miasto i gmina | |||
Plac Radlińskich Olimpijczyków w Radlinie | |||
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | |||
Aglomeracja | |||
Prawa miejskie |
1954–1975, 1997 | ||
Burmistrz | |||
Powierzchnia |
12,53 km² | ||
Wysokość |
245–298 m n.p.m. | ||
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||
Strefa numeracyjna |
(+48) 32 | ||
Kod pocztowy |
44-310 | ||
Tablice rejestracyjne |
SWD | ||
Położenie na mapie powiatu wodzisławskiego | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego | |||
50°02′28,32″N 18°27′57,60″E/50,041200 18,466000 | |||
TERC (TERYT) |
2415021 | ||
SIMC |
0945108 | ||
Urząd miejski ul. Rymera 1544-310 Radlin | |||
Strona internetowa | |||
BIP |
Radlin – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie wodzisławskim.
Według danych z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 17 771
mieszkańców[1].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Radlin historycznie położony jest na Górnym Śląsku na ziemi wodzisławskiej. Geograficznie leży na Płaskowyżu Rybnickim.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 12,53 km²[2]. Miasto stanowi 4,37% powierzchni powiatu.
Struktura powierzchni
[edytuj | edytuj kod]Według danych z 2002 r. Radlin miał obszar 12,53 km², w tym: użytki rolne: 63%, użytki leśne: 2%[3]. „Raport o stanie miasta” z 2018 roku wskazuje, że obszar rolny w Radlinie zajmuje powierzchnię 501 ha, z kolei grunty leśne – 123 ha. Grunty zabudowane i zurbanizowane to 620 ha (w tym m.in.: tereny mieszkaniowe – 293 ha, przemysłowe – 149 ha oraz drogi – 83 ha)[4]
Sąsiednie gminy: Marklowice, Pszów, Rybnik, Rydułtowy, Wodzisław Śląski.
Części miasta
[edytuj | edytuj kod]Współczesny Radlin jest gminą miejską, niepodzieloną na dzielnice (jednostki pomocnicze gminy). W skład miasta wchodzi kilka miejscowości, lub określeń historycznych z których większe są umownie nazywane dzielnicami[5]:
- Biertułtowy – centralna część miasta, graniczy z Redenem, Głożynami i Marcelem,
- Głożyny – rozległa miejscowość, granicząca z Redenem i Biertułtowami,
- Marcel (dawniej Emma) – kolonia przemysłowa między Obszarami a Biertułtowami, od nazwy kopalni,
- Obszary – miejscowość granicząca z Marcelem,
- Reden (również „Rydyna”[6] ) – kolonia przemysłowa Biertułtów, graniczy z Głożynami, od nazwy kopalni[6] .
Oprócz tych nazw na terenie dzisiejszego Radlina funkcjonują również historyczne określenia:
- Babigóra (również jako „Babia Góra Kolonia”[7]) wzniesienie pomiędzy Redenem a podnóża kopalni „Hoym” (dziś Zabytkowa Kopalnia „Ignacy” w Rybniku), rejon ul. Sokolskiej[6] .
- Bottrop – część kolonii Emma (Marcel), nieistniejąca[8],
- Dołki (również jako „Dołki Kolonia”[7]) – część Redenu[6] ,
- Emerżona – część Głożyn przy granicy z Pszowem. Miejsce połaci macierzanki, zwanej w lokalnym etnolekcie „ermeżoną” (stąd nazwa). Kiedyś miejsce pikników[6] .
- Frajgut – teren przy ul. Rydułtowskiej, zabudowany w latach 50 XX wieku[6] .
- Grubskie Brzegi – teren przylegający do tzw. „Versuch Kohlengrube” (próbnej kopalni) na gruntach majątku folwarku biertułtowskiego. Rejon ul. Hallera i ul. Rydułtowskiej[6] .
- Jasienicz – teren pomiędzy Biertułtowami a Głożynami (współcześnie rejon ul. Spacerowej i ul. Matejki w Radlinie)[6]
- Marianka – część Kolonii Emma w Radlinie, tzw. druga kolonia, czyli budynki przeznaczone dla robotników kopalnianych, dziś rejon ul. Mielęckiego[6]
- Magierowy Las – leśny obszar znajdujący się naprzeciw Kościoła na Głożynach. Nazwa pochodzi od pierwszego właściciela, Ignacego Magiery[6] .
- Myto – miejsce skrzyżowania ul. Rybnickiej i ul. Korfantego. Historyczna granica państw stanowych: wodzisławskiego i rybnickiego. Od budynku pobierania myta wzięła się zwyczajowa nazwa miejsca[6] .
- Sauerowiec – rejon kąpieliska nieopodal granicy Radlina z Wodzisławiem Śląskim. Nazwa od nazwiska właściciela (Sauer)[6] .
- „Sadzonki” – teren dziejszego osiedla przy ul. Sienkiewicza w Biertułtowach obok cmentarza. W latach 50 X wieku zlikwidowano istniejące w tym miejscu ogródki działkowe (stąd nazwa)[6]
- Szluchta – (niem. schlucht – wąwóz) niegdysiejsze ślepo zakończone torowisko wewnątrz Kolonii Emma w Radlinie, służące do rozładunku węgla lub produktów spożywczych. Obecnie plac zabaw i kompleks sportowy na styku ul. Mielęckiego i ul. Wieczorka[6][9].
