Prexer

PREXER Sp. z o.o.
Państwo	Polska
Siedziba	Łódź
Adres	ul. płk. Jana Kilińskiego 16; 90-209 Łódź
Data powstania	1 stycznia 1950
Forma prawna	spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (od 1992)
Nr KRS	0000160868
	Położenie na mapie Łodzi PREXER Sp. z o.o.
	Położenie na mapie Polski PREXER Sp. z o.o.
	Położenie na mapie województwa łódzkiego PREXER Sp. z o.o.
	51°46′34,8″N 19°27′45,1″E/51,776333 19,462528
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Ten artykuł od 2025-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

PREXER Sp. z o.o. – polskie przedsiębiorstwo technologiczne, istniejące od 1950 roku w Łodzi, zajmujące się tworzeniem i produkcją wyrobów o przeznaczeniu militarnym. Swoją największą popularność firma zdobyła w czasach Polski Ludowej jako główny producent krajowy sprzętu kinematograficznego, działając w ramach zjednoczenia Predom.

Przedsiębiorstwo, od czasu jego założenia, nosiło następujące nazwy:

1950-1974: Łódzkie Zakłady Kinotechniczne
1974-1990: Łódzkie Zakłady Kinotechniczne „PREXER”
od 1992: PREXER Sp. z o.o.

Historia

Czasy PRL

Początki przedsiębiorstwa PREXER sięgają okresu II wojny światowej, kiedy to w 1944 roku utworzono Oddział Filmowy przy 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki LWP i Dział Fabrykacji przy Czołówce Filmowej Wojska Polskiego^[2]. Następnie wszystko wcielono do utworzonego 13 listopada 1945 roku Przedsiębiorstwa Państwowego „Film Polski”, aby z dniem 1 stycznia 1950 utworzyć samodzielne państwowe Łódzkie Zakłady Kinotechniczne, będące przez wiele lat jedynym polskim producentem projektorów filmowych.

Powstanie ŁZK, wraz z utworzeniem w Łodzi Wytwórni Filmów Fabularnych, Wytwórni Filmów Oświatowych oraz Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, stanowiły punkt zwrotny dla rozwoju miasta, czyniąc z Łodzi stolicę polskiej kinematografii.

W 1974 roku do nazwy ŁZK został dodany człon „PREXER”, a przedsiębiorstwo zostało wcielone do Zjednoczenia Przemysłu Precyzyjnego „Predom”.

III RP

W wyniku przemian ustrojowych zakłady zostały postawione oficjalnie w stan likwidacji, natomiast jego tradycję przejął oddział, zajmujący się dotychczas produkcją sprzętu wojskowego, przekształcony w 1992 roku w przedsiębiorstwo PREXER Sp. z o.o..

Dawna Fabryka Projektorów ŁZK „PREXER”, zlokalizowana przy ul. Pomorskiej 39 w Łodzi, działała w latach 1965–1990 jako główna siedziba firmy. Historyczny budynek, mieszczący m.in. funkcjonalną salą kinową, zbudowany był w czynie społecznym, a jego najbardziej charakterystyczny element stanowi elewacja w postaci wielkoformatowej mozaiki. Po zmianach ustrojowych w kraju i idących za nimi zmianach strukturalnych firmy, budynek został sprzedany na rzecz Uniwersytetu Łódzkiego, który wraz z lokalnymi działaczami kulturalnymi przekształcił go w Miejski Punkt Kultury PREXER-UŁ. Działalność istniała do 2016 roku, kiedy budynek został sprzedany prywatnemu inwestorowi.

Współczesna siedziba spółki PREXER znajduje się przy ul. płk. Jana Kilińskiego 16 w Łodzi.

Produkty z czasów PRL

Zakłady ŁZK w czasach PRL produkowały:

projektory filmowe dla taśm 8 mm, 16 mm oraz 35 mm,
rzutniki: diaskopy, episkopy i epidiaskopy. Jednymi z najpopularniejszych są: projektor obrazkowy B-2 ‘BAJKA’ (produkowany na przełomie lat 50. i 60.) i B-9 ‘ANIA’ (produkowany w latach 70. i 80.),
kserografy z płaskimi płytami formatu A3,
kołowrotki wędkarskie,
maszyny do obróbki drewna: piły tarczowe, obrabiarki, tokarki i frezarki.

