Przestrzeń zwarta – przestrzeń topologiczna o tej własności, że z dowolnego jej pokrycia zbiorami otwartymi można wybrać podpokrycie skończone (tj. pewna skończona liczba zbiorów pokrycia tworzy pokrycie)[1].
Zbiorem zwartym nazywa się podzbiór przestrzeni topologicznej, który traktowany jako podprzestrzeń (z topologią podprzestrzeni) jest przestrzenią zwartą.
W niektórych źródłach (np. Engelking 1989 ↓ ) w definicji zwartości dodatkowo wymaga się, aby przestrzeń zwarta była przestrzenią Hausdorffa[2], a przestrzenie zdefiniowane z pominięciem tego warunku nazywa się przestrzeniami quasi-zwartymi[3].
Idea zwartości
[edytuj | edytuj kod]Z punktu widzenia topologii przestrzenie zwarte mają pewne pożądane własności, np.
- funkcja ciągła rzeczywista określona na przestrzeni zwartej jest ograniczona i osiąga swoje kresy,
- funkcja ciągła rzeczywista lub zespolona na przestrzeni metrycznej zwartej jest jednostajnie ciągła,
- każda przestrzeń metryczna zwarta jest zupełna,
- w przestrzeni zwartej własność spełniana lokalnie jest też spełniana globalnie, tzn. jeżeli jakiekolwiek zbiory otwarte mają własność to również ich suma ma tę własność[potrzebny przypis].
Zwartość jest jednym z podstawowych pojęć topologicznych.
Przykłady zbiorów zwartych i niezwartych
[edytuj | edytuj kod](1) Tw. 1. Przedział nie jest zbiorem zwartym.
- Dowód: Rodzina zbiorów otwartych
- jest pokryciem tego przedziału (każdy punkt odcinka należy do któregoś ze zbiorów tej postaci), ale nie da się wybrać z niej skończonej liczby zbiorów, które pokryłyby cały przedział
(2) Tw. 2. Przedział nie jest zbiorem zwartym.
- Dowód: Rodzina zbiorów otwartych
- jest pokryciem zbioru ale nie da się wybrać z niej skończonej liczby zbiorów, które pokryłyby
(3) Tw. 3. Przedział jest zwarty.
- Dowód: Niech będzie pokryciem odcinka Zdefiniujmy zbiór
- i odcinek można pokryć skończoną podrodziną rodziny
- Oczywiście bo przedział jest pokryty pewnym elementem rodziny Zbiór jest więc niepusty i ograniczony z góry. Ma więc kres górny i
- Zauważmy, że bo biorąc jakieś otoczenie punktu znajdziemy pewien przedział a stąd czyli
- Przypuśćmy, że i niech dla pewnego przedziału otwartego istnieje wówczas przedział Ponieważ jest kresem górnym zbioru więc w przedziale istnieje punkt Istnieje więc skończona podrodzina pokrywająca przedział A stąd przedział jest pokryty przez skończoną rodzinę Oznacza to, że i nie jest kresem górnym zbioru Sprzeczność ta pokazuje, że
- Niech dla pewnego zbioru otwartego i rozważmy przedział Podobnie jak wyżej, jest kresem górnym zbioru więc w przedziale istnieje punkt Istnieje więc skończona podrodzina pokrywająca przedział A stąd przedział jest pokryty przez skończoną rodzinę cnd.
Własności
[edytuj | edytuj kod]Tw. 4. Ciągły obraz przestrzeni zwartej jest zwarty.
- Dowód: Niech będzie przestrzenią zwartą, a odwzorowaniem ciągłym. Udowodnimy, że obraz jest zwarty. W tym celu weźmy dowolne otwarte pokrycie zbioru Wtedy jest otwartym pokryciem Istotnie, otwartość elementów rodziny od razu wynika z ciągłości Ponadto dla dowolnego istnieje zbiór taki że Dlatego też Na mocy zwartości istnieje skończona rodzina zbiorów będąca pokryciem Zatem rodzina jest otwartym, skończonym pokryciem Oznacza to, że z dowolnego otwartego pokrycia można wybrać skończone podpokrycie, co oznacza, że zbiór jest zwarty, cnd.
Tw. 5. (Twierdzenie Weierstrassa o kresach)
Funkcja ciągła na przestrzeni zwartej o wartościach w jest ograniczona i przyjmuje swoje kresy.
- Dowód: Niech będzie ciągłą funkcją na przestrzeni zwartej Wówczas jest zwarty jako ciągły obraz przestrzeni zwartej. Na mocy Tw. Heinego-Borela jest domknięty i ograniczony. Ograniczoność oznacza, że jest ograniczona. Z definicji supremum i infimum, na mocy domkniętości wynika że oraz Zatem przyjmuje swoje kresy, cnd.
Tw. 6. (Twierdzenie Tichonowa)
(a) Iloczyn kartezjański przestrzeni zwartych (z topologią produktową) jest zwarty.
(b) Zwarty podzbiór przestrzeni Hausdorffa jest domknięty.