- Tropiciel – nazwa stosowana na przełomie XIX i XX wieku, dla określenia rejonu szybu kopalni „Biertułtowy” (zgłoszona w Wyższym Urzędzie Górniczym w Brzegu[6] w 1838). Nazwa od śląskiego „tropić”, czyli „zamartwiać”, „męczyć się”, odnosząca się do słabo wietrzonych pokładów kopalni i ręcznych kołowrotów[6] .
- Wypędów (niem. Vipendow)– kolonia Biertułtów (ul. Wypandów i okolica). Teren występujący na mapach już w XVIII wieku obejmujący obszar wokół cieku Niedobczyckiego. Miejsce ujęcia wody źródlanej. Obecnie miejsce gdzie znajduje się tężnia w Radlinie[6] .
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Dane z 31 grudnia 2007 r.[10]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 17 711 | 100 | 9159 | 51,7 | 8552 | 48,3 |
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] |
1413,5 | 731,0 | 682,5 |
Co daje miastu 2297 lokatę pod względem powierzchni i 385 lokatę pod względem liczby ludności w skali kraju.
Według danych z roku 2002[11] średni miesięczny dochód na mieszkańca wynosił 1251,81 zł.
Piramida wieku mieszkańców Radlina w 2014 r.[12]:
Historia
[edytuj | edytuj kod]Historyczne początki
Nazwy "Radlin" i "Biertułtowy" (centrum dzisiejszego Radlina) pojawiają się w Liber fundationis Episcopatus Vratislavienis,[13]. Nazwy te pojawiają się także w Codex diplomaticus Silesiae[13]. W XVI w. tereny dzisiejszego Radlina wchodziły w skład Wodzisławskiego Państwa Stanowego[14].
Radlin rozwijał się dość wolno. W 1783 r. Mieszkało w nim 51 rolników, 13 ogrodników i liczył tylko 279 mieszkańców. Radlin Dolny długo należał do dóbr rycerskich, a w 1804 r. Przeszedł w ręce właścicieli Wodzisławia, gdyż hrabia wodzisławski zakupił cały Radlin Dolny i część Górnego tzw. Szonowiec. Dłuższą notkę o tej miejscowości spotykamy w dokumentach pochodzących z końca XIX w., dokładniej mówiąc w zapiskach wodzisławskiego kronikarza Franza Henke, który podaje, że Radlin jest jedną z największych wsi powiatu rybnickiego i składa się z Radlina Górnego i Dolnego oraz z Obszar[14]. Henke podaje, że w Radlinie Górnym było 51 gospodarstw rolnych, zaś w wyniku parcelacji liczba ich wzrosła do 70, ale ich powierzchnia użytkowa poważnie się zmniejszyła. Poza tym było tu 89 chałupników, 2 wodne młyny, 183 domy zamieszkane przez 2190 mieszkańców, w tym 11 ewangelików i 2 żydów. Resztę stanowili katolicy. Same obszary liczyły 107 mieszkańców, w tym 8 ewangelików. Każda dzielnica miała swą własną pieczęć z herbem. I tak Radlin Górny pieczętował się sercem, z którego wychodziły 2 kwiaty, Radlin Dolny mężczyzną toczącym przed sobą koło od wozu, zaś Obszary skrzyżowanymi grabiami, kosą i cepem[6] .
Główne centrum życia mieściło się w Radlinie Dolnym (obecnie tzw. Radlin II), tu znajdowała się szkoła podstawowa i kościół – filia parafii Wodzisław, gdzie proboszczem był ks. Reszka. Do 1870 r. nie było na tych terenach obowiązku uczęszczania do szkoły. Zainteresowani mieszkańcy, np. z Obszar, wysyłali swe dzieci do szkoły mieszczącej się w Radlinie Dolnym.
Industrializacja i rozwój urbanistyczny
Wraz z rozwojem przemysłu (głównie kompleksu kopalnianego w skład którego wchodziła kopalnia Emma, dzisiejsza KWK Marcel, elektrociepłownia oraz koksownia, dzisiejsza Koksownia Radlin). Zakłady te wchodziły w skład Rybnickiego Gwarectwa Węglowego, którego siedziba w 1907 roku zostaje przeniesiona z Berlina do centrum Radlina (Biertułtów)[15]. Intensywnie rozbudowane zostały Obszary oraz Biertułtowy, będące dzielnicami Radlina. Na terenach przykopalnianych na przełomie XIX i XX w. powstało modernistyczne osiedle-ogród zwane „Kolonią Emma”[16]. Przy pracach nad osiedlem uczestniczyli słynni niemieccy architekci wczesnego modernizmu, m.in. William Müller, czy później Hans Poelzig. Układ urbanistyczny osiedla w większości zachował się do dziś w niezmienionej formie. W latach 70. wyburzona została jedynie północna część osiedla, zwana „Bottropem”[8].
