Postępowanie upominawcze

Postępowanie upominawcze – postępowanie odrębne uregulowane w Kodeksie postępowania cywilnego, zmierzające do szybkiego uzyskania tytułu egzekucyjnego przez wierzyciela wysuwającego roszczenie pieniężne, którego dłużnik nie kwestionuje.

Właściwość sądu w postępowaniu upominawczym ustalana jest na zasadach ogólnych, z wyjątkiem elektronicznego postępowania upominawczego opisanego poniżej. Czynności w postępowaniu upominawczym mogą wykonywać także referendarze sądowi^[1].

Sprawy rozpoznaje się na posiedzeniu niejawnym, na podstawie samej tylko treści pozwu wraz z załącznikami bez doręczenia jego odpisu lub wysłuchania strony pozwanej. Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym sąd co do zasady wydaje, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych^[2], a według treści pozwu roszczenie nie jest oczywiście bezzasadne, twierdzenia co do faktów nie budzą wątpliwości i zaspokojenie roszczenia nie zależy od świadczenia wzajemnego^[3].

W nakazie zapłaty sąd nakazuje pozwanemu, by w terminie oznaczonym w nakazie zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo wniósł w tym terminie sprzeciw. Termin na zaspokojenie roszczenia lub wniesienie sprzeciwu zależy jest od miejsca, w którym ma nastąpić doręczenie nakazu pozwanemu oraz wynosi:

• dwa tygodnie od dnia doręczenia nakazu w przypadku, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce w kraju;
• miesiąc od dnia doręczenia nakazu w przypadku, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce poza granicami kraju na terytorium Unii Europejskiej;
• trzy miesiące od dnia doręczenia nakazu, w przypadku gdy doręczenie nakazu ma mieć miejsce poza terytorium Unii Europejskiej^[4].

Sprzeciw wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części oraz przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Sprzeciw niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto pomimo wezwania sąd odrzuca^[5].

W przypadku prawidłowego wniesienia sprzeciwu, nakaz zapłaty traci moc, ale tylko w części, która jest sprzeciwem zaskarżona. Sprzeciw jednego tylko ze współpozwanych o to samo roszczenie oraz co do jednego lub niektórych uwzględnionych roszczeń powoduje utratę mocy nakazu jedynie co do nich. Na wniosek strony sąd wydaje postanowienie stwierdzające utratę mocy nakazu zapłaty w całości lub części^[6]. Z uwagi na fakt, że skuteczne wniesienie sprzeciwu wywołuje nieodwracalny skutek w postaci utraty mocy przez nakaz zapłaty, cofnięcie sprzeciwu nie jest dopuszczalne^[7].

Nakaz zapłaty, przeciwko któremu nie wniesiono – w całości lub choćby w części – sprzeciwu, ma skutki prawomocnego wyroku^[8].

W dniu 1 stycznia 2010 roku weszły w życie przepisy^[9], wprowadzające do polskiego systemu prawnego nowe cywilne postępowanie – elektroniczne postępowanie upominawcze. Postępowanie to zostało unormowane w rozdziale zatytułowanym "Elektroniczne postępowanie upominawcze"^[10]. Jest to postępowanie o charakterze fakultatywnym, gdyż sprawa toczy się w tym postępowaniu tylko, jeśli powód zdecyduje się złożyć pozew drogą elektroniczną^[7].

Nowelizacja miała na celu odciążenie sądów w sprawach drobnych roszczeń pieniężnych wnoszonych masowo przeciwko różnym osobom ale w identycznych stanach faktycznych. W Sądzie Rejonowym w Lublinie został utworzony XVI Wydział Cywilny, który rozpatrywał pozwy wnoszone elektronicznie bez względu na wartość przedmiotu sporu (ograniczona jest jedynie z powodów technicznych do stu milionów złotych w jednym pozwie), a swoją właściwością obejmował całą Polskę. Akta sprawy prowadzi się w formie elektronicznej i w takiej też postaci podlegają udostępnianiu stronom. Do pozwu nie dołącza się dowodów^[7]. Pozew wnoszony jest przy użyciu elektronicznego formularza lub w fomie paczki pozwów w formacie xml (opcja dostępna wyłącznie dla powodów masowych), a opłatę sądową od pozwu uiszcza się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym ma postać elektroniczną i jest dostępny na stronie www.e-sad.gov.pl po podaniu unikalnego kodu nakazu (20-znakowego) umieszczonego w lewym górnym rogu wydruku weryfikacyjnego.