- Dowód: Niech będzie przestrzenią Hausdorffa, a jej zwartym podzbiorem. Aby udowodnić, że jest domknięty uzasadnimy, że jest otwarty. Wystarczy zatem udowodnić, że dla dowolnego istnieje otoczenie, które nie zawiera punktów ze zbioru
Niech Wówczas na mocy aksjomatu Hausdorffa istnieją otoczenie punktu oraz otoczenie punktu takie że
Rodzina stanowi otwarte pokrycie Na mocy zwartości istnieje skończone podpokrycie Każdy zbiór jest rozłączny z odpowiednim zbiorem Zatem przekrój jest rozłączny z każdym ze zbiorów Więc jest otoczeniem które jest rozłączne z Z dowolności wynika, że zbiór jest domknięty, cnd.
Tw. 7. Ciągła bijekcja zwartej przestrzeni na przestrzeń Hausdorffa jest homeomorfizmem.
- Dowód: Wystarczy wykazać, że obrazami zbiorów domkniętych są zbiory domknięte. Niech będzie domknięty i niech będzie ciągłą bijekcją zwartej przestrzeni w przestrzeń Hausdorffa Wówczas jest zwarty jako domknięty podzbiór przestrzeni zwartej. Stąd jest zwarty jako ciągły obraz zbioru zwartego. Więc jest domknięty jako zwarty podzbiór przestrzeni Hausdorffa, cnd.
Tw. 8. Każdy domknięty podzbiór przestrzeni zwartej jest zwarty.
- Dowód: Niech będzie domkniętym podzbiorem przestrzeni zwartej Weźmy dowolne otwarte pokrycie zbioru Ponieważ jest domknięty, to jego dopełnienie jest otwarte i razem z stanowi otwarte pokrycie przestrzeni Ponieważ przestrzeń jest zwarta, więc z jej pokrycia możemy wybrać skończone podpokrycie przestrzeni Ale więc jest zarazem pokryciem zbioru Zatem jest zwarty, cnd.
Tw. 9. Zwarta przestrzeń Hausdorffa jest normalna.
Zwartość w przestrzeniach metrycznych
[edytuj | edytuj kod]Tw. 10. Niech będzie przestrzenią metryczną. Następujące warunki są równoważne:
- przestrzeń jest zwarta,
- każdy ciąg w tej przestrzeni zawiera podciąg zbieżny do punktu należącego do tej przestrzeni (tzn. jest ciągowo zwarta),
- z każdego przeliczalnego pokrycia można wybrać podpokrycie skończone, tzn. jest przeliczalnie zwarta,
- dla każdej funkcji ciągłej obraz jest ograniczony, tzn. jest pseudozwarta.
Tw. 11. Zwarty podzbiór przestrzeni metrycznej jest ograniczony.
- Dowód: Niech będzie zwartym podzbiorem przestrzeni metrycznej
Należy udowodnić, że
Wykorzystamy fakt, że metryka jest ciągła. Obcięcie jest ciągłe. Na mocy tw. Weierstrassa funkcja jest ograniczona. Zatem Czyli Wykazaliśmy, że zbiór jest ograniczony, cnd.
(twierdzenie Heinego-Borela) Podzbiór przestrzeni euklidesowej jest zwarty wtedy i tylko wtedy, gdy jest domknięty i ograniczony.
Przykłady
[edytuj | edytuj kod]Stosując powyższe twierdzenia, można łatwo stwierdzić, które poniższe przestrzenie są zwarte, a które nie:
- zwarty jest odcinek bo jest domknięty i ograniczony,
- odcinek nie jest zwarty, bo nie jest domknięty,
- zwarta nie jest również cała prosta liczbowa bo jest zbiorem nieograniczonym,
- zwarty jest zbiór Cantora.
Pseudozwartość
[edytuj | edytuj kod]Przestrzeń topologiczną nazywamy pseudozwartą jeśli jest przestrzenią Tichonowa i każda ciągła funkcja o wartościach rzeczywistych jest ograniczona[4]. Każda przestrzeń zwarta jest pseudozwarta, jednak istnieją przestrzenie pseudozwarte, które nie są zwarte. Na przykład liczba porządkowa z topologią porządkową jest pseudozwarta, ale nie jest zwarta.
Zwartość a ciągowa zwartość
[edytuj | edytuj kod]Przestrzeń topologiczną nazywamy ciągowo zwartą jeśli każdy ciąg w tej przestrzeni zawiera podciąg zbieżny, tzn. istnieje element taki, że każde otwarte otoczenie punktu zawiera wszystkie elementy ciągu poza co najwyżej skończoną ich liczbą[5]. W klasie przestrzeni metryzowalnych pojęcia zwartości i ciągowej zwartości pokrywają się. Istnieją jednak przestrzenie zwarte, które nie są ciągowo zwarte oraz przestrzenie ciągowo zwarte, które nie są zwarte (na przykład, liczba porządkowa z topologią porządkową).
Pojęcia pokrewne
[edytuj | edytuj kod]Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Engelking 1989 ↓, s. 149.
- ↑ przestrzeń zwarta, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-06] .
- ↑ Engelking 1989 ↓, s. 159.
- ↑ Engelking 1989 ↓, s. 240.
- ↑ Engelking 1989 ↓, s. 243.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ryszard Engelking, Topologia ogólna, wyd. II, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989 (Biblioteka Matematyczna, 47), s. 148–257 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Eric W. Weisstein , Compact Space, [w:] MathWorld, Wolfram Research (ang.). [dostęp 2022-10-09].