Produkowane rzutniki przeźroczy (diaskopy)

Produkowane projektory filmowe 8 mm

Produkowane projektory 16 mm

Profesjonalny aparat projekcyjny AP-621 zainstalowany w kabinie projekcyjnej kina

Środek skrzyni głośnikowej razem z osprzętem do AP-14

Produkowane projektory 35 mm (kinowe)

AP-1 – powstały w 1948, wzorowany na Ernemann VIIB (projektor filmowy).
AP-2
AP-3
AP-5 – lata 50. XX wieku. Jeden z najpopularniejszych wówczas modeli.
AP-51 – następca projektora filmowego AP-5. Protoplasta kolejnych modeli projektorów wyposażony w lampę łukową wysokointensywną.
AP-61 – projektor wyposażony w latarnię łukową wysokointensywną

Wprowadzenie lamp ksenonowych do kin w Polsce zapoczątkowało produkcje latarni wyposażonych w kolbę ksenonową, co zaowocowało powstaniem dwóch dodatkowych modeli na bazie już produkowanych. Czyli powstały modele AP-51x oraz AP-61x (x oznaczał latarnię ksenonową).

AP-62 – projektor wyposażony w latarnię ksenonową i elektroniczny układ automatyzacji projekcji.
AP-70 – do małych sal, na lampy żarowe 110 V 750/1000 W pojemność szpuli z filmem 600 m
AP-71 – do małych sal, na lampy żarowe 110 V 750/1000 W pojemność szpuli z filmem 1800 m (projektory często stosowane na statkach morskich przystosowane do częstotliwości sieci 60 Hz przez zmianę przekładni silnika napędowego).
AP-621 – lampa ksenonowa pionowa, elektroniczny układ automatyzacji projekcji.
AP-621 HW – do średnich i dużych sal, na lampy halogenowe 36 V 400 W, elektroniczny układ automatyzacji projekcji.
AP-622 – projektor do normalnych sal kinowych, lampa ksenonowa pozioma produkowany w 2 wersjach wyposażenia systemu odczytu dźwięku (układ klasyczny z żarówką naświetlającą halogenową oraz układ rewersyjnego odczytu dźwięku z zastosowaniem diody podczerwieni).
AP-624 – ostatni produkowany przez Prexera (tylko cztery zestawy). Do innowacji, jakie zostały zastosowane w tym modelu należy wymienić: rewersyjny układ odczytu dźwięku, częstotliwość projekcji obrazu 25 kl./s, elektryczny nawijacz dolny.

Produkowane kołowrotki wędkarskie^[3]

1101
1102
1103
1104
1110 (kołowrotek produkowany w dwóch wersjach: krajowej i eksportowej)

Produkty PREXER Sp. z o.o.

Obecnie zakłady PREXER istnieją nieprzerwanie od 1992 roku i jako spółka akcyjna odpowiadają za produkcję sprzętu militarnego, m.in. pistoletu WIST-94, celowników i przyrządów obserwacyjnych.

Przypisy

↑ Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 29 grudnia 1949 r. o utworzeniu przedsiębiorstw państwowych pod nazwą: „Wytwórnia Filmów Dokumentalnych”, „Łódzkie Zakłady Kinotechniczne”, „Warszawskie Zakłady Fotochemiczne”, „Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne”, „Centrala Zaopatrzenia Materiałowego Filmu Polskiego”, „Wytwórnia Filmów Fabularnych” i „Centrala Rozpowszechniania Filmów” (M.P. z 1950 r. nr 10, poz. 97).
↑ Redakcja, Co powstanie na piętrze „Prexera”? [online], Dziennik Łódzki, 30 grudnia 2012 [dostęp 2025-08-15] .
↑ ArkadiuszA. Pawlak ArkadiuszA., STARE KOŁOWROTKI – Forum Kolekcjonerów Zabytkowych Kołowrotków Wędkarskich – Katalog kołowrotków: Kołowrotki polskie [online], starekolowrotki.pl, 24 kwietnia 2014 [dostęp 2022-02-16] .

Linki zewnętrzne

Projektor AP-11/U w serwisie YouTube

[1] Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 29 grudnia 1949 r. o utworzeniu przedsiębiorstw państwowych pod nazwą: „Wytwórnia Filmów Dokumentalnych”, „Łódzkie Zakłady Kinotechniczne”, „Warszawskie Zakłady Fotochemiczne”, „Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne”, „Centrala Zaopatrzenia Materiałowego Filmu Polskiego”, „Wytwórnia Filmów Fabularnych” i „Centrala Rozpowszechniania Filmów” (M.P. z 1950 r. nr 10, poz. 97).

[2] Redakcja, Co powstanie na piętrze „Prexera”? [online], Dziennik Łódzki, 30 grudnia 2012 [dostęp 2025-08-15] .

[3] ArkadiuszA. Pawlak ArkadiuszA., STARE KOŁOWROTKI – Forum Kolekcjonerów Zabytkowych Kołowrotków Wędkarskich – Katalog kołowrotków: Kołowrotki polskie [online], starekolowrotki.pl, 24 kwietnia 2014 [dostęp 2022-02-16] .

[1]

[2]

[3]