Periodyzacja – umowny podział czasu na ery, epoki, wieki itp.[1][2], stosowany w geologii historycznej, historii, historii literatury, historii sztuki. Początki i końce jednostek periodyzacji wyznaczają zwykle wydarzenia uważane z jakiegoś powodu za przełomowe[3]. Istnieją różne modele periodyzacji, a i wśród podobnych nie ma zawsze zgody co do konkretnych dat (np. momentu zakończenia Średniowiecza)[3].
Periodyzacja historii świata
[edytuj | edytuj kod]Periodyzacja Kellera
[edytuj | edytuj kod]Christoph Keller , profesor Uniwersytetu w Halle, zaproponował w 1688 roku podział dziejów świata na trzy główne epoki[4]:
- Starożytność (od początku cywilizacji do wstąpienia na tron Konstantyna Wielkiego w 306 roku),
- Średniowiecze (do upadku Konstantynopola w 1453 roku),
- Nowożytność (od upadku Konstantynopola).
Współcześnie dokonano[kto?] aktualizacji podziału Kellera:
- Starożytność (od początku cywilizacji do upadku Cesarstwa Rzymskiego w 476 roku),
- Średniowiecze (od 476 roku do upadku Konstantynopola w 1453 lub odkrycia Ameryki w 1492 roku)
- Nowożytność (od 1453/1492 roku do rozpoczęcia I wojny światowej w 1914)
- Współczesność (trwa obecnie od 1914 roku).
Periodyzacja historii Ameryki
[edytuj | edytuj kod]Historię Ameryki podzielono natomiast na trzy główne epoki:
- Epoka prekolumbijska (od początku dziejów do odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492),
- Epoka kolonialna (od 1492 roku do uzyskania niepodległości przez Stany Zjednoczone Ameryki w 1783),
- Okres postkolonialny (od 1783 roku).
Periodyzacja historii Polski
[edytuj | edytuj kod]Problemy
[edytuj | edytuj kod]W zależności od przyjętych kryteriów (politycznych, ekonomicznych, kulturowych) granice epok mogą być bardzo różne[5]. Na przykład, opierając się o przemiany stosunków socjoekonomicznych, rozciągano „długie średniowiecze” do pierwszej rewolucji burżuazyjnej w Anglii w połowie XVII wieku[4]. Francuski historyk Jacques Le Goff sformułował jeszcze szersze ramy „długiego średniowiecza”, które kończyłoby się dopiero z nadejściem Rewolucji francuskiej w 1789 roku[6]. W nauce angielskiej nowożytność rozpoczyna się po zakończeniu wojny Dwóch Róż (1485), zaś w podręcznikach niemieckich od ogłoszenia tez Martina Lutra (1517)[5]. Witold Kula proponował podział na epokę przedindustrialną i industrialną[3]. Dla niektórych krajów pozaeuropejskich klasyczny podział na epoki w ogóle nie ma zastosowania, patrz np. ery japońskie czy ery chińskie.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ periodyzacja [w:] Słownik języka polskiego [online], PWN.
- ↑ Periodisation, histoire [online], Encyclopædia Universalis [dostęp 2022-01-22] (fr.).
- ↑ a b c Kamil Janicki , Bolączki periodyzacji [online], Histmag, 2 sierpnia 2008 [dostęp 2022-01-22] .
- ↑ a b Tadeusz Manteuffel , Historia powszechna: średniowiecze, Warszawa: PWN, 1974, s. 6–7 .
- ↑ a b Zdeněk Vašků , Ad novověk, „Vesmír” (2013/4), 4 kwietnia 2013 [dostęp 2022-01-22] (cz.).
- ↑ Jacques Le Goff , Długie średniowiecze, Warszawa 2007 .