Po I wojnie światowej
Pod koniec 1918 roku władzę w miejscowości obejmuje czysto polska Rada Robotnicza. Władze w Berlinie niepokoją się, że będzie to prowadziło do utworzenia polskiej Republiki Radlińskiej. Władze robotnicze Radlina współpracują jednak z działaczami niemieckimi komunistycznego Związku Spartakusa[17]
II wojna światowa
W okresie okupacji hitlerowskiej na terenie Radlina funkcjonował obóz jeniecki dla żołnierzy Armii Czerwonej, ulokowany w miejscu dzisiejszego boiska przy ul. Mariackiej[18][19]. Zakwaterowani w tym miejscu jeńcy pracowali głównie w lokalnej kopalni. Wielu z nich pochowano na terenie biertułtowskiego cmentarza.
W wyniku działań wojennych, Radlin, jako ważny ośrodek górniczej aglomeracji, nie ucierpiał tak bardzo, jak chociażby sąsiedni Wodzisław Śląski. Mimo tego miały miejsce lokalne zrywy, a nawet bitwy. Do najsłynniejszej doszło w rejonie rolniczej dzielnicy Głożyny (tzw. "Bój w Głożynach" lub "Festung Glazin"), gdzie dziś znajduje się pamiątkowy obelisk[20].
Do największej tragedii w czasie II wojny światowej doszło w okolicach nieczynnego szybu „Reden”, który był miejscem nazistowskiego mordu na mieszkańcach terenów ziemi rybnicko-wodzisławskiej. W latach 1939–1945 hitlerowcy wrzucali żywcem do nieczynnego szybu pojmane osoby z okolicznych terenów. W miejscu tragedii dziś znajduje się pomnik upamiętniający tamte wydarzenia, oraz park miejski.
W marcu 1945 r. Armia Czerwona toczy na ziemi rybnicko-wodzisławskiej krwawe boje z cofającymi się Niemcami. Widząc sytuację na froncie, Niemcy planują początkowo unieruchomienie kopalni. Jedna zdecydowana cześć załogi w okresie walk w marcu 1945 roku, zdecydowała się nie opuszczać stanowisk pracy[19]. 27 marca Radlin został zajęty przez Rosjan. Trzy dni później żołnierze sowieccy wysiedlili większość ludności Kolonii Emma. Pomieszczenia w kamienicach radlińskiego osiedla zajął sztab 38 Armii Czerwonej – siły bojowej IV Frontu Ukraińskiego[21]. Rosyjski pisarz, poeta, dramaturg i korespondent wojenny Konstantin Michajłowicz Simonow tak opisał ówczesną wizytę w Radlinie: „Powietrze pełne było pyłu węglowego, wszędzie napotykaliśmy jeziorka węglowe o czarnej brudnej wodzie. Także gleba była czarna. Pejzaż był ponury. [...] Murowany budynek typu koszarowego z czerwonej cegły (tam kwaterował Simonow) choć z zewnątrz ponury, ale jak wiele niemieckich domów mieszkalnych, wewnątrz był bardzo przytulny [...]. Kopalnia i koksownia funkcjonowały”.[21]
Po miesiącu stacjonowania w Kolonii Emma Armii Czerwonej przystąpiono do odbudowy zniszczonej infrastruktury, uruchomienia administracji oraz szkolnictwa[22]. Już 2 kwietnia 1945 radlińska kopalnia wydobyła pierwsze 115 ton węgla[19].
W Polsce Ludowej
W 1945 naczelnikiem gminy zostaje przedwojenny wójt Radlina, Karol Brandys, były oficer Wolska Polskiego[23]. W referendum w 1946 zdecydowana większość mieszkańców (90% społeczności Radlina) opowiedziała się przeciw narzuconym propozycjom dotyczącym zniesienia Senatu, unarodowienia gospodarki i wyznaczeniu nowej granicy kraju[24]. Po wojnie znacząco zwiększa się liczba ludności w Radlinie: na początku lat 30 XX wieku mieszkało w Radlinie 8876 mieszkańców, z kolei w 1946 było ich już 14 031.[25]
1 maja 1949 nazwa radlińskiej kopalni zostaje zmieniona z „Emma” na „Marcel”, dla upamiętnienia lokalnego działacza związkowego i lewicowego, Józefa Kolorza (pseudonim „Marcel”)[19][26].
W wyniku wzrostu liczby mieszkańców Radlina, miejscowość otrzymała prawa miejskie 13 listopada 1954[27]. Oprócz działalności przemysłowej, Radlin staje się ważnym ośrodkiem na sportowej mapie Polski. W 1951 sekcja piłkarska klubu sportowego związany z radlińską kopalnią (Górnik Radlin) uzyskuje tytuł Wicemistrza I Ligi Krajowej. Na bazie tradycji przedwojennego „Sokoła” w miejscowości zaczyna funkcjonować ośrodek przygotowań olimpijskich dla gimnastyków[28]. Powstają również instytucje użyteczności publicznej: „Dom Kultury”, „Dom Sportu”, przychodnie zdrowia oraz nowe osiedla mieszkaniowe[29]. W 1975 r. Radlin (wraz z Marklowicami, Pszowem, Rydułtowami i Wilchwami) włączono do Wodzisławia Śląskiego.
