Program Explorer – amerykański program eksploracji kosmosu, którego celem jest prowadzenie badań naukowych w kosmosie z zakresu fizyki, geofizyki, heliofizyki i astrofizyki[1]. Od 1958 utworzono ponad 90 misji kosmicznych, z czego część wciąż jest aktywna. Początkowo program był realizowany przez Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych, a od misji Explorer 6 przejęty przez Centrum Lotów Kosmicznych imienia Roberta H. Goddarda, podlegające NASA[1]. Sztuczne satelity były wykorzystywane do pomiaru różnych rodzajów promieniowania i pól magnetycznych, rejestrowania mikrometeoroidów, badań geodezyjnych atmosfery Ziemi oraz obserwacji radioastronomicznych[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Po umieszczeniu na orbicie ziemskiej przez ZSRR pierwszego sztucznego satelitę 4 października 1957, Stany Zjednoczone przyspieszyły swoje badania nad satelitami[3]. 31 stycznia 1958 roku wystrzelono pierwszego amerykańskiego satelitę Explorer 1, który wykonał badania promieniowania kosmicznego oraz odkrył pasy radiacyjne, nazwane pasami Van Allena[3]. Program badawczy z użyciem tych satelitów został w dużej mierze zrealizowany dzięki Wernerowi von Braunowi przez Centrum Lotów Kosmicznych imienia George’a C. Marshalla i Jet Propulsion Laboratory[4].
Misje
[edytuj | edytuj kod]Nr | Nazwa | Początek misji | Cel misji/Odkrycie | Koniec misji | Powrót do atmosfery | Źródło |
---|---|---|---|---|---|---|
Lata 50. XX wieku | ||||||
1 | Explorer 1 | 1 lutego 1958 | Odkrycie Pasa Van Allena | 23 maja 1958 | 31 marca 1970 | |
2 | Explorer 2 | 5 marca 1958 | Misja nieudana – satelita nie osiągnął orbity. | – | – | |
3 | Explorer 3 | 26 marca 1958 | Kontynuacja badań Pasów Van Allena. | 27 czerwca 1958 | 28 czerwca 1958 | |
4 | Explorer 4 | 26 lipca 1958 | Obserwacje magnetosfery oraz przeprowadzenie testów nuklearnych w atmosferze Ziemi. | 5 października 1958 | 23 października 1959 | |
5 | Explorer 5 | 24 sierpnia 1958 | Misja nieudana – satelita nie osiągnął orbity. | – | – | |
7x | Explorer 7x | 16 lipca 1959 | Rakieta zniszczona z powodu stwarzania niebezpieczeństwa. | – | – | |
6 | Explorer 6 | 7 sierpnia 1959 | Badanie magnetosfery. | 6 października 1959 | 1 lipca 1961 | |
7 | Explorer 7 | 13 października 1959 | Badanie cząstek energetycznych oraz promieniowania. | 24 sierpnia 1961 | Na orbicie | |
Lata 60. XX wieku | ||||||
– | S-46 | 23 marca 1960 | Misja nieudana – utrata łączności z rakietą. | – | – | |
8 | Explorer 8 | 3 listopada 1960 | Badanie jonosfery. | 27 grudnia 1960 | 27 marca 2012 | |
– | S-56 | 4 grudnia 1960 | Misja nieudana – usterka 2. członu rakiety. Celem było zbadanie gęstości atmosfery. | – | – | |
9 | Explorer 9 | 16 lutego 1961 | Zbadanie gęstości atmosfery. | 9 kwietnia 1964 | 9 kwietnia 1964 | |
– | S-45 | 24 lutego 1961 | Misja nieudana – nie włączył się 3. człon rakiety. Celem było zbadanie pola magnetycznego oraz plazmy. | – | – | |
10 | Explorer 10 | 25 marca 1961 | Zbadanie pola magnetycznego między Księżycem a Ziemią. | 25 marca 1961 | 1 czerwca 1968 | |
11 | Explorer 11 | 27 kwietnia 1961 | Badanie promieniowania gamma. | 17 listopada 1961 | Na orbicie | |
– | S-45A | 25 maja 1961 | Podobnie jak S-45. | – | – | |
– | S-55 | 30 czerwca 1961 | Misja nieudana – nie doszło do zapłonu silnika 3. stopnia rakiety. Celem było badanie mikrometeoroidów. | – | – | |
12 | EPE-A | 16 sierpnia 1961 | Badanie Pasów Van Allena, promieniowania kosmicznego oraz magnetosfery. | 6 grudnia 1961 | 31 sierpnia 1963 | |
13 | S-55A | 25 sierpnia 1961 | Liczenie mikometeoroidów. | 28 sierpnia 1961 | 28 sierpnia 1961 | |
14 | EPE-B | 2 października 1962 | Badanie Pasów Van Allena, promieniowania kosmicznego oraz magnetosfery. | 11 sierpnia 1963 | 25 maja 1988 | |
15 | EPE-C | 27 października 1962 | Podobnie jak EPE-B. | 30 stycznia 1963 | 15 stycznia 1978 | |
16 | S-55B | 16 grudnia 1962 | Badanie mikrometeoroidów. | 22 lipca 1963 | Na orbicie | |
17 | AE-A | 3 kwietnia 1963 | Badanie górnej warstwy atmosfery. | 10 lipca 1963 | 24 listopada 1966 | |
18 | IMP-A | 27 listopada 1963 | Badanie przestrzeni międzyplanetarnej oraz magnetosfery. | 10 maja 1965 | 30 grudnia 1965 | |
19 | AD-A | 19 grudnia 1963 | Badanie gęstości atmosfery. | 10 maja 1981 | 10 maja 1981 | |
– | S-66 | 19 marca 1964 | Misja nieudana – zbyt mały ciąg rakiety. Celem było badanie magnetosfery. | – | – | |
20 | IE-A | 25 sierpnia 1964 | Badanie jonosfery oraz szumu kosmicznego. | 29 grudnia 1965 | Na orbicie | |
21 | IMP-B | 4 października 1964 | Badanie magnetosfery oraz przestrzeni międzyplanetarnej. | 13 października 1965 | 30 stycznia 1966 | |
22 | BE-B | 10 października 1964 | Badanie jonosfery. | Luty 1970 | Na orbicie | |
23 | S-55C | 6 listopada 1964 | Badanie mikrometeoroidów. | 7 listopada 1965 | 29 czerwca 1983 | |
24 | AD-B | 21 listopada 1964 | Badanie gęstości atmosfery. | 18 października 1968 | 18 października 1968 | |
25 | Injun 4 | 21 listopada 1964 | Badanie cząstek energetycznych w otoczeniu Ziemi. | Grudzień 1966 | Na orbicie | |
26 | EPE-D | 21 grudnia 1964 | Badanie Pasów Van Allena, promieniowania kosmicznego oraz magnetosfery. | 27 grudnia 1967 | Na orbicie | |
27 | BE-C | 29 kwietnia 1965 | Badanie magnetosfery. | 20 lipca 1973 | Na orbicie | |
28 | IMP-C | 29 maja 1965 | Badanie magnetosfery i przestrzeni międzyplanetarnej. | 12 maja 1967 | 4 lipca 1968 | |
29 | GEOS 1 | 6 listopada 1965 | Badania geodezyjne Ziemi. | 23 czerwca 1978 | Na orbicie | |
30 | SOLRAD 8 | 19 listopada 1965 | Rejestracja promieniowania emitowanego przez Słońce. | 5 listopada 1967 | Na orbicie | |
31 | DME-A | 29 listopada 1965 | Badanie jonosfery. | 15 stycznia 1971 | Na orbicie | |
32 | AE-B | 25 maja 1966 | Badanie górnych warstw atmosfery. | Marzec 1967 | 22 lutego 1985 | |
33 | IMP-D | 1 lipca 1966 | Badanie wiatru słonecznego, plazmy międzyplanetarnej oraz promieniowania Słońca. | 21 września 1971 | Na orbicie | |
34 | IMP-F | 24 maja 1967 | Badanie wiatru słonecznego, plazmy międzyplanetarnej oraz promieniowania Słońca. | 3 maja 1969 | 3 maja 1969 | |
35 | IMP-E | 19 lipca 1967 | Badanie plazmy międzyplanetarnej, wiatru słonecznego oraz promieniowania Słońca. | 24 lipca 1973 | Na orbicie Księżyca | |
36 | GEOS 2 | 11 stycznia 1968 | Badania geodezyjne Ziemi. | 1 lipca 1982 | Na orbicie | |
37 | SOLRAD 9 | 5 marca 1968 | Monitorowanie promieniowania słonecznego. | 30 kwietnia 1974 | 16 listopada 1990 | |
38 | RAE-A | 4 lipca 1968 | Badania radioastronomiczne. | ? | Na orbicie | |
39 | AD-C | 8 sierpnia 1968 | Badanie gęstości atmosfery. | 23 czerwca 1971 | 22 czerwca 1981 | |
40 | Injun 5 | 8 sierpnia 1968 | Badanie magnetosfery. | Czerwiec 1971 | Na orbicie | |
41 | IMP-G | 21 czerwca 1969 | Obserwacja zjawisk zachodzących w jonosferze, | 23 grudnia 1972 | 23 grudnia 1972 | |
Lata 70. XX wieku | ||||||
42 | SAS-1 | 12 grudnia 1970 | Obserwacja promieniowania rentgenowskiego. | 4 stycznia 1975 | 5 kwietnia 1979 | |
43 | IMP-H | 13 marca 1971 | Obserwacja zjawisk zachodzących w jonosferze. | 2 października 1974 | 2 października 1974 | |
44 | Solrad 10 | 8 lipca 1971 | Obserwacja promieniowania słonecznego. | 30 czerwca 1973 | 15 grudnia 1979 | |
45 | SSS-A | 15 listopada 1971 | Badanie magnetosfery. | 30 września 1974 | 10 stycznia 1992 | |
46 | MTS | 13 sierpnia 1972 | Badanie meteoroidów (prędkość, spalanie w atmosferze). | 4 listopada 1974 | 2 listopada 1979 | |
47 | IMP-I | 23 września 1972 | Badanie plazmy międzyplanetarnej, wiatru słonecznego oraz promieniowania Słońca. | 31 października 1978 | Na orbicie | |
48 | SAS B | 15 listopada 1972 | Skanowanie nieba w zakresie gamma. Odkrycie gwiazdy neutronowej Geminga. | 8 czerwca 1973 | 20 sierpnia 1980 | |
49 | RAE-B | 10 czerwca 1973 | Prowadzenie badań radioastronomicznych. | 26 kwietnia 1977 | Na orbicie Księżyca | |
50 | IMP-J | 26 października 1973 | Badanie magnetosfery. | 7 października 2006 | Na orbicie | |
51 | AE-C | 16 grudnia 1973 | Badanie górnych warstw atmosfery. | ? | 12 grudnia 1978 | |
52 | Injun 6 | 3 czerwca 1974 | Badanie cząstek energetycznych i magnetosfery. | 28 kwietnia 1978 | 28 kwietnia 1978 | |
53 | SAS-C | 7 maja 1975 | Badania z zakresu astronomii rentgenowskiej. | 7 kwietnia 1979 | 9 kwietnia 1979 | |
54 | AE-D | 6 października 1975 | Badanie górnych warstw atmosfery. | 29 stycznia 1976 | 12 marca 1976 | |
55 | AE-E | 20 listopada 1975 | Badanie górnych warstw atmosfery. | 25 września 1980 | 10 czerwca 1981 | |
56 | ISEE 1, ISEE 2 | 22 października 1977 | Badanie pola magnetycznego. | 26 września 1987 | 26 września 1987 | |
57 | IUE | 26 stycznia 1978 | Obserwacje kosmosu w zakresie ultrafioletu. | 30 września 1996 | Na orbicie | |
58 | HCMM | 26 kwietnia 1978 | Pomiary termiczne powierzchni Ziemi. | 30 września 1980 | 22 grudnia 1981 | |
