Rynek w Raciborzu

nr rej. 175 z 10 czerwca 1949
Raciborski Rynek
Państwo	Polska
Miejscowość	Rynek, Racibórz
Ukończenie budowy	XIII wiek
Położenie na mapie Raciborza Rynek w Raciborzu
Położenie na mapie Polski Rynek w Raciborzu
Położenie na mapie województwa śląskiego Rynek w Raciborzu
Położenie na mapie powiatu raciborskiego Rynek w Raciborzu
50°05′31″N 18°13′11″E/50,091944 18,219722
Multimedia w Wikimedia Commons

Rynek w Raciborzu – rynek miejski położony w centrum Raciborza był centralnym placem średniowiecznego założenia urbanistycznego. Obecnie najważniejsza przestrzeń publiczna miasta.

Obecnie Rynek jest dużym, prostokątnym placem, który jest otwarty w kierunku północnym (na dzielnicę Ostróg). Z rogów rynku wychodzą cztery ulice w kierunkach równoleżnikowych oraz w pierzei zachodniej w środku odchodzi spod łuku architektonicznego ulica Rzeźnicza. Natomiast ze środka pierzei północnej wychodzi ulica Odrzańska, a ze wschodniego odcinka pierzei południowej - ulica Nowa.

W średniowieczu raciborski rynek był w środku zabudowany^[1]. W środku znajdował się ratusz, który został wzmiankowany w dokumentach z 1361 roku, a także obok ratusza znajdował się dom kupców, o którym jest mowa już w 1313 roku oraz wokół rynku murowane sukiennice wymienione w dokumentach z 1293 roku. Na Rynku znajdowały się stragany, kramy oraz ławy, a w dokumentach mówi się po ulicy Kramarskiej, która miała być przedłużeniem ulicy Odrzańskiej^[2]. 8 października 1488 roku po południu na rogu Rynku przy wylocie obecnej ulicy Mickiewicza wybuchł pożar, który strawił całą wschodnią pierzeję kościoła św. Jakuba, ratusz, budy kramarskie, rezydencję kanoników, a także wieżę kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Jednak budowle w środku Rynku znikły najprawdopodobniej w 1722 roku po pożarze. Po tym pożarze zniesiono zabudowę w środku Rynku. Najstarszy plan rynku w formie kolorowego, odręcznego rysunku powstał dopiero w 1750 roku, na którym znajdowały się trzy ulice odchodzące od Rynku, mianowicie: Odrzańska, Nowa i Rzeźnicza. Prawdopodobnie od 1780 roku, naprzeciw rezydencji miejskiej hrabiów von Gaschin znajdował się budynek głównego odwachu. Następnie został przeniesiony na plac Zborowy w 1866 roku, a poprzednią siedzibę rozebrano. W 1817 roku przy Rynku wybudowano duży budynek dla Ziemstwa Górnośląskiego (Oberschlesische Fürstentumslandschaft). Budynki znajdujące się w zachodniej pierzei był bardzo duże, często przekraczały trzy kondygnacje. Naprzeciw obecnego Domu Towarowego Bolko znajdowała się rorkastla, był to murowany pojemnik z rurami, który dostarczał wodę dla miasta z Obory.

Rynek strasznie ucierpiał w 1945 roku, ratusz wraz z innymi budynkami spłonął, a ostał się tylko jeden budynek (Rynek 3). Pod koniec lat czterdziestych przez Rynek zaczęła jeździć kolejka, którą wożono odzyskane z rozbiórek cegły na dworzec towarowy. Stamtąd cegły załadowane do wagonów kierowano do Warszawy. Pierwszym budynkiem odbudowany po wojnie była siedziba obecnego banku PKO (odbudowany w 1949 roku). Następnie dokonano odbudowy pierzei zachodniej Rynku między ulica Długą a Chopina próbując zachować kształt poprzedniej zabudowy architektonicznej. Sukiennice zostały przyozdobione neorenesansowymi attykami. Przeciwna strona rynku nie doczekała się stylizowanych sukiennic.

