Rabindranath Tagore

রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর

Rabindranath Tagore około 1915 roku
Data i miejsce urodzenia	7 maja 1861 Kalkuta
Data i miejsce śmierci	7 sierpnia 1941 Kalkuta
Język	bengalski, angielski
Dziedzina sztuki	literatura, malarstwo
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Rabindranath Tagore (beng. রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর, ur. 7 maja 1861 w Kalkucie, zm. 7 sierpnia 1941 tamże)^[1] – indyjski poeta, prozaik, filozof, kompozytor, malarz, pedagog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1913), pierwszej dla Hindusa, jak również dla Azjaty^[2].

Urodził się i wychował w zamożnej i poważanej rodzinie. Był najmłodszy z 13. rodzeństwa. W wieku 14 lat porzucił szkołę, a wiedzę zaczął zdobywać w warunkach domowych, wśród prywatnych nauczycieli. W wieku 17 lat odbył podróż do Anglii^[1], a później także często podróżował^[3].

9 grudnia 1883 poślubił córkę swojego pracownika, 9-letnią wówczas, Mrinalini Devi. Tagore zapewnił jej nauczycieli, warunki do nauki itd.^[4] 25 października 1886 roku urodziła się im córka Madhurilata, nazywana Belą. W 1888 parze urodził się syn, Rathindranath. W 1891 roku przyszła na świat kolejna córka, Renuka, a trzy lata później kolejna – Mira. W 1896 urodził się Shamindranath. 15 czerwca 1901 Bela wyszła za mąż, a 9 sierpnia jej siostra, Renuka została żoną Satyendranath Bhattacharya. 23 listopada 1902 roku Mrinalini zmarła, a następnie w krótkim czasie (1903, 1904, 1907) zmarło także troje dzieci^[5].

Zadebiutował w wieku 16 lat opowiadaniem pt. Żebraczka [Bhikharini] opublikowanym w czasopiśmie literackim „Bharati”^[3].

W 1901 założył wraz z innymi nauczycielami eksperymentalną szkołę w Santiniketan (z sanskrytu Przystań Pokoju) (w stanie Bengal Zachodni), dawny „uniwersytet leśny”, w której stosował zarówno indyjskie, jak i europejskie metody wychowawcze^[5]. Na założenie tej szkoły żona Tagorego przeznaczyła większość swojej ślubnej biżuterii^[4].

W 1921 roku placówka przekształciła się w uniwersytet (Visva Bharati University)^[3].

W 1912 Tagore opublikował Pieśni ofiarne (Gitanjali), nagrodzone rok później Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury^[6].

Od 1912 sam tłumaczył swoje utwory na angielski albo zlecał tłumaczenie swoim krewnym. Na polski tłumaczony był m.in. przez Staffa, Kasprowicza, Mirandolę, Birkenmajera, Schayera, Stillera i innych^[7].

Deklarował się jako skrajny pacyfista i przeciwnik przemocy we wszystkich jej formach, nie interesował się polityką jako taką^[8]. W roku 1915 otrzymał brytyjskie szlachectwo, odrzucił je jednak cztery lata później, po masakrze w Amritsarze^[1].

Tagore zajmował się problematyką wychowania widzianą poprzez kategorie prawdy i piękna, nie wychowania rozumianego jako system oświatowy^[8]. Przez 40 lat w sposób konsekwentny doprowadził do urzeczywistnienia ideału wychowania^{[potrzebny przypis]}.

W 1950 jego pieśń Jana Gana Mana została oficjalnym hymnem państwowym Indii. Pieśń Amar Shonar Bangla została hymnem Bangladeszu^[9].

Opublikował ponad 50 tomów poetyckich, ponad 100 opowiadań, 12 powieści, kilkanaście utworów scenicznych, wiele rozpraw, artykułów i studiów^[5]. Sam reżyserował swoje sztuki i w nich grał^[7].

Kategorie, które uniemożliwiają urzeczywistnienie ideału wychowania^[3]:

• brak harmonii między indywidualnością a społeczeństwem (między jednostką a uniwersum)
• brak harmonii między jednostką a naturą
• traktowanie ludzkiej osoby fragmentarycznie
• świat duchowy traktowany jako wydzielona nadbudowa właściwa świadomości elity
• lekceważy i spłyca sens istnienia młodego człowieka, wydziedzicza go z potrzeby bezpośredniego kontaktu z wielorakimi formami świata i z naturalnej skłonności do porozumienia z uniwersaliami
• zdominowana przez gromadzenie wiadomości, gdzie wszystko było odgórnie zaplanowane i zorganizowane oraz nie oczekiwano od nauczyciela wielkiej inwencji twórczej
• ma suchą formę scjentyzmu
• nie stanowi istoty życia
• dyscyplina nie bierze pod uwagę indywidualności dziecka
• praktykowanie zawładnięcia dzieckiem w imię jego „dobra” i pozbawianie go indywidualności, narzucanie dziecku świata dorosłych i ich potrzeb
• nadmierne zaufanie do książek – jako drogi do powierzchownego przyswajania idei, pozbawionego niezależnego myślowego wysiłku i wyższej woli