Czynności w elektronicznym postępowaniu upominawczym może wykonywać referendarz sądowy^[7]. Czynności sądu, referendarza i przewodniczącego utrwalane są wyłącznie w systemie teleinformatycznym, a wytworzone w ich wyniku dane w postaci elektronicznej opatrywane kwalifikowanym podpisem elektronicznym^[7]. Warunkiem skutecznego wniesienia pisma procesowego przez powoda jest wniesienie go drogą elektroniczną^[11]. Datą wniesienia pisma procesowego jest data wprowadzenia go do systemu teleinformatycznego. Doręczeń powodowi dokonuje się za pośrednictwem tegoż systemu (tzw. doręczenie elektroniczne), a pozwanemu – gdy wniesie pismo drogą elektroniczną. W przypadku takiego doręczenia doręczenie następuje z datą wskazaną w elektronicznym potwierdzeniu odbioru korespondencji. W przypadku braku takiego potwierdzenia doręczenie uznaje się za skuteczne z upływem 14 dni od daty umieszczenia pisma w systemie teleinformatycznym.

W elektronicznym postępowaniu upominawczym czynności może wykonywać referendarz sądowy^[7]. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie wydane w elektronicznym postępowaniu upominawczym, jak również na postanowienie wydane w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi wykonawczemu wydanemu w tym postępowaniu następuje w składzie jednego sędziego. W przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty sąd umarza postępowanie. Przed 7 lutego 2020 r^[12] sąd przekazywał sprawę do sądu według właściwości ogólnej, chyba że powód wraz z pozwem złożył wniosek o umorzenie postępowania. W takim przypadku sąd umarzał postępowania i zwracał całość opłaty sądowej. Postanowienie o przekazaniu sprawy lub umorzeniu w wyniku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty doręczano tylko powodowi^[7]. W przypadku wniesienia sprzeciwu sąd umarza postępowanie w zakresie, w którym nakaz zapłaty utracił moc. Przed 7 lutego 2020 r^[12]. nakaz zapłaty zawsze tracił moc w całości, a sprawa podlegała przekazaniu do sądu właściwości ogólnej, który był związany postanowieniem o przekazaniu sprawy.

Klauzula wykonalności jest nadawana nakazowi zapłaty z urzędu i ma postać elektroniczną^[13]. Za pośrednictwem systemu teleinformatycznego można złożyć do komornika elektroniczny wniosek o wszczęcie egzekucji^[14]. Dalsze postępowanie egzekucyjne toczy się już w formie tradycyjnej.

Od 1 stycznia 2011 w związku ze zniesieniem Sądu Rejonowego w Lublinie, Elektroniczne Postępowanie Upominawcze toczy się przed VI Wydziałem Cywilnym Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie^[15].

Postępowanie upominawcze i postępowanie nakazowe są do siebie bardzo podobne i oba prowadzą do wydania przez sąd nakazu zapłaty na posiedzeniu niejawnym, bez odbycia rozprawy. Są jednak istotne różnice między tymi postępowaniami:

• w postępowaniu upominawczym należy uiścić wyższą opłatę od pozwu - 5% wartości przedmiotu sporu, w postępowaniu nakazowym wynosi ona 1,25% wartości przedmiotu sporu,
• w postępowaniu upominawczym sąd z urzędu wydaje nakaz zapłaty, jeżeli roszczenie nie jest bezzasadne, zaś twierdzenia co do faktów nie budzą wątpliosci, natomiast w postępowaniu nakazowym powód musi przedstawić jeden z dokumentów wymienionych w art. 485 kodeksu postępowania cywilnego i złożyć razem z pozwem wniosek o rozpoznanie sprawy w tym postępowaniu,
• nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym stanowi tytuł zabezpieczenia wykonalny bez nadawania klauzuli wykonalności - natomiast w odniesieniu do nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym nie ma takowych przepisów,
• nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym traci moc w chwili skutecznego wniesienia sprzeciwu, a nakaz w postępowaniu nakazowym wymaga uchylenia po przeprowadzeniu rozprawy.

• postępowanie uproszczone cywilne
• postępowanie nakazowe

• Strona e-sądu w Lublinie
• Mariusz Lewandowski: Elektroniczne postępowanie upominawcze – prosta droga do odzyskania pieniędzy. bezprawnik.pl, 5 lipca 2016. [dostęp 2016-07-16].