Pocisk kumulacyjny – pocisk przeciwpancerny, w którym do przebicia pancerza wykorzystuje się strumień kumulacyjny, powstający po eksplozji materiału wybuchowego, działającego na wkładkę kumulacyjną (cienkościenny stożek wykonany najczęściej z miedzi lub innego miękkiego metalu).

Ładunki kumulacyjne zaczęto stosować podczas II wojny światowej w minach przeciwumocnieniowych oraz pociskach granatników przeciwpancernych.

Zasada działania: wybuch zapalnika powoduje rozpoczęcie procesu spalania materiału wybuchowego. Jest ważne, aby materiał ten nie detonował, ale spalał się w regularnej, sferycznej fali wybuchu. Fala ta zbliża się do wierzchołka stożka wkładki kumulacyjnej. Kiedy go dosięgnie, zaczyna się ona deformować i jest stopniowo, poczynając od wierzchołka, uplastyczniana i wypychana w stronę pancerza. Tak zgniatana wkładka kumulacyjna formuje strumień kumulacyjny, poruszający się z dużą szybkością w stronę pancerza (czoło strumienia porusza się z prędkością kilkunastu km/s) oraz znacznie szerszy i powolniejszy strumień wsteczny, wylatujący do tyłu głowicy. Sam strumień kumulacyjny ma niewielki przekrój i dzięki temu uzyskuje wielką koncentrację energii na powierzchni pancerza, powodując zazwyczaj jego odparowanie.

Zastosowania ładunków kumulacyjnych:

• niszczenie pojazdów opancerzonych (np. czołgów w ruchu);
• niszczenie ścian bunkrów i innych umocnień;
• niszczenie opancerzonych stanowisk ogniowych (np. okopanych czołgów).

Środki przenoszenia:

• pociski granatników przeciwpancernych, np. RPG-7;
• przeciwpancerne pociski rakietowe (ppk), np. MAF;
• miny przeciwpancerne;
• ładunki saperskie;
• pociski artyleryjskie, np. 3WBK10 kalibru 125 mm;
• bomby lotnicze.

Istnieją trzy główne systemy przeciwdziałania pociskowi kumulacyjnemu:

1. Ekrany przeciwkumulacyjne – w postaci osłon, wykonanych zwykle z cienkiej blachy lub siatki stalowej. Ekrany umieszcza się w odległości 10–50 cm od pancerza pojazdu, w ten sposób aby przy trafieniu inicjowały efekt kumulacyjny pocisku przed jego dotarciem do pancerza właściwego.

2. Pancerz warstwowy – złożony z wielu warstw materiału, z których każda jest powierzchniowo utwardzana. Taki pancerz jest znacznie skuteczniejszy od pancerza litego o tej samej wadze, bowiem strumień kumulacyjny rozprasza się, uderzając w kolejne utwardzone powierzchnie warstw pancerza.

3. Pancerz reaktywny – polega na umieszczeniu na pancerzu właściwym kostek materiału wybuchowego o silnych własnościach detonacyjnych – czyli zapalających się znacznie szybciej, niż rozprzestrzenia się w nich fala wybuchu. Kostka takiego materiału uderzona przez strumień kumulacyjny detonuje i rozprasza strumień kumulacyjny.

W praktyce zazwyczaj łączy się ze sobą kilka rozwiązań, np. kładąc pancerz reaktywny na pancerz warstwowy.

• Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 179. ISBN 83-86028-01-7.