Po 1989 roku
23 sierpnia 1989 na terenie KWK "Marcel" podpisane zostało porozumienie pomiędzy Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym a Dyrektorem Generalnym Wspólnoty Węgla Kamiennego w Katowicach, po akcji strajkowej w kopalniach KWK "Marcel", KWK "Morcinek", KWK "Jowisz" i KWK "Gródziec". W porozumieniach brał udział m.in. Leszek Piotrowski[30]. Na przełomie kwietnia i maja 1990 r. w Radlinie (będącym wówczas dzielnicą Wodzisławia Śląskiego) powstaje Radlińskie Towarzystwo Kulturalne, skupiające się zarówno na działalności kulturalnej, jak również na postulacie odłączenia się Radlina z Wodzisławia Śląskiego[31].
1 stycznia 1997 r. Radlin został odłączony od Wodzisławia Śląskiego[32], jednak dawne dzielnice Radlin Dolny i Górny, tworzące razem tzw. Radlin II, pozostały w granicach administracyjnych Wodzisławia. W latach 1997–1998, już jako ponownie niezależne miasto, Radlin administracyjnie należał do województwa katowickiego (następnie śląskiego).
W 2014 r. w Radlinie uruchomiono pierwszą w przemysłowej części Górnego Śląska tężnię[33].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]- Wieża wyciągowa szybu Wiktor, dawniej Mauve
- Wieża wyciągowa szybu Antoni, dawniej Grundman
- Willa Dyrektora Wachsmanna, projektu Williama Müllera[34]
- Budynek dawnej siedziby Rybniker Steinkohlen Gewerkschaft (Rybnickiego Gwarectwa Węglowego) przy ul. Rogozina 52[35]
- Kolonia Emma w Radlinie
- Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP z 1926 r. w stylu neobarokowym
- Tężnia w Radlinie[36]
- Zabytkowa kapliczka Św. Jana Nepomucena z datą „1719” (data prawdopodobnie nie jest datą postawienia kapliczki, 1719 to data ekshumacji zwłok Świętego związana z procesem beatyfikacyjnym. Beatyfikacja Świętego miała miejsce w 1721 roku, zaś kanonizacja w 1729[37])
- Pomnik Matki z Dziećmi, z 2012 roku, autorstwa Henryka Fojcika
- Pomnik Ofiar Szybu Reden[38]
- Pomnik Powstańców Śląskich w Radlinie[39]
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Przemysł
[edytuj | edytuj kod]Handel i usługi
[edytuj | edytuj kod]Wraz z rozwojem urbanistycznym gmin wchodzących w skład dzisiejszego miasta Radlin, głównie Biertułtów i Obszar, oraz rozwojem przemysłu górniczego, charakter miasta zmieniał się z rolniczego na przemysłowo-usługowy. Wpłynęło to również na handel i usługi. Od drugiej połowy XIX wieku w centrum Biertułtów funkcjonować zaczyna gospoda „Wollner Gasthaus Inhaber Wilhelm Mrosek”[40] która była ważnym ośrodkiem nie tylko usługowym, ale i kulturalnym gminy i regionu. Od 1897 następuje szybki rozwój budownictwa w okolicy dzisiejszej kopalni „Marcel”, głównie w obrębie Kolonii Emma, na terenie której funkcjonować zaczął konsum kopalniany[41]. Główny plac targowy znajdował się wówczas na terenie dzisiejszego Parku im. Leopolda Zarzeckiego w Biertułtowach[42].
Drugim etapem rozwoju sfery handlowej i usługowej to przełom lat 70. i 80., kiedy to w dzielnicy Radlin powstają punkty handlowe w ramach sieci sklepów górniczych (tzw. „sklepy G.”)[43]
Przełom ustrojowy po 1989 umożliwił większą swobodę zakładania działalności gospodarczej, co znacząco wpłynęło na zwiększenie punktów drobnego handlu i usług. Oprócz lokalnych przedsiębiorców na terenie miasta zaczynają funkcjonować supermarkety oraz dyskonty.
Transport
[edytuj | edytuj kod]- Droga krajowa nr 78 (Chałupki – Wodzisław Śląski – Radlin – Rybnik – Gliwice – Tarnowskie Góry – Zawiercie – Jędrzejów – Chmielnik)
W Radlinie znajduje się przystanek kolejowy Radlin Obszary z którego odjeżdżają pociągi Kolei Śląskich w kierunku Rybnika i Wodzisławia Śląskiego. W mieście jest również towarowa stacja kolejowa Radlin Marcel, obsługująca wyłącznie ruch towarowy z KWK i EC Marcel i Koksowni Radlin. Najbliższa stacja kolejowa z międzynarodowymi połączeniami kolejowymi znajduje się w Wodzisławiu Śląskim.
Kultura
[edytuj | edytuj kod]|Tradycje działalności na niwie kultury w Radlinie, sięgają czasów przełomu XIX i XX w. Ważną postacią dla krzewienia działalności kulturalnej w Radlinie, był Leopold Zarzecki, założyciel Związku Katolickich Robotników im. św. Józefa i Towarzystwa Młodzieży Polskiej „Eleusis”[44].
W latach 60. w Radlinie powstaje Zakładowy Dom Kultury przy KWK „Marcel”, późniejszy Miejski Ośrodek Kultury w Radlinie. W 1990 r. w Radlinie powstaje Radlińskie Towarzystwo Kulturalne, początkowo jako forma protestu przeciwko planom przeznaczenia Domu Kultury na cele handlowe i chęć poprawy sytuacji życia kulturalnego na terenie Radlina[45]. Po odłączeniu się Radlina ze struktur Wodzisławia Śląskiego powstają kolejne organizacje kulturalne na terenie miasta, m.in. Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych w Radlinie, Radlińska Przystań, Stowarzyszenie SZOK, czy Stowarzyszenie Młody Radlin[46]
Organem prasowym radlińskiego samorządu jest miesięcznik „Biuletyn Radlin”[47]. Oprócz tego w mieście wydawane są czasopisma „Wici” (wyd. Radlińskie Towarzystwo Kulturalne)[48], „wARTo!” (wyd. Miejski Ośrodek Kultury)[49], oraz prasa wyznaniowa (parafialna).
Edukacja
[edytuj | edytuj kod]Przedszkola
[edytuj | edytuj kod]- Przedszkole Publiczne nr 1 im. Gromadki Misia Uszatka[50]
- Przedszkole Publiczne nr 2
- Przedszkole Publiczne nr 3 im. Akademii Wesołych Bajtli[51]
Szkoły podstawowe
[edytuj | edytuj kod]- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Adama Mickiewicza[52]
- Sportowa Szkoła Podstawowa nr 2 im. Komisji Edukacji Narodowej[53]
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Ziemi Radlińskiej[54]
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Gustawa Morcinka[55]
Szkoły ponadpodstawowe
[edytuj | edytuj kod]- Branżowa Szkoła I stopnia w Radlinie (dawna Zasadnicza Szkoła Górnicza)[56]
Inne
[edytuj | edytuj kod]Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]Na terenie Radlina znajdują się dwa kościoły rzymskokatolickie;
- Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Radlinie-Biertułtowach
- Parafia Niepokalanego Serca Maryi w Radlinie-Głożynach
Oprócz tych parafii teren Radlina obejmują parafie znajdujące się już poza granicami miasta Radlin:
Oprócz parafii rzymskokatolickich na terenie Radlina działa także Społeczność Chrześcijańska „Opoka” Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan[59]
Sport
[edytuj | edytuj kod]Kluby i stowarzyszenia sportowe
[edytuj | edytuj kod]- Siatkarski Klub Górnik Radlin – siatkówka
- Klub Sportowy Górnik Radlin – piłka nożna i pływanie
- Towarzystwo Szermierzy Górnik Radlin – szermierka
- Uczniowski Klub Sportowy Trójka Radlin – szermierka[60]
- Stowarzyszenie Dalekowschodnich Sztuk Walki „Tao”
- Uczniowski Klub Sportowy „Ronin”
- Radlińskie Towarzystwo Przyjaciół Szermierki
- PTTK Oddział Radlin
- Klub Gimnastyczny „Radlin”
Osiągnięcia sportowe
[edytuj | edytuj kod]Z Radlinem związane są nazwiska dwudziestu Olimpijczyków, którzy pochodzili bądź trenowali w radlińskich klubach sportowych. Przede wszystkim reprezentując Klub Sportowy Górnik Radlin oraz Klub Gimnastyczny „Radlin”, którego obiekt gimnastyczny pełnił również rolę Ośrodka Przygotowań Olimpijskich.
Radlińscy Olimpijczycy:
– Jan Deutschmanek, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Amsterdamie (1928)
– Paweł Gaca, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Helsinkach (1952)
– Janina Kurzanka-Bartoniek, gimnastyczka, uczestniczka Igrzysk Olimpijskich w Helsinkach (1952)
– Ryszard Kucjas, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Helsinkach (1952)
– Paweł Gawron, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Helsinkach (1952)
– Jerzy Krasówka, piłkarz, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Helsinkach (1952)
– Paweł Sobek, piłkarz, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Helsinkach (1952)
– Alfred Kucharczyk, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Rzymie (1960), w Tokio (1964) i w Meksyku (1968)
– Ernest Hawełek, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Rzymie (1960), i w Tokio (1964)
– Wilhelm Kubica, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Tokio (1964), w Meksyku (1968) i w Monachium (1972)
– Mikołaj Kubica, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Tokio (1964), w Meksyku (1968) i w Monachium (1972)
– Sylwester Kubica, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Meksyku (1968), w Monachium (1972) i w Montrealu (1976)
– Jerzy Kruża, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Meksyku (1968) i w Monachium (1972)
– Alfons Andrzej Stawski, bokser, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Monachium (1972)
– Marian Pieczka, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Montrealu (1976)
– Zbigniew Kicka, bokser, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Montrealu (1976)
– Andrzej Biegalski, bokser, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Montrealu (1976)
– Leszek Bandach, szermierz, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Seulu (1988)
– Leszek Blanik, gimnastyk, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Sydney (2000) i w Pekinie (2008)
– Piotr Gabrych, siatkarz, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Atenach (2004)[61]
Sukcesy krajowe:
- siatkówka: SK Górnik Radlin, grał w sezonach 1996/2000 w I Lidze Serii „A” oraz w sezonie 2004/2005 w Polskiej Lidze Siatkówki[62].
- piłka nożna: Górnik Radlin, występy w I lidze w latach 1948 (jako KS Górnik Radlin-Niedobczyce[63]), 1950–55, 1957, 1959; 2. miejsce w l lidze w sezonie 1951.