22 lipca 1670 roku cesarz Leopold udzielił przywileju prowadzenia apteki burmistrzowi Janowi Czechowi, choć już w 1663 roku księgi miejskie wymieniają go jako aptekarza. Pierwsza Pod Jednorożcem mieściła się na Rynku (dokładna lokalizacja nie jest znana). W XVIII wieku została założona nowa apteka, która przyjęła taką samą nazwę i mieściła się przy Rynku - numer 14^[3]. Księga adresowa z 1885 roku pod tym adresem wykazuje aż trzech aptekarzy: Wilhelma Henninga, Boleslausa von Gorsky'ego i Roberta Bergmanna. Inna apteka Pod Złoty Aniołem, która mieściła się w południowo-zachodniej pierzei Rynku, na rogu ulicy Długiej została założona w 1694 roku i działała nieprzerwanie do 1945 roku.

W pierzei zachodniej Rynku, między ulicą Rzeźniczą a Chopina znajdowała się willa Gaszynów. Należał on do tego rodu w latach 1595-1725. Była to murowana, renesansowa budowla. Po 1725 roku kamienica przeszła w ręce znanej rodziny raciborskich kupców Galli^[4]. Następnie dom stał się własnością Józefa Domsa, który poślubił córkę Galli, Joannę. W 1811 roku otworzył przy rynku pierwszą w mieście fabrykę tabaki. 10 października 1846 roku podczas przejazdu przez miasto w tej kamienicy zatrzymał się król pruski Fryderyk Wilhelm IV.

Na miejscu dzisiejszego Domu Towarowego Bolko stała niegdyś barokowa kamienica należąca do rodziny raciborskich kupców Cecola, a później przejęta przez rodzinę Ackermannów. 29 maja 1846 roku Ferenc Liszt dał koncert fortepianowy w salonie tego domu.

Na miejscu obecnego Banku PKO przed 1777 rokiem znajdowała się kamienica, która była własnością kupców Bordollo. W 1830 roku przeszła ona w ręce właściciela młynów i fabryki drożdży, E. Schlesingera. Po swojej śmierci w testamencie z 9 kwietnia 1890 roku przekazał tę budowlę miastu.

 Osobny artykuł: Ratusz w Raciborzu.

W środku Rynku znajdował się ratusz, który został wzmiankowany w dokumentach z 1361 roku. Jednak nie wiadomo kiedy dokładnie przeniesiono go w inne miejsce, ale przypuszcza się, że był to rok 1722, bowiem spłonął podczas pożaru. Jednak ta budowla również uległa zniszczeniu. Nowy ratusz wybudowany był w stylu klasycystycznym przez Gottlieba Tschecha^[5].

 Osobny artykuł: Kolumna Matki Boskiej w Raciborzu.

Kolumna Matki Boskiej w Raciborzu, tzw. Kolumna Maryjna znajduje się w centrum Rynku. Jest to późnobarokowa budowla, wykonana w latach 1725–1727 przez austriackiego artystę Johanna Melchiora Österreicha.

 Osobny artykuł: Kościół św. Jakuba w Raciborzu.

Świątynia ta związana jest z klasztorem Dominikanów, który mieścił się na dzisiejszym placu Targowym. Obecna zakrystia stanowi część krużganka klasztornego. W latach 20. XIX wieku podczas sekularyzacja klasztor rozebrano. Zręby kościoła wskazują na pochodzenie z XIII wieku.

 Osobny artykuł: Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raciborzu.

Kościół według tradycji XVI-wiecznej pochodzi z początków XII wieku, a ufundowali go mieszkanie raciborscy. Budowla zachowała swój obecny kształt od czasu gruntownej przebudowy po pożarze w 1300 roku, a z tego okresu zachowała się główna bryła tworząca trójprzęsłową nawę w stylu gotyckim z zachowanym w prezbiterium sklepieniu krzyżowo-żebrowym.

• Paweł Newerla, Opowieści o dawnym Raciborzu, wyd. Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej, Racibórz 1996, ISBN 8390338941

• Racibórz
• Browar Rynek w Raciborzu

• Kamera internetowa pokazująca raciborski rynek. raciborz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].