Sąd Najwyższy (Słowenia)

Sąd Najwyższy^[a]

Vrhovno sodišče Republike Slovenije

Sodna palača - siedziba Sądu Najwyższego w Lublanie
Obszar właściwości	Republika Słowenii
Podstawa prawna	Konstytucja Republiki Słowenii (art. 127)[1] , Ustawa o sądach[2]
Instancja wyższa wobec	sądy powszechne, sądy administracyjne, sądy specjalne
Organizacja wewnętrzna
Przewodniczy	Prezes Sądu Najwyższego
Funkcjonowanie
Okres funkcjonowania	od 25 czerwca 1991
Siedziba	Lublana ul. Tavčarjeva 9
Język urzędowy	język słoweński
Strona internetowa
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych

Sąd Najwyższy^[a][1] [3] (słoweń. Vrhovno sodišče Republike Slovenije, VSRS) – najwyższy organ władzy sądowniczej w Słowenii^[4] z siedzibą w Lublanie.

Do kompetencji Sądu Najwyższego należy rozpatrywanie spraw cywilnych, karnych, handlowych, administracyjnych, pracowniczych i społecznych. Jest on sądem III instancji, do którego należy rozpatrywanie zwyczajnych środków odwoławczych od orzeczeń sądów II instancji, jak i nadzwyczajnego środka odwoławczego od prawomocnych wyroków. Jest także sądem II instancji w sprawach administracyjnych, jak również I instancji do złożonych spraw administracyjnych. Rozpatruje także spory kompetencyjne pomiędzy sądami niższych instancji oraz podejmuje decyzję o przejęciu sprawy przez inny sąd^[5].

Do pozostałych zadań Sądu Najwyższego należy nadzór nad jednolitym orzecznictwem sądowym, prowadzenie rejestru orzeczeń sądów Republiki Słowenii oraz wdrażanie orzeczenia sądów międzynarodowych. Sporządza także i publikuje coroczne sprawozdanie z działalności Sądu Najwyższego za miniony rok, w którym zawiera ocenę wykonywania władzy sądowniczej^[6]. Sąd Najwyższy jest również odpowiedzialny za sporządzanie i rozdysponowanie budżetu wszystkich sądów (z wyjątkiem Sądu Konstytucyjnego)^[7] .

Sędziowie Sądu Najwyższego powoływani są dodatkowo w skład Państwowej Komisji Wyborczej, na stanowisko przewodniczącego i jego zastępcy^[8], Sądu Dyscyplinarnego II Instancji dla prokuratorów, na stanowisko przewodniczącego i jego zastępcy^[9], Sądu Dyscyplinarnego dla adwokatów na stanowisko przewodniczącego i członka dla spraw w I instancji oraz na stanowisko przewodniczącego i wszystkich członków dla spraw prowadzonych w II instancji^[10].

Sędziów Sądu Najwyższego powołuje Zgromadzenie Państwowe na wniosek Rady Sądownictwa. Rada Sądownictwa określa też na wniosek ministra sprawiedliwości i zasięgnięciu opinii Prezesa Sądu Najwyższego liczbę sędziów SN, jak również liczbę sędziów delegowanych do Sądu Najwyższego^[11]. Sędziowie delegowani do Sądu Najwyższego z sądów niższych instancji wykonują obowiązki sędziowskie, z wyjątkiem prawa do udziału w rozstrzyganiu spraw podległych Sądowi Najwyższemu. Do głównych zadań sędziów delegowanych należy przedstawienie sprawozdań przed składem orzekającym, przygotowywanie decyzji sądowych, ekspertyz dotyczących kwestii prawnych i innych zadań wymagających kwalifikacji zawodowych sędziego^[12].

Sąd Najwyższy orzeka w składzie trzyosobowym, a w niektórych przypadkach pięcioosobowym. W prawach środków odwoławczych składy są pięcio- lub siedmioosobowe^[13]. Składy orzekające ustalane są w ramach jednej izby, a w uzasadnionych przypadkach w składach mieszanych. Sąd Najwyższy w niektórych przypadkach podejmuje decyzje na sesji ogólnej.

Prezes Sądu Najwyższego (predsednik Vrhovnega sodišča) kieruje pracami Sądu Najwyższego^[14]. Wybierany jest przez Zgromadzenie Narodowe na wniosek ministra właściwego do spraw sprawiedliwości, zgodnego z wcześniejszymi opiniami Rady Sądownictwa i zgromadzenia ogólnego sędziów Sądu Najwyższego na 6-letnią kadencję z możliwością reelekcji. Kandydatem na prezesa może być każdy sędzia. W przypadku wyboru na prezesa sędziego spoza Sądu Najwyższego, ten razem z nominacją na prezesa otrzymuje powołanie na urząd sędziego Sądu Najwyższego. Po zakończeniu okresu pełnienia funkcji sędzia może pozostać w Sądzie Najwyższym, lub powrócić do sądu, w którym pracował w chwili wyboru na stanowisko prezesa^[15]. Prezes Sądu Najwyższego może przewodniczyć wszystkim składom sędziowskim, niezależnie od tego, przez który wydział sprawa jest prowadzona. Do jego kompetencji należy wydawanie decyzji umożliwiających kontrolę korespondencji oraz zakładanie podsłuchów i innego nadzoru i rejestracji telekomunikacji^[16]. Jest również odpowiedzialny za powoływanie tymczasowych prezesów sądów niższych instancji w przypadku jednoczesnym vacatu na stanowisku prezesa i wiceprezesa tego sądu^[17].