1. Wysuwanie na pierwszy plan percepcji emocjonalno-estetycznej oraz poznanie intuicyjne, przed poznaniem naukowym.
2. Kształtowanie charakteru i życia duchowego oraz, co za tym idzie, osiągnięcie wyzwolenia z bolesności życia, poznawanie siebie, nauka powściągliwości, opanowania pożądliwości wobec dobrobytu i prostego konsumpcyjnego stosunku do niego, poszanowanie w dziecku potrzeby wyrażania się, ekspresji.
3. Odkrywanie harmonii prawdy i piękna, wychowanie przez prawdę i dla prawdy absolutnej. Przezwyciężanie samoograniczenia, samodoskonalenie i nauka pokonywania trudów poznawania prawdy przez stosowanie wyrzeczeń i naturalnej inspiracji radości życiem.
4. Wychowanie powinno wyrastać z naturalnych kulturowych podstaw społeczności i kierować się ku wartościom scalającym kulturę indyjską. Plan etyczny – budowanie moralnego charakteru przez aktywność na rzecz domostwa i współzarządzania szkołą.
5. Krzewienie ideału miłości – nadrzędna wartość moralna, sprzyja głębszemu, bezpośredniemu wglądowi w esencję ludzkiej natury, poprzez miłość człowiek zwielokrotnia samego siebie (oparcie na wzorcach otwartości i prostoty).
6. Przezwyciężanie samoograniczenia, samodoskonalenie i nauka pokonywania trudów poznawania prawdy przez stosowanie wyrzeczeń i naturalnej inspiracji radości życiem.
7. Nauka pokory – chroni przed agresywną interpretacją mniemań o tym co dobre i przed jednostronnym identyfikowaniem twórczego działania z sukcesem.
8. Zacność życia – akcent na treści i formy, które sprzyjałyby rozwijaniu świadomej tożsamości kulturowej i umiejętności twórczego oraz samodzielnego rozwiązywania problemów społecznych.
9. Czerpanie radości z nauczania – jako wyraz doświadczania własnego życia duchowego i zrozumienia, że istnieje harmonia między ich życiem duchowym, prawdą i pięknem a życiem duchowym innych osób.
10. Specyfika środowiska, w jakim powinno się odbywać nauczanie – strefa neutralna, w bliskim kontakcie z naturą, z dala od osad i od niepożądanych zewnętrznych wpływów burzących spokój uczniów.
11. Uwzględnianie różnorodności doświadczeń – wspólnoty i samotności, aktywności i kontemplacji (nauka władania sobą)^[3].

• Żebraczka [Bhikharini] (1877)
• Opowieść o poecie [Kabi-Kahini] (1878)
• Wieczorne pieśni [Sandhya Sangeet] (1881)
• Poranne pieśni (1883)
• Złota łódź (1893)
• Przemijanie (1899)
• Pamięć (1902)
• Rozbicie (1905)
• Poczta (1911)
• Pieśni ofiarne (1912)
• Dom i świat (1915–1916)
• Noc ziszczenia (1922, Wydawnictwo Polskie, Lwów-Poznań, wydanie II, tom 2 Biblioteki Laureatów Nobla, tłumaczenie: Franciszek Mirandola)
• Wspomnienia. Błyski Bengalu (1923, tom 16 Biblioteki Laureatów Nobla; tłumaczenie: Jerzy Bandrowski)
• Głodne kamienie (zbiór opowiadań 1916 po angielsku, 1923 po polsku)

• 
  Głowa kobiety
• 
  Studium głowy
• 
  Tańcząca dziewczyna
• 
  Dwie postaci
• 
  Studium twarzy
• 
  Kobieta w welonie
• 
  Studium głowy (1928/1929)

Na cześć indyjskiego poety nadano nazwę gatunkową odkrytemu w Indiach zauropodowi – barapazaurowi.

W Polsce Rabindranath Tagore jest patronem ulicy w Łodzi, która znajduje się niedaleko Parku im. Juliusza Słowackiego i Ronda Lotników Lwowskich. Jest również patronem ulicy na Mokotowie w Warszawie.

• Profil Tagorego w witrynie Nagrody Nobla (ang.)
• Opowiadanie „Głodne kamienie”. Przekład: Ireneusz Dybczyński