Pierścień biskupi – jeden z symboli władzy biskupiej w religii chrześcijańskiej. Noszony na serdecznym palcu prawej dłoni jest znakiem zaślubin biskupa z diecezją^[1]. Biskup ma obowiązek nosić go każdego dnia, w czasie każdej liturgii z wyjątkiem Wielkiego Piątku^[2]. Kolista forma pierścienia, nie mająca ani początku, ani końca symbolizuje wieczność. Noszenie pierścienia jest także znakiem wierności^[3]

Najstarszy znany pierścień należał do Arnulfa z Metzu (633), związana jest z nim również legenda, według której wrzucił on pierścień do rzeki, prosząc Boga, aby pozwolił mu go odnaleźć, gdy uzyska przebaczenie grzechów^[4]. Pierwotnie pierścienie biskupie były prawdopodobnie pierścieniami sygnetowymi i dlatego miały praktyczne znaczenie. Później stosowany był złoty pierścionek z kamieniem szlachetnym^[2].

Pierścienie używane przez duchowieństwo dzieliło się na dwie kategorie:

• pontyfikalne^[5][6]: używane w czasie mszy solennych (mogło być ich kilka) i ozdobione pojedynczym klejnotem,
• zwykłe^[6]: noszone na co dzień, mające kamień pojedynczy bądź w połączeniu z brylantami, często też wygrawerowany herb.

Rodzaj kamienia, który jest umieszczony w pierścieniu, symbolizuje stopień noszącego go kapłana (szafir lub rubin dla kardynała, żółty topaz dla arcybiskupa; ametyst dla biskupa)^[7]. Biskupi zwykły pierścień mogli ozdabiać każdym kamieniem, poza szafirem, który dodatkowo otaczały brylanty. Brak brylantów charakteryzował codzienne pierścienie opackie oraz protonotariuszy de numero. Dodatkowo pierścień kardynała zawiera herb papieża^[8]. Pierścienie mogli nosić też duchowni z tytułem doktora, jednak nie były one w żaden sposób opisane przepisami: ich użycie ograniczone było tylko do czynności pozakościelnych^[8].

Obecnie powrócono jednak do prostszej formy i biskup nosi tylko jeden pierścień.

Pierścień biskupi jest wręczany podczas konsekracji^[2].

W Księdze Rodzaju, faraon przekazał pierścień Józefowi, gdy ten był w Egipcie, przez co nakazał Egipcjanom posłuszeństwo, względem nowego władcy^[9][10]. W przypowieści o synu marnotrawnym, ojciec każe dać synowi „najlepszą szatę” i „pierścień na rękę” (Łk 15, 22). W ten sposób nie tylko przywraca go do łaski ojcowskiej, ale też przywraca mu dawne uprawnienia^[11]. Bóg kieruje też przez Aggeusza wyrocznię, w której pierścień staje się znakiem wybrania: “W tym dniu wezmę cię i uczynię z ciebie jakby sygnet, bo sobie upodobałem w tobie” (Ag 2,23)^[12].

W kościele katolickim istnieje wywodzący się z IX wieku zwyczaj całowania biskupa w pierścień symbolizujące oddawanie hierarsze czci jako reprezentantowi Boga^[13]. Przy ucałowaniu pierścienia przyklęka się na jedno kolano, jeżeli hierarcha znajduje się na terenie swojej jurysdykcji; w innych przypadkach jedynie całuje się z ukłonem. Przed papieżem i kardynałem przyklęka się na całym świecie, przed opatem na terenie jego opactwa, a przed delegatem apostolskim na terenie jego delegatury^[8]. Zgodnie z decyzją papieża Piusa X, za ucałowanie pierścienia kardynała czy biskupa można uzyskać odpust 50 dni dla dusz cierpiących w czyśćcu. Później Stolica Apostolska wydłużyła odpust – za ucałowanie pierścienia papieża do 300 dni, a pierścienia kardynała do 100 dni^[14]. Całowanie hierarchów kościelnych w pierścień to zanikający zwyczaj^[15]. Przeciwny tradycji całowania pierścienia był papież Benedykt XVI^[16]. Papież Franciszek zwraca się z prośbą do wiernych, aby go nie całowali w pierścień na powitanie^[17].