Ruminantia | |||
Scopoli, 1777[1] | |||
Łoś w Algonquin Provincial Park (Ontario, Kanada) | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Magnordo | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Podrząd |
przeżuwacze | ||
Synonimy | |||
| |||
Infrarzędy | |||
|
Przeżuwacze[5] (Ruminantia) – podrząd ssaków z rzędu Cetartiodactyla. Są to ssaki o stosunkowo wysokich kończynach, gęstym futrze i czaszce uzbrojonej (z wyjątkiem kanczyli) w rogi lub poroże. Dawniej do przeżuwaczy zaliczano też wielbłądowate. Przeżuwacze są roślinożerne, a ponieważ połykają pokarm słabo pogryziony, ulega on później przeżuciu, w chwilach, gdy zwierzęta się nie pasą. W żołądkach przeżuwaczy występują mikroorganizmy symbiotyczne trawiące błonnik. Żołądek u większości gatunków składa się z czterech komór (żwacz, czepiec, księgi i trawieniec).
Niemal wszystkie gatunki żyją w stadach.
Ujęcie kladystyczne i pozycja na drzewie rodowym ssaków
[edytuj | edytuj kod]Klasyczną systematykę podważyły badania zmierzające do ustalenia pochodzenia waleni. Nie ulegało wątpliwości ich pochodzenie od jakichś ssaków lądowych, pytanie brzmiało: od jakiej grupy. W dyskusji pojawiały się między innymi Mesonychia i niedźwiedziowate[6], najczęściej jednak poszukiwano przodków wielorybów wśród parzystokopytnych bądź ich bliskich krewnych[7]. Graur i Higgins w 1994 opisali badania opierające się o 5 sekwencji mtDNA i 11 sekwencji DNA jądrowego, kodującego białka. Okazało się, że walenie wykazują znacznie więcej podobieństw w stosunku do bydła domowego, niż do świni czy wielbłąda, ale też że bydło domowe jest bliżej spokrewnione z waleniem niż ze świnią czy wielbłądem. Walenie okazały się nie tylko być jedną z grup parzystokopytnych, ale też bliskimi krewnymi przeżuwaczy[8]. Jednak jeszcze bliżej okazały się być spokrewnione z hipopotamowatymi, co pierwszy pokazali Irwin i Árnason w 1994[9].
Powyższe badania wskazały na potrzebę wyróżnienia nowych taksonów, co uczynili Waddell i współpracownicy[10]. Pozycja przeżuwaczy na drzewie rodowym ssaków wedle ówczesnych poglądów przedstawiała się następująco:
Artiofabula |
| ||||||||||||||||||
Waddell et al. wyróżnili klad tworzony przez walenie i hipopotamowate (zaznaczony barwą lazurową). Klad ten, o definicji Cetacea + Hippopotamidae, określili nazwą Whippomorpha. Stanowi on w tym ujęciu grupę siostrzaną przeżuwaczy. Klad powstały z połączenia Whippomorpha i przeżuwaczy nazwali Cetruminantia (zaznaczono na zielono). Klad tworzony przez rzeczone Cetruminantia i świniowate ochrzczono mianem Artiofabula (zaznaczono na żółto). Wszystkie 3 zdefiniowane w ten sposób nowe klady stanowią grupy koronne[10]. Michelle Spaulding, Maureen A. O'Leary i John Gatesy dokonali kolejnych modyfikacji w 2009. W swej pracy podają definicję Ruminantia jako najwęższego kladu obejmującego bydło domowe (Bos taurus) i kanczyla okazałego (Tragulus napu). Tym samym zastosowali definicję kladu typu node. Jednocześnie, jak w przypadku innych tego typu kladów w ich pracy, towarzyszy mu klad typu stem, Ruminantiamorpha. Autorzy zdefiniowali go jako klad zawierający przeżuwacze i wszystkie inne taksony bliższe przeżuwaczom, niż jakimkolwiek innym żyjącym obecnie gatunkom. Tak więc klad przeżuwaczy należy do kladu Ruminantiamorpha, a ten wchodzi w skład Cetruminantia, także Cetruminantiamorpha, w końcu zaś Artiodactyla i analogicznie Artiodactylamorpha. Wedle Spaulding et al najbliższymi krewnymi przeżuwaczy są tacy przedstawiciele Ruminantiamorpha, jak Bothriogenys, Libycosaurus, Elomeryx, Protoceras[11].
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Klasyfikacja za Mammals Diversity Database (2023), All the Mammals of the World (2023) i Illustrated Checklist of the Mammals of the World (2020)[12][13][14][5]:
- podrząd: Ruminantia Scopoli, 1777
- infrarząd: Tragulina Flower, 1883
- rodzina: Tragulidae Milne-Edwards, 1864 – kanczylowate
- infrarząd: Pecora Linnaeus, 1758
- rodzina: Antilocapridae J.E. Gray, 1866 – widłorogowate
- rodzina: Giraffidae J.E. Gray, 1821 – żyrafowate
- rodzina: Cervidae Goldfuss, 1820 – jeleniowate
- rodzina: Moschidae J.E. Gray, 1821 – piżmowcowate
- rodzina: Bovidae J.E. Gray, 1821 – wołowate
- infrarząd: Tragulina Flower, 1883
Taksony wymarłe nie sklasyfikowane w żadnym z powyższych taksonów[15]:
Rodzina: Protoceratidae Marsh, 1891
Rodzaj: Paalitherium Métais, Mennecart & Roohi, 2017[16] – jedynym przedstawicielem był Paalitherium gurki Métais, Mennecart & Roohi, 2017
Zęby
[edytuj | edytuj kod]Zwykle nie posiadają górnych siekaczy. Następująco przedstawia się wzór zębowy:
- zębów mlecznych[17]
Wzór zębowy | I | C | P | M | |
---|---|---|---|---|---|
26 | = | 0 | 0 | 3 | 0 |
3 | (1) | 3 | 0 |
- zębów stałych:
Wzór zębowy | I | C | P | M | |
---|---|---|---|---|---|
32 | = | 0 | 0 | 3 | 3 |
3 | (1) | 3 | 3 |
Przeżuwanie
[edytuj | edytuj kod]Zjedzony pokarm przechodzi do komory żołądka, zwanej żwaczem, umieszczonej przed żołądkiem właściwym. W żwaczu pokarm zaczynają rozkładać zamieszkujące tam pierwotniaki i bakterie z rodzaju Bacteroides. Co pewien czas przeżuwacz zwraca pokarm (odłyka) do jamy gębowej, gdzie jest ponownie przeżuwany. Wstępnie strawiona pasza wraz z pierwotniakami i bakteriami przechodzi z kolei do właściwego żołądka i tam jest ostatecznie trawiona.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ G.A. Scopoli: Introductio ad historiam naturalem sistens genera lapidum, plantarum, et animalium: hactenus detecta, caracteribus essentialibus donata, in tribus divisa, subinde ad leges naturae. Pragae: Apud Wolfgangum Gerle, 1777, s. 493. (łac.).
- ↑ a b C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 55. (fr.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 307, 1821. (ang.).
- ↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clviii. (niem.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 169–186. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ J.G.M. Thewissen, Sunhil Bajpai. Whale Origins as a Poster Child for Macroevolution. „BioScience”. 51 (12), s. 1037, 2001. DOI: 10.1641/0006-3568(2001)051[1037:WOAAPC]2.0.CO;2.
- ↑ J.G.M. Thewissen, Williams, E. M. The Early Radiation of Cetacea (Mammalia): Evolutionary Pattern and Developmental Correlations. „Annual Review of Ecology and Systematics”. 33 (1), s. 73–90, 2002. DOI: 10.1146/annurev.ecolsys.33.020602.095426.
- ↑ Dan Graur & Desmond G. Higgins. Molecular evidence for the inclusion of cetaceans within the order Artiodactyla.. „Molecular Biology and Evolution”. 11, s. 357-64, 1994. (ang.).
- ↑ David M. Irwin, Úlfur Árnason. Cytochrome b gene of marine mammals: Phylogeny and evolution. „Journal of Mammalian Evolution”. 2, s. 37–55, 1994. Springer Link. (ang.).
- ↑ a b Peter J. Waddell, Norihiro Okada, Masami Hasegawa. Towards resolving the interordinal relationships of placental mammals.. „Systematic Biology”. 48 (1), s. 1-5, 1999. Society of Systematic Biologists. ISSN 1076-836X. (ang.).
- ↑ Michelle Spaulding, Maureen A. O'Leary, John Gatesy. Relationships of Cetacea (Artiodactyla) Among Mammals: Increased Taxon Sampling Alters Interpretations of Key Fossils and Character Evolution. „PLoS One”. 4 (9), 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0007062. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-26]. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin: Introduction. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 23. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 304–378. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra , Ruminantia Scopoli, 1777, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-11-26] (ang.).
- ↑ G. Métais, B. Mennecart & G. Roohi. A new assemblage of stem pecoran ruminants from the Oligocene Chitarwata Formation, Bugti Hills, Baluchistan, Pakistan: paleoenvironmental and paleobiogeographic implications. „Journal of Asian Earth Sciences”. 136, s. 44, 2017. DOI: 10.1016/j.jseaes.2016.09.009. (ang.).
- ↑ Helena Przespolewska: Podstawy anatomii zwierząt domowych. Warszawa: Wydawnictwo "Wieś Jutra", 2009, s. 77. ISBN 83-89503-67-0.