| Phonognathidae | |||
| Simon, 1894 | |||
_-_(female_imago),_Elst_(Gld),_the_Netherlands.jpg) Liścianek sektornik, samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | płytkowce | ||
| Nadrodzina | |||
| (bez rangi) | Orbipurae | ||
| Rodzina |
Phonognathidae | ||
| Synonimy | |||
| |||
Phonognathidae – rodzina pająków z infrarzędu Araneomorphae i nadrodziny Araneoidea; często też klasyfikowana jako podrodzina Phonognathinae w obrębie krzyżakowatych. Obejmuje 28 opisanych gatunków, sklasyfikowanych w pięciu rodzajach.
Morfologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Phonognathidae charakteryzują się gładkim, nierowkowanym kłykciem szczękoczułków. Nogogłaszczki samców odznaczają się wydłużonymi udami oraz zaopatrzonymi w zgrupowane odsiebnie szczecinki goleniami[1].
Pająki te konstruują dwuwymiarowe, koliste sieci łowne z pępkiem zmodyfikowanym do celów ochronnych. U rodzaju Leviellus w pępku znajduje się kryjówka w postaci oprzędu, u pozostałych zaś gatunków służy za nią zwinięty liść[1].
Rozprzestrzenienie
[edytuj | edytuj kod]Przedstawiciele rodziny występują współcześnie w prawie wszystkich krainach zoogeograficznych. Rodzaje Artiphex, Deliochus i Phonognatha ograniczone są do krainy australijskiej, a rodzaj Leviellus do krainy palearktycznej. Zygiella pierwotnie była rodzajem holarktycznym, jednak zawleczona została do krain neotropikalnej, etiopskiej i orientalnej[2]. W Polsce rodzinę tę reprezentuje pięć gatunków[3].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson rangi ponadrodzajowej od rodzaju Phonognatha utworzył w 1894 roku Eugène Simon pod nazwą Phonognatheae[4]. W 1929 roku Simon utworzył w obrębie rodziny Agriopidae takson Zygielleae[5][a]. W 2004 roku Jörg Wunderlich wyniósł ów takson do rangi rodziny Zygiellidae, zaliczając doń rodzaje Zygiella, Leviellus i Chrysometa[7] – monofiletyzm takiego taksonu nie został jednak potwierdzony w żadnej analizie filogenetycznej, a Chrysometa powszechnie klasyfikowana jest wśród kwadratnikowatych[8]. W 2013 roku Matjaž Kuntner i współpracownicy wprowadzili rodzinę Zygiellidae jako obejmującą rodzaje Zygiella, Phonognatha i Deliochus[9]. Matjaž Gregorič i inni w 2015 roku oraz Robert J. Kallal i Gustavo Hormiga w 2018 roku potraktowali ją jako podrodzinę Zygiellinae w obrębie krzyżakowatych[10][11]. W 2019 roku Kuntner i współpracownicy wynieśli omawiany takson do rangi rodziny oraz skorygowali jego nazwę na Phonognathidae, ze względu na zasadę pierwszeństwa[12]. W 2020 roku Kallal i współpracownicy obniżyli rangę taksonu z powrotem do podrodziny Phonognathinae w obrębie krzyżakowatych, rozlegle krytykując argumentację Kuntnera i innych oraz wskazując na korzyści wynikające z zachowania definicji krzyżakowatych[8] wprowadzonej w 2017 roku przez Dimitara Dimitrowa i innych[13]. W publikacji Nikolaja Scharffa i innych z 2020 roku krzyżakowate użyte są w sensie Dimitrowa, a omawiany takson figuruje ponownie jako podrodzina[6]. W 2023 roku Kunter i inni powtórnie wynieśli ów takson do rangi rodziny Phonognathidae, przedstawiając kontrargunetację do pracy Kallala i innych z 2020 roku, podając diagnozę rodziny oraz proponując kladu odpowiadającego krzyżakowatym w sensie Dimitrowa nazwę Orbipurae[1]. Klasyfikacja Phonognathidae jako odrębnej rodziny przyjęta została w 2023 roku przez World Spider Catalog[2].
Do rodziny tej zalicza się 28 opisanych gatunków, sklasyfikowanych w pięciu rodzajach[2]:
- Artiphex Kallal & Hormiga, 2022
- Deliochus Simon, 1894
- Leviellus Wunderlich, 2004
- Phonognatha Simon, 1894
- Zygiella F.O. Pickard-Cambridge, 1902
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Matjaž Kuntner, Klemen Čandek, Matjaž Gregorič, Eva Turk, Chris A. Hamilton, Lisa Chamberland, James Starrett, Ren-Chung Cheng, Jonathan A. Coddington, Ingi Agnarsson, Jason Bond. Increasing information content and diagnosability in family-level classifications. „Systematic Biology”. 72 (4), s. 964-971, 2023. DOI: 10.1093/sysbio/syad021.
- ↑ a b c Natural History Museum Bern: Family: Phonognathidae Simon, 1894. [w:] World Spider Catalog [on-line]. [dostęp 2023-09-27].
- ↑ W. Nentwig, T. Blick, R. Bosmans, D. Gloor, A. Hänggi, C. Kropf: Europe - Country list for Poland. [w:] Araneae. Spiders of Europe [on-line]. [dostęp 2023-09-27].
- ↑ E. Simon: Histoire naturelle des araignées. Deuxième édition, tome premier. Paris: Roret, 1894, s. 489-760.
- ↑ E. Simon: Les arachnides de France. Synopsis générale et catalogue des espèces françaises de l'ordre des Araneae. Tome VI. 3e partie. Paris: Roret, 1929, s. 533-772.
- ↑ a b Nikolaj Scharff, Jonathan A. Coddington, Todd A. Blackledge, Ingi Agnarsson, Volker W. Framenau, Tamas Szutsa, Cheryl Y. Hayashii, Dimitar Dimitrov. Phylogeny of the orb-weaving spider family Araneidae (Araneae: Araneoidea). „Cladistics”. 36 (1), s. 1-21, 2020. Wiley-Blackwell. DOI: 10.1111/cla.12382.
- ↑ J. Wunderlich. The fossil spiders (Araneae) of the families Tetragnathidae and Zygiellidae n. stat. in Baltic and Dominican amber, with notes on higher extant and fossil taxa. „Beiträge zur Araneologie”. 3, s. 899-955, 2004.
- ↑ a b Robert J. Kallal, Dimitar Dimitrov, Miquel A. Arnedo, Gonzalo Giribet, Gustavo Hormiga. Monophyly, taxon sampling, and the nature of ranks in the classification of orb-weaving spiders (Araneae: Araneoidea). „Systematic Biology”. 69 (2), s. 401-411, 2020. DOI: 10.1093/sysbio/syz043.
- ↑ Matjaž Kuntner, Miquel A. Arnedo, Peter Trontelj, Tjaša Lokovšek, Ingi Agnarsson. A molecular phylogeny of nephilid spiders: evolutionary history of a model lineage. „Molecular Phylogenetics and Evolutio”. 69 (3), s. 961-979, 2013. DOI: 10.1016/j.ympev.2013.06.008.
- ↑ Matjaž Gregorič, Ingi Agnarsson, Todd A. Blackledge, Matjaž Kuntner. Phylogenetic position and composition of Zygiellinae and Caerostris, with new insight into orb-web evolution and gigantism. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 175, s. 225-243, 2015. DOI: 10.1111/zoj.12281.
- ↑ Robert J. Kallal, Gustavo Hormiga. Systematics, phylogeny, and biogeography of the Australasian leaf-curling orb-weaving spiders (Araneae: Araneidae: Zygiellinae), with a comparative analysis of retreat evolution. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 184, s. 1055-1141, 2018. DOI: 10.1093/zoolinnean/zly014.
- ↑ Matjaž Kuntner, Chris A. Hamilton, Ren-Chung Cheng, Matjaž Gregorič, Nik Lupše, Tjaša Lokovšek, Emily Moriarty Lemmon, Alan R. Lemmon, Ingi Agnarsson, Jonathan A. Coddington, Jason Bond. Golden orbweavers ignore biological rules: phylogenomic and comparative analyses unravel a complex evolution of sexual size dimorphism. „Systematic Biology”. 68 (4), s. 555-572, 2019. DOI: 10.1093/sysbio/syy082.
- ↑ Dimitar Dimitrov, Ligia R. Benavides, Miquel A. Arnedo, Gonzalo Giribet, Charles E. Griswold, Nikolaj Scharff, Gustavo Hormiga. Rounding up the usual suspects: a standard target-gene approach for resolving the interfamilial phylogenetic relationships of ecribellate orb-weaving spiders with a new family-rank classification (Araneae, Araneoidea). „Cladistics”. 33, s. 221–250, 2017.