Zastępca Prezesa Sądu Najwyższego (podpredsednik Vrhovnega sodišča) wykonuje obowiązki i uprawnienia prezesa w przypadku jego nieobecności. Prezes Sądu Najwyższego może też delegować na swojego zastępcę część swoich uprawnień. Zastępca prezesa jest wybierany w ten sam sposób co prezes^[17].

Sesja Ogólna Sądu Najwyższego (občna seja Vrhovnega sodišča) składa się z wszystkich sędziów Sądu Najwyższego. Zwoływana jest przez Prezesa Sądu Najwyższego, a jej przebieg i tryb reguluje Regulamin Wewnętrzny. Sesja ogólna posiada kworum, gdy jest obecnych co najmniej 2/3 sędziów. By decyzja była uznana za podjętą musi za nią zagłosować zarówno ponad połowa wszystkich sędziów Sądu Najwyższego, jak i ponad połowa sędziów izby, w której obszarze znajduje się przedmiotowa kwestia. Sesja Ogólna uchwala również Regulamin Wewnętrzny większością 2/3 wszystkich sędziów. Jej decyzje są wiążące dla wszystkich składów orzekających Sądu Najwyższego i mogą być zmienione tylko przez sesję ogólną. Do kompetencji sesji ogólnej należy przyjmowanie zasadniczych opinii prawnych w kwestach istotnych dla jednolitego stosowania przepisów, opinii prawnych w sprawach orzecznictwa, opinii w sprawach ustawodawczych dotyczących sądownictwa, podejmuje również decyzje dotyczące sposobu monitorowania orzecznictwa^[20].

Do kompetencji Sesji Ogólnej należy również wybór Tymczasowego Prezesa Sądu Najwyższego (začasni predsednik Vrhovnega sodišč) w przypadku, gdy zarówno stanowisko prezesa, jak i zastępcy prezesa pozostaje nieobsadzone. Tymczasowego prezesa wybiera się z grona sędziów Sądu Najwyższego^[21].

Rada Osobowa Sądu Najwyższego (personalni svet vrhovnega sodišča) składa się z Prezesa Sądu Najwyższego i pięciu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego (w tym wyboru czterech dokonują sędziowie Sądu Najwyższego, a jednego sędziowie delegowani do Sądu Najwyższego, przy czym wybranym nie może zostać sędzia delegowany). W czasie nieobecności prezesa zastępuje go jego zastępca^[22]. Rada osobowa podejmuje decyzje większością głosów wszystkich członków. Wybiera spośród swoich członków przewodniczącego rady i jego zastępcę^[23]. Do kompetencji Rady Osobowej Sądu Najwyższego należy ocena pracy departamentów Sądu Najwyższego i sądów wyższych oraz rozpatrywanie odwołań od decyzji tych departamentów^[24].

W skład Sądu Najwyższego wchodzi sześć wydziałów^[25] :

• wydział karny (Kazenski oddelek),
• wydział cywilny (Civilni oddelek),
• wydział handlowy (Gospodarski oddelek),
• wydział pracy i ubezpieczeń społecznych (Delovni in socialni oddelek),
• wydział administracyjny (Upravni oddelek),
• wydział monitorowania orzecznictwa (Oddelek za spremljanje sodne prakse).

1 maja 2018 roku zmieniono nazwę dotychczasowego wydziału rejestrowego (Evidenčni oddelek) na wydział monitorowania orzecznictwa^[26] .

Sekretarz Generalny Sądu Najwyższego (generalni sekretar Vrhovnega sodišča) jest funkcjonariuszem publicznym i w przeciwieństwie do sekretarzy sądów niższych instancji jego powołanie jest obligatoryjne^[21]. Sekretarz generalny w imieniu prezesa zarządza administracją sądu. Część jego obowiązków wykonuje sekretarz organizacyjny (organizacijski sekretar Vrhovnega sodišča)^[27] .

W celu usprawnienia działalności Sądu Najwyższego powołane są Departamenty Doradcze Sądu Najwyższego (strokovne službe VSRS)^[7] :

• Departament PR (služba za odnose z javnostmi),
• Centrum informatyczne (center za informatiko),
• Departament finansów (finančna služba),
• Departament rozwoju administracji sądowej (služba za razvoj sodne uprave),
• Departament zarządzania projektami (služba za upravljanje projektov),
• Departament zamówień publicznych (služba za javna naročila).

• Ustawa o sądach (oficjalny tekst jednolity z dnