą bronią. Wobec rzadszych starć z bronią pancerną, Panzerfausty przede wszystkim były używane przez żołnierzy radzieckich do niszczenia punktów oporu i umocnień podczas walk w miastach^[3].

Podczas powstania warszawskiego Polacy zdobyli według danych AK 27 sztuk Panzerfaustów 30 klein oraz 30 (z większym ładunkiem ale nadal z wczesnym długim celownikiem), pojawiają się one czasem we wspomnieniach powstańców^[4][5]. Przykładowo: "Drugi transporter opancerzony Sd Kfz 251 został zdobyty przez powstańców 5 sierpnia 1944 r. na Placu Zamkowym. Po ugaszeniu pożaru wywołanego przez butelki zapalające pojazd został odprowadzony na Kanonię. Z wnętrza transportera powstańcy wydobyli: 2 panzerfausty i pudełko spłonek do nich, 50 sztuk min talerzowych 3 i 2 kg, około 100 kg ładunków trotylowych oraz 250 m lontu i dużą ilość amunicji do mp."^[6]

Oddziały Ludowego Wojska Polskiego używały w walkach od marca 1945 znacznej liczby zdobycznych Panzerfaustów, zwłaszcza do zwalczania umocnień, m.in. w walkach o Kołobrzeg i Berlin (wcześniej użycie tej broni bywało sporadyczne)^[3]. Po wojnie dziesiątki tysięcy zdobycznych granatników były na ogół likwidowane. Dopiero pod koniec 1949 roku zdecydowano o przyjęciu na uzbrojenie niewielkiej pozostałej liczby Panzerfaustów 30 i 60 (łącznie 4025 sztuk) jako zapas na wypadek wojny, pod oznaczeniem PG-49 (Przeciwczołgowy Granatnik wz. 49)^[3]. Jednocześnie w 1949 roku podjęto decyzję o skopiowaniu Panzerfausta 100 i podjęciu jego produkcji jako Pc-100, co jednak nie przyniosło sukcesu (dopiero w 1952 roku zdołano wykonać 5000 sztuk bojowych granatników, po czym wstrzymano program)^[7].

• Raketenpanzerbüchse Panzerschreck
• Granatnik Pc-100
• Granatnik RPG-2

• Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.
• II wojna światowa encyklopedia uzbrojenia. Warszawa: Muza S.A., 2000, s. 208. ISBN 83-7200-646-6.
• Bogusław Wołoszański: Encyklopedia II wojny światowej. Amber, 1997, s. 125. ISBN 83-7169-309-5.
• Stanisław Torecki: Ręczny granatnik przeciwpancerny RG PPANC-2. Wydawnictwo MON, 1975, s. 12-13.

• Panzerfaust – Inne Oblicza Historii