59 | ICE | 12 sierpnia 1978 | Badanie interakcji między ziemskim polem magnetycznym a wiatrem słonecznym. | Hibernacja | Na orbicie Słońca | |
60 | SAGE | 18 lutego 1979 | Badanie stratosfery (aerozole i ozon). | 7 stycznia 1982 | 11 kwietnia 1989 | |
61 | MAGSAT | 30 października 1979 | Mapowanie pola magnetycznego Ziemi. | 6 maja 1980 | 11 czerwca 1980 | |
Lata 80. XX wieku | ||||||
62 | DE 1 | 3 sierpnia 1981 | Badanie interakcji między plazmą a magnetosferą i jonosferą. | 28 lutego 1991 | Na orbicie | |
63 | DE 2 | 3 sierpnia 1981 | Jak wyżej. | 1983 | 19 lutego 1983 | |
64 | SME | 6 października 1981 | Badanie procesu niszczenia i tworzenia ozonosfery. | 4 kwietnia 1989 | 5 marca 1991 | |
65 | CCE | 16 sierpnia 1984 | Badanie magnetosfery. | 12 lipca 1989 | Na orbicie | |
66 | COBE | 18 listopada 1989 | Badanie mikrofalowego promieniowania tła. | 23 grudnia 1993 | Na orbicie | |
Lata 90. XX wieku | ||||||
67 | EUVE | 7 czerwca 1992 | Obserwacja sfery niebieskiej w ultrafiolecie. | 31 stycznia 2001 | 30 stycznia 2002 | |
68 | SAMPEX | 3 lipca 1992 | Badanie promieniowania kosmicznego i magnetosfery. | 30 czerwca 2004 | 13 listopada 2012 | |
69 | RXTE | 30 grudnia 1995 | Obserwacja nieba w zakresie promieniowania rentgenowskiego. | 5 stycznia 2012 | Na orbicie | |
70 | FAST | 21 sierpnia 1996 | Badanie zjawiska zorzy polarnej. | 1 maja 2009 | Na orbicie | |
71 | ACE | 25 sierpnia 1997 | Ostrzeganie o burzach magnetycznych. | Aktywny | Na orbicie Lissajous | |
72 | SNOE | 26 lutego 1978 | Badanie koncentracji tlenku azotu w termosferze. | 13 grudnia 2003 | 13 grudnia 2003 | |
73 | TRACE | 2 kwietnia 1998 | Obserwacja fotosfery oraz obszarów przejściowych do korony słonecznej. | 21 czerwca 2010 | Na orbicie | |
74 | SWAS | 6 grudnia 1998 | Badanie składu i struktur obłoków międzygwiazdowych oraz badania procesu formowania się gwiazd i planet. | 1 sierpnia 2005 | Na orbicie | |
75 | WIRE | 5 marca 1999 | Badania z zakresu podczerwieni; główna misja nie udała się z powodu awarii chłodziwa. | 10 maja 2011 | 10 maja 2011 | |
76 | TERRIERS | 18 maja 1999 | Misja nieudana – urządzenia zawiodły wkrótce po osiągnięciu orbity. | 18 maja 1999 | Na orbicie | |
77 | FUSE | 23 czerwca 1999 | Badania z zakresu promieniowania ultrafioletowego; badanie początków Wszechświata. | 18 października 2007 | Na orbicie | |
XXI wiek | ||||||
78 | IMAGE | 25 marca 2000 | Badanie zmian w magnetosferze pod wpływem wiatru słonecznego. | 18 grudnia 2005 | Utrata kontaktu | |
79 | HETE-2 | 9 października 2000 | Detekcja wybuchów promieniowania gamma. | ? | Na orbicie | |
80 | WMAP | 30 czerwca 2001 | Pomiar temperatury promieniowania reliktowego. | Wrzesień 2010 | Na orbicie Lissajous | |
81 | RHESSI | 5 lutego 2002 | Obserwacja rozbłysków słonecznych. | Aktywny | Na orbicie | |
82 | CHIPSat | 13 stycznia 2003 | Badania spektroskopowe w paśmie skrajnego ultrafioletu. | 11 kwietnia 2008 | Na orbicie | |
83 | GALEX | 28 kwietnia 2003 | Obserwacja kosmosu w zakresie promieniowania ultrafioletowego. | 28 czerwca 2013 | Na orbicie | |
84 | SWIFT | 20 listopada 2004 | Badanie rozbłysków promieniowania gamma. | Aktywny | Na orbicie | |
85 – 89 | THEMIS A-E | 17 lutego 2007 | Badania magnetosfery, zórz polarnych oraz zjawisk z nimi związanych. | Aktywne | Na orbicie | |
90 | AIM | 25 kwietnia 2007 | Badanie obłoków srebrzystych. | Aktywny | Na orbicie | |
91 | IBEX | 19 października 2008 | Badanie obszarów między Układem Słonecznym a przestrzenią międzygwiezdną. | Aktywny | Na orbicie | |
92 | WISE | 14 grudnia 2009 | Odkrycie brązowych karłów oraz planetoidy trojańskiej. | Aktywny | Na orbicie | |
93 | NuSTAR | 13 czerwca 2012 | Obserwacja wysokoenergetycznego promieniowania rentgenowskiego. | Aktywny | Na orbicie | |
94 | IRIS | 27 czerwca 2013 | Obserwacje Słońca. | Aktywny | Na orbicie | |
– | Hitomi | 17 lutego 2016 | Badanie promieniowania X w paśmie 0,3 – 600 keV. | 26 kwietnia 2016 | Na orbicie | [5] |
– | NICER | 3 czerwca 2017 | Badanie m.in. gwiazd neutronowych i materii egzotycznej. | Aktywny | Na orbicie | [6] |
– | GOLD | 25 stycznia 2018 | Obserwacja termosfery i jonosfery. | Aktywny | Na orbicie | [7] |
95 | TESS | 18 kwietnia 2018 | Obserwacje tranzytów planet pozasłonecznych. | Aktywny | Na orbicie | [8][9] |
– | ICON | połowa 2018 | Badanie wpływu pogody kosmicznej na systemy satelitarne (np. GPS). | Planowany | – | [10][11] |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Explorers Program [online], explorers.gsfc.nasa.gov [dostęp 2018-03-03] (ang.).
- ↑ Edmund Staniewski, Ryszard Pawlikowski: 15 lat podboju kosmosu 1957-1972. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974, s. 138-139.
- ↑ a b Wojciech Andryszek , Sputnik 1 – 60 lat od początku misji, Histmag, 4 października 2012 [dostęp 2018-03-07] .
- ↑ Explorers Program [online], explorers.gsfc.nasa.gov [dostęp 2018-03-07] (ang.).
- ↑ William Graham , Japanese H-IIA rocket launches ASTRO-H mission [online], nasaspaceflight.com, 17 lutego 2016 [dostęp 2018-06-30] (ang.).
- ↑ HEASARC: NICER Guest Observer Facility [online], HEASARC. NASA [dostęp 2018-06-30] (ang.).
- ↑ Rob Garner , NASA GOLD Mission to Image Earth’s Interface to Space, „NASA”, 24 stycznia 2018 [dostęp 2018-06-30] (ang.).
- ↑ Chris Gebhardt , SpaceX successfully launches TESS on a mission to search for near-Earth exoplanets [online], nasaspaceflight.com, 18 kwietnia 2018 [dostęp 2018-06-30] (ang.).
- ↑ TESS Overview [online], tess.gsfc.nasa.gov [dostęp 2018-06-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-06] (ang.).
- ↑ ICON Science Overview [online], icon.ssl.berkeley.edu [dostęp 2018-06-30] (ang.).
- ↑ Bob Granath , ICON Spacecraft Arrives at Vandenberg [online], NASA Blog, 2 maja 2018 [dostęp 2018-06-30] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Explorers Program na stronie NASA (ang.)