- szermierka: Towarzystwo Sportowe Górnik Radlin: Wicemistrzostwo Polski Seniorek w Szpadzie (Dominika Mosler), 2013[64], Wicemistrzostwo Polski Juniorów Młodszych, 2015[65]
Obiekty sportowe
[edytuj | edytuj kod]- Pojemność – 133 miejsca siedzące
- Oświetlenie – brak
- Wymiary boiska 105 × 67 m
MOSiR Radlin[66] –
- Duża sala (na sali swoje mecze ligowe rozgrywa SK Górnik Radlin)
- Mała sala (na parkiecie są wymalowane pola do szermierki)
- Duży basen
- Wymiary 25 × 12,5 m
- Głębokość od 1,85 m do 1,3
- 6 torów pływackich
- Zjeżdżalnia wodna długości 80 m
- Mały basen
Obiekt Gimnastyczny im. Leszka Blanika[67] (tzw. „Sokolnia”)[68]
Organizacje pozarządowe
[edytuj | edytuj kod]Działalność społeczna:
- Stowarzyszenie Biuro Porad Obywatelskich w Radlinie (działające w latach 2003–2017)[69]
- Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych w Radlinie
- Stowarzyszenie „Młody Radlin”
- Harcerski Krąg Seniora w Radlinie
- Stowarzyszenie na rzecz Dzieci i Młodzieży „Tęcza”
- Stowarzyszenie Aktywni Społecznie
- Stowarzyszenie Integracji i Rozwoju” Dobre Anioły”
Przedsiębiorczość:
- Forum Firm z siedzibą w Radlinie[70]
Bezpieczeństwo:
- Ochotnicza Straż Pożarna w Biertułtowach
- Ochotnicza Straż Pożarna w Głożynach
Honorowi Obywatele Radlina
[edytuj | edytuj kod]- Wiktor Bugla[71] – poeta, prozaik, regionalista, tłumacz wierszy Josepha von Eichendorffa[72]
- Kazimiera Drewniok-Woryna – malarka i autorka książek, związana z zespołem Malarskim Twórców Nieprofesjonalnych “Oblicza”[72]
- Lucyna Szłapka - pedagog, regionalistka, kultywująca tradycje górnośląskie[73][74]
- Martyna Kliszewska - aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, oraz malarka[73][74]
- Henryk Brachmański - historyk, nauczyciel, wieloletni pracownik oświatowy[75][73]
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]Radlin podpisał umowy partnerskie z miastami:
Ciekawostki
[edytuj | edytuj kod]- Radlińska hałda (przy kopalni „Marcel”) widnieje na okładce płyty „Necrocosmos” metalowej grupy Gallileous[80][81]
- Hałda w Radlinie posłużyła również za plener w teledysku Artura Rojka pt „Sportowe Życie”[82] promującego płytę „Kundel”[83]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Radlin II
- Szyb Reden
- KWK Reden
- Polska Republika Radlińska
- Kolonia Emma w Radlinie
- William Müller
- Tężnia w Radlinie
- Park Leśny im. Powstańców Śląskich w Radlinie
- Park Jordanowski w Radlinie
- Bój w Głożynach
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Raport o stanie miasta Radlin.. Radlin: Urząd Miasta Radlin, 2018-09-28.
- ↑ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt), 5976 Loslau, 1912; WIG – Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000, P48-S27-G, Wodzisław, 1939.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Adamczyk 2012 ↓.
- ↑ a b Władysław Kropiwnicki , Skorowidz miejscowości Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego z wyszczególnieniem powiatu, posterunku względnie Komisarjatu Policyjnego tudzież Sądów Grodzkich, 1931 .
- ↑ a b Nowiny.pl, Bottrop w Radlinie z pruską ścianą • Radlin [online], www.nowiny.pl [dostęp 2017-10-06] (pol.).
- ↑ Szluchta [online], Szlakiem Emmy i Marcela [dostęp 2018-05-09] (pol.).
- ↑ Lucyna Nowak , Joanna Stańczyk , Agnieszka Znajewska , Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2007 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009, ISSN 1734-6118 (pol.).
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Radlin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b Błażej Adamczyk , Radlin : wypisy do dziejów, Radlin: [Przedsiębiorstwo Graficzne Drukmasz], 2012, ISBN 978-83-934605-1-9, OCLC 804817109 [dostęp 2021-01-27] .
- ↑ a b F. Henke , Kronika czyli opis topograficzno-historyczno-statystyczny miasta i wolnego mniejszego państwa stanowego Wodzisław na Górnym Śląsku, Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej, 2001 .
- ↑ Gazeta Rybnicka, 1991, nr 32 (32) – Śląska Biblioteka Cyfrowa [online], www.sbc.org.pl [dostęp 2021-04-12] (pol.).
- ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 2: Zagłębie Dąbrowskie, Ziemia Rybnicka, Ziemia Wodzisławska, Łódź 2023, s. 156.
- ↑ Dariusz Zalega „Gdy zmiotło trony” „Le monde diplomatique” listopad 2016, s. 37.
- ↑ Kanon Odznaki Krajoznawczej „Przyjaciel Radlina” [online], www.radlin.pl [dostęp 2019-03-13] .
- ↑ a b c d 100 lat Kopalni Marcel, „Nowiny”, Rybnik, 30 listopada 1983, s. 4 .
