Portret Hooke’a na podstawie opisów historycznych (2004) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data śmierci | |
Zawód, zajęcie | |
Robert Hooke (ur. 18 lipca?/28 lipca 1635 w Freshwater, zm. 3 marca?/14 marca 1703[1][2]) – angielski przyrodnik, jeden z największych eksperymentatorów XVII wieku. Zajmował się między innymi fizyką, astronomią i biologią.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem pastora, urodził się w angielskiej miejscowości Freshwater na wyspie Wight[3].
Od dzieciństwa cechowało go zainteresowanie przyrodą i wykazywał ogromny zmysł eksperymentatorski. Konstruował bardzo, jak na owe czasy skomplikowane mechanizmy-zabawki, podpatrywał ptaki usiłując zgłębić mechanizm ich lotu, rysował plany różnych konstrukcji. Do 13 roku życia nie chodził do szkoły, gdyż był chorowity. Uczył go w domu jego ojciec. Potem ukończył Westminster School, a następnie Uniwersytet w Oksfordzie. Tutaj jego zdolności dostrzegł Robert Boyle i wziął go pod swoją opiekę. Ci dwaj uczeni długo współpracowali ze sobą. Między innymi Robert Hooke pomógł Boyle’owi zbudować pompę próżniową[3].
Robert Hooke jest odkrywcą podstawowego prawa sprężystości (tzw. prawo Hooke’a), wykonał wiele obserwacji mikroskopowych i teleskopowych (odkrył m.in. istnienie gwiazd podwójnych, Wielkiej Czerwonej Plamy na Jowiszu w 1650 roku[4]), wykonał też szkice powierzchni Marsa użyte 200 lat później do oszacowania szybkości rotacji tej planety[3].
Hooke odkrył też istnienie komórek (roślinnych). Przed 1665 rokiem, posługując się ulepszonym przez siebie mikroskopem, oglądał przekroje korka z dębu korkowego (podłużny i poprzeczny), ujrzał wtedy siatkowate struktury; to co widział, nie było samymi komórkami, lecz ścianami komórkowymi martwych komórek (celuloza wysycona suberyną). Obraz przypominał mu przylegające do siebie klasztorne cele, w których mieszkają mnisi, stąd wzięła się nazwa komórki (ang. cells)[3].
W 1665 roku opublikował dzieło: Micrographia: or some Physiological Description of Minute Bodies made by magnifying glasses with Observations and Inquiries thereupon[5].
Robert Hooke jest autorem konstrukcji specyficznego systemu teleskopu zwierciadlanego, który sam nazwał teleskopem Gregory'ego na cześć szkockiego astronoma Jamesa Gregory’ego[5].
Jako pierwszy uznał, że amonity są skamieniałymi szczątkami dawnych zwierząt podobnymi do współczesnych łodzików. Badał skamieniałe żółwie, sformułował przy tej okazji wniosek, że niektóre rodzaje skamieniałości mogą być wskaźnikiem paleośrodowiska. W ten sposób stał się prekursorem badań paleośrodowiskowych. Był też autorem stwierdzenia, że trzęsienie ziemi może wpływać na morfologię powierzchni ziemskiej, co zostało później pozytywnie zweryfikowane przez licznych badaczy[5].
Pod koniec życia wszedł w konflikt z Izaakiem Newtonem. Oskarżał Newtona o przywłaszczenie kilku odkryć naukowych. Ich zaciekłe dyskusje na zebraniach członków Towarzystwa Królewskiego często przekształcały się w zażarte kłótnie[3]. Newton, gdy został prezesem Towarzystwa Królewskiego, zniszczył wiele prac i instrumentów wykonanych przez Hooke’a. Na jego polecenie zniszczono również wszystkie obrazy i podobizny Hooke’a[6].
Nagrody i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- od 1663 członek Towarzystwa Królewskiego[7]
Na jego cześć nazwano:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Hooke Robert, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-02] .
- ↑ Robert Hooke | Biography, Discoveries, & Facts | Britannica [online], www.britannica.com, 24 lipca 2024 [dostęp 2024-08-07] (ang.).
- ↑ a b c d e Robert Huxley: Wielcy przyrodnicy. Od Arystotelesa do Darwina. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15952-8.
- ↑ Praca zbiorowa: KOSMOS. Warszawa: Buchmann Sp. z o.o., 2012, s. 308. ISBN 978-83-7670-323-7.
- ↑ a b c Twarogowski J. Poczet wielkich geologów. Nasza Księgarnia, 1974
- ↑ Allan Chapman, England's Leonardo – Robert Hooke (1635–1703) and the art of experiment in Restoration England, Proceedings of the Royal Institution of Great Britain 67 239–275, 1996
- ↑ List of Fellows of the Royal Society 1660 – 2007. Royal Society. [dostęp 2016-08-23]. (ang.).
- ↑ (3514) Hooke w bazie Minor Planet Center (ang.)
- ↑ Hooke on Mars. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2016-08-23]. (ang.).
- ↑ Hooke on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2016-08-23]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Grzegorz Łukaszewicz, Mikołaj Sierżęga, Robert Hooke i grawitacja, Miesięcznik „Delta”, marzec 2021 [dostęp 2021-03-04].
- John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Robert Hooke w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-24].
- ISNI: 0000000110237616
- VIAF: 32063971
- ULAN: 500017976
- LCCN: n50028929
- GND: 118774883
- NDL: 00649724
- LIBRIS: 0xbdglwj463l4pk
- BnF: 123064502
- SUDOC: 031941761
- SBN: SBLV119036
- NLA: 35205028
- NKC: nlk20000090924
- DBNL: hook001
- BNE: XX1155272
- NTA: 070088071
- BIBSYS: 90053288
- CiNii: DA00662366
- Open Library: OL1516845A
- PLWABN: 9810582513105606
- NUKAT: n2004052240
- OBIN: 13693
- J9U: 987007262694605171
- CANTIC: a11307316
- CONOR: 76340323
- BNC: 000847517
- ΕΒΕ: 240128
- KRNLK: KAC202309308
- LIH: LNB:BIdp;=Bv