Reinhold Frank (ur. 23 lipca 1896 w Bachhaupten, zm. 23 stycznia 1945 in Berlinie) – niemiecki prawnik, polityk katolickiej partii Zentrum (niem. Deutsche Zentrumspartei). Opozycjonista, zaangażowany w antynazistowską działalność konspiracyjną, m.in. w przypadku powodzenia zamachu z 20 lipca 1944 na Adolfa Hitlera, miał objąć wysokie stanowisko w strukturach nowych władz Badenii. Aresztowany, skazany na śmierć przez nazistowski Trybunał Ludowy (niem. Volksgerichtshof), stracony w więzieniu Plötzensee.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Reinhold Frank dorastał w rodzinie o silnych tradycjach katolickich. Obok swojej siostry bliźniaczki był najmłodszym[1] z siedmiorga rodzeństwa. Uczęszczał do szkoły katolickiej w Sigmaringen. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się ochotniczo do służby na froncie. Po powrocie podjął studia prawnicze na uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim. Był członkiem katolickiej korporacji akademickiej we Fryburgu Bryzgowijskim K.D.St.V. Arminia[1] zrzeszonej w Cartellverband.
Po okresie aplikacji prowadził wraz z Franzem Xaverem Honoldem (1881–1939) kancelarię prawną w Karlsruhe. W 1932 poślubił Annemarie Werner, z którą miał czworo dzieci: Hermanna, Agnes, Klausa i Evemarię.
Działalność opozycyjna
[edytuj | edytuj kod]W 1933, po dojściu Hitlera do władzy, Frank wstąpił do katolickiej partii Zentrum (niem. Deutsche Zentrumspartei) i przez 10 miesięcy zasiadał w radzie miejskiej, aż do jej rozwiązania przez narodowych socjalistów[1]. W owym okresie skupił wokół siebie grupę opozycyjnie nastawionych członków Zentrum, którzy podobnie jak Frank odrzucali doktrynę narodowo-socjalistyczną z powodu przekonań chrześcijańskich[1]. Spotkania opozycjonistów odbywały się w domu Honolda przy Hoffstrasse 2[1]. Jednocześnie, specjalizująca się dotychczas kancelaria Franka i Honolda, zaczęła coraz częściej prowadzić sprawy polityczne. Frank wielokrotnie reprezentował prześladowanych za przynależność polityczną czy religijną, m.in. socjaldemokratów i księży rzymskokatolickich, oskarżonych o krytyczne wypowiedzi na temat narodowego socjalizmu. Występował również w obronie alzackich bojowników ruchu oporu. W związku z prowadzonymi sprawami często jeździł do Berlina, gdzie występował przed Trybunałem Ludowym[1].
Poprzez Honolda Frank poznał byłego prezydenta Wirtembergii Eugena Bolza[1], który w lutym 1943 skontaktował Franka z Carlem Friedrichem Goerdelerem[2]. Frank zadeklarował, w przypadku powodzenia zamachu z 20 lipca 1944 na Adolfa Hitlera, gotowość objęcia czołowego stanowiska w przyszłych władzach Badenii. Jego nazwisko figurowało obok Albrechta Fischera na liście polityków i doradców, którzy mieli za zadanie wspierać dowódców wojskowych poszczególnych okręgów wojskowych (niem. Wehrkreis) w dniu zamachu[3]. Sam Frank, podobnie jak wielu innych cywili, których nazwiska znajdowały się na liście, nie był wtajemniczony w detale zamachu[1][2].
20 lipca 1944, w dniu nieudanego zamachu na Adolfa Hitlera, Frank przebywał w Berlinie w związku z prowadzoną przez niego obroną przez Trybunałem Ludowym[1]. Został aresztowany po powrocie do Karlsruhe i przetransportowany z powrotem do Berlina[1]. 12 stycznia 1945 Trybunał Ludowy (niem. Volksgerichtshof) skazał go na śmierć. Frank został stracony 23 stycznia 1945 w więzieniu Plötzensee wraz z Helmutem Jamesem von Moltke, Theodorem Haubachem, Franzem Sperrem, Mikołajem Grossem, Eugenem Bolzem i Erwinem Planckiem.
Pamięć o Franku
[edytuj | edytuj kod]- Na głównym cmentarzu w Karlsruhe znajduje się tablica upamiętniająca Reinholda Franka:
Z chrześcijańskiej wiary w godność człowieka i wolność
Reinhold Frank
Urodzony 23 lipca 1896
Stracony 23 stycznia 1945
W Berlinie, w więzieniu Plötzensee
W opozycji do narodowosocjalistycznego bezprawia[4].
- Realschule w Ostrach nosi imię Reinholda Franka[5];
- Przy ulicy Reinholda Franka w Karlsruhe znajduje się lokalna Izba Prawnicza;
- Corocznie, w okolicach 20 lipca, władze miasta Karlsruhe (a do 2009 także władze miasta Rastatt), archiwum federalne i Uniwersytet w Karlsruhe organizują wykład upamiętniający działalność Reinholda Franka[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Badische Landesbibliothek (BLB): Aus christlichem Glauben für Menschenwürde und Freiheit. Der Karlsruher Rechtsanwalt Reinhold Frank (1896–1945) im Widerstand gegen nationalsozialistisches Unrecht. [dostęp 2009-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 czerwca 2007)]. (niem.).
- ↑ a b Gedenkstätte Deutscher Widerstand: Reinhold Frank. www.gdw-berlin.de. [dostęp 2009-11-20]. (niem.).
- ↑ Peter Hoffmann: The history of the German resistance, 1933–1945. McGill-Queen's Press, 1996, s. 357. ISBN 0-7735-1531-3. [dostęp 2009-11-20]. (ang.).
- ↑ Wolne tłum. z jęz. niem.: Aus christlichem Glauben für Menschenwürde und Freiheit
Reinhold Frank
Geboren am 23. Juli 1896
Hingerichtet am 23. Januar 1945
In Berlin Plötzensee im Widerstand Gegen nationalsozialistisches Unrecht. - ↑ Reinhold-Frank-Realschule: Reinhold Frank. www.reinhold-frank-rsostrach.de. [dostęp 2009-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 września 2009)]. (niem.).
- ↑ Portal Karlsruhe.de: Die Reinhold-Frank-Gedächtnisvorlesung. www.karlsruhe.de. [dostęp 2009-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 grudnia 2009)]. (niem.).
Literatura dodatkowa
[edytuj | edytuj kod]- Horst Rehberger: Reinhold Frank. Rechtsanwalt in Karlsruhe. W: Michael Bosch, Wolfgang Niess: Der Widerstand im deutschen Südwesten 1933–1945. Stuttgart: 1984.
- Michael Kißener: Der Widerstandskreis um den Karlsruher Rechtsanwalt Reinhold Frank, Vortrag anlässlich des wissenschaftlichen Symposiums im Rahmen der 12. Europäischen Kulturtage. Karlsruhe: 1994.
- Reinhold Frank zum fünfzigsten Todestag. Karlsruhe: Stadtarchiv Karlsruhe, 1995.
- Uwe Schellinger: Dr. Reinhold Frank (1896–1945). W: H. von Moll (wyd.): Zeugen für Christus. Das deutsche Martyrologium des 20. Jahrhunderts. Paderborn: 1999.
- Detlev Fischer: Anwälte im Widerstand gegen das NS-Regime. RuP, 2002.