- ↑ Uroczyste Odsłonięcie Obelisku. Serwis internetowy Szkoły Podstawowej nr 3 w Radlinie. [dostęp 2015-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-08)].
- ↑ a b Kolonia Emma [online], Szlakiem Emmy i Marcela [dostęp 2016-08-06] (pol.).
- ↑ Historia Radlina. [dostęp 2015-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-28)].
- ↑ Inwentarz archiwalny [online], inwentarz.ipn.gov.pl [dostęp 2017-10-06] .
- ↑ Ryszard Adamski , Przełomy na Górnym Śląsku w czasach PRL cz. 2 [online], www.nowiny.rybnik.pl [dostęp 2017-10-06] (pol.).
- ↑ J. Ligęza (red.), Ziemia rybnicko-wodzisławska, 1970, s.314 .
- ↑ Dariusz Zalega , Józef Kolorz: Za chlebem i o chleb, „La Monde Diplomatique Edycja Polska, 09/139 wrzesień 2017”, 6 października 2017 .
- ↑ Rządowe Centrum Legislacji , Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 – Dziennik Ustaw [online], dziennikustaw.gov.pl [dostęp 2017-10-06] (pol.).
- ↑ OpenSolution.org, Historia – Klub Gimnastyczny Radlin [online], kg.radlin.pl [dostęp 2017-10-06] .
- ↑ Radlin.pl / Historia [online], miasto.radlin.pl [dostęp 2017-10-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-25] (pol.).
- ↑ Stanisław Olejniczak (red.), Porozumienie, „Biuletyn Informacyjny NSZZ Solidarność – Region Śląsko-Dąbrowski”, 30 sierpnia 1989, s. 4 .
- ↑ GENEZA RTK – Radlińskie Towarzystwo Kulturalne [online], www.rtk.radlin.pl [dostęp 2021-03-03] .
- ↑ Kancelaria Sejmu RP , Internetowy System Aktów Prawnych [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-02-09] .
- ↑ Tężnia solankowa w Radlinie. slaskie.travel.pl. [dostęp 2015-01-29]. (pol.).
- ↑ Willa Dyrektora – Szlak Emmy i Marcela.. Radlin.pl. [dostęp 2015-01-29]. (pol.).
- ↑ Historia Radlina. Radlin.pl. [dostęp 2015-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-28)]. (pol.).
- ↑ Tężnia solankowa w Radlinie.
- ↑ praca zbiorowa, Kapliczka Św. Jana Nepomucena w Radlinie, Radlińskie Towarzystwo Kulturalne, 2007 .
- ↑ Pomnik Ofiar Szybu Reden w Radlinie [online], www.polskieszlaki.pl [dostęp 2020-06-22] (pol.).
- ↑ Redakcja, Radlin: Pomnik Powstańców Śląskich wrócił na swoje miejsce ZDJĘCIA [online], Dziennik Zachodni, 6 maja 2019 [dostęp 2020-06-22] (pol.).
- ↑ Nowiny.pl, Bar Turek – kultowy lokal w Radlinie odchodzi do historii • Radlin [online], www.nowiny.pl [dostęp 2017-05-06] (pol.).
- ↑ Emma [online], Kolonia Emma w Radlinie [dostęp 2017-05-06] (pol.).
- ↑ Park Zarzeckiego [online], Szlakiem Emmy i Marcela [dostęp 2017-05-06] (pol.).
- ↑ Barbara Kubica , Sklepy tylko dla górników: Pralki, futra, narty na książeczki „G”, „Dziennikzachodni.pl” [dostęp 2017-05-06] (pol.).
- ↑ Plac Zarzeckiego. Szlak Emmy i Marcela. Szlak Emmy i Marcela. [dostęp 2014-10-07].
- ↑ Radlińskie Towarzystwo Kulturalne. Historia.. KulturalnyRadlin.pl. [dostęp 2014-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-14)].
- ↑ Historia [online], Miasto Radlin [dostęp 2021-03-03] (pol.).
- ↑ Biuletyn Radlin. Biuletyn Radlin – strona oficjalna.. [dostęp 2014-10-07].
- ↑ RTK. Osiągnięcia. [dostęp 2014-10-07].
- ↑ J. Pietrek: WARTO...zaproszenie dla twórców i animatorów kultury. [dostęp 2014-10-07].
- ↑ CHARAKTERYSTYKA PATRONA PRZEDSZKOLA – Przedszkole Publiczne im. „Gromadki Misia Uszatka” nr 1 w Radlinie – www.pp1.radlin.pl [online], pp1.radlin.pl [dostęp 2016-01-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-04] .
- ↑ Uroczystość nadania imienia.... Radlin.pl. [dostęp 2015-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
- ↑ Szkoła Podstawowa nr 1 w Radlinie – RADLIN.ONLINE/SP1 [online], radlin.online [dostęp 2017-11-22] .
- ↑ Sportowa Szkoła Podstawowa nr 2 – RADLIN.ONLINE/SSP2 [online], radlin.online [dostęp 2017-11-22] .
- ↑ Szkoła Podstawowa nr 3 – RADLIN.ONLINE/SP3 [online], radlin.online [dostęp 2017-11-22] .
- ↑ Szkoła Podstawowa nr 4 – RADLIN.ONLINE/SP4 [online], radlin.online [dostęp 2017-11-22] .
- ↑ Super User , Historia [online], zspradlin.nazwa.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Informacje dla rodziców – Serwis Internetowy Ogniska Pracy Pozaszkolnej w Radlinie – www.opp.radlin.pl. opp.radlin.pl. [dostęp 2015-09-09].
- ↑ Kontakt – Serwis Internetowy Świetlicy Środowiskowej w Radlinie – www.swietlica.radlin.pl [online], swietlica.radlin.pl [dostęp 2016-01-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-04] .
- ↑ Bar piwny zamienił się w świątynię. www.nowiny.pl. [dostęp 2015-07-07].
- ↑ UKS Trójka Radlin. szermierka.slask.pl. [dostęp 2015-01-29]. (pol.).
- ↑ OLIMPIJCZYCY | Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Radlinie. mosir.eu. [dostęp 2015-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-19)].
- ↑ Osiągnięcia – Oficjalny Serwis Górnika Radlin.
- ↑ Rymerrybnik, O klubie – Rymer Rybnik [online], rymer-rybnik.futbolowo.pl [dostęp 2016-10-20] .
- ↑ A. Biernat: Dominika Mosler wicemistrzynią Polski. naszemiasto.pl. [dostęp 2015-07-20].
- ↑ A. Biernat: Górnik Radlin: Szermierze wicemistrzami Polski!. naszemiasto.pl. [dostęp 2015-07-02].
- ↑ Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Radlinie.
- ↑ Baza sortowa w Radlinie. Market Radlin. [dostęp 2015-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-29)]. (pol.).
- ↑ Klub Gimnastyczny RADLIN w Radlinie.
- ↑ Radlińskie Biuro Porad Obywatelskich W Likwidacji NIP 6472306608 KRS 0000159526 REGON 278055422 | krs-pobierz.pl [online], krs-pobierz.pl [dostęp 2019-06-25] (pol.).
- ↑ Forum Firm z siedzibą w Radlinie – KRS [online] .
- ↑ Zmarł Wiktor Bugla, poeta i Honorowy Obywatel Radlina [online], Miasto Radlin, 24 października 2020 [dostęp 2021-01-15] (pol.).
- ↑ a b Radlin.pl / Honorowi Obywatele Radlina [online] [dostęp 2019-07-05] (pol.).
- ↑ a b c Honorowi Obywatele Radlina [online], Miasto Radlin [dostęp 2022-05-17] (pol.).
- ↑ a b 25-lecie Radlina: Dwie nowe Honorowe Obywatelki i złota odznaka dla Gabrieli Chromik [ZDJĘCIA] • Radlin • Samorząd - nowiny.pl - portal, gazeta - Racibórz, Wodzisław, Rybnik, Agronowiny [online], www.nowiny.pl [dostęp 2022-05-17] .
- ↑ Ireneusz Stajer , Henryk Brachmański honorowym obywatelem Radlina. To decyzja rady miasta. Pan Henryk całe życie związany był z radlińską edukacją ZDJĘCIA [online], Wodzisław Śląski Nasze Miasto, 6 marca 2023 [dostęp 2023-03-06] (pol.).
- ↑ OpenSolution.org, Polsko-niemiecka współpraca – Serwis Internetowy Urzędu Miasta Radlin – www.um.radlin.pl [online], www.old2015.radlin.pl [dostęp 2017-02-08] .
- ↑ OpenSolution.org, MOHELNICE – miasto partnerskie Radlina – Serwis Internetowy Urzędu Miasta Radlin – www.um.radlin.pl [online], www.old2015.radlin.pl [dostęp 2017-02-08] .
- ↑ Radlin podpisał umowę partnerską z miastem Rohatyn (Ukraina) [online], miasto.radlin.pl [dostęp 2018-06-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-17] (pol.).
- ↑ Polska, Radlin i Rohatyn zostały miastami partnerskimi [online], www.tuwodzislaw.pl [dostęp 2018-06-19] (pol.).
- ↑ Nowiny.pl, nowiny.pl – portal, gazeta – Racibórz, Wodzisław, Rybnik, Agronowiny [online], www.nowiny.pl [dostęp 2017-06-07] (pol.).
- ↑ Gallileous: Necrocosmos [online], www.spirit-of-metal.com [dostęp 2017-06-07] .
- ↑ Już jest! Radlińska hałda w premierowym singlu Artura Rojka [WIDEO] [online], Radio 90.pl [dostęp 2020-03-05] (pol.).
- ↑ Hałda w Radlinie w teledysku Artura Rojka! Są pierwsze ujęcia [WIDEO] [online], Radio 90.pl [dostęp 2019-12-26] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Błażej Adamczyk: Radlin. Wypisy do dziejów. Radlin: [Przedsiębiorstwo Graficzne Drukmasz], 2012. ISBN 978-83-934605-1-9. OCLC 804817109.
- Franz Henke: Kronika czyli opis topograficzno-historyczno-statystyczny miasta i wolnego mniejszego państwa stanowego Wodzisław na Górnym Śląsku. Wodzisław Śląski: Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej, 2001.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona internetowa Radlina
- Biertułtowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 221 .
- Obszary al. Romanzow, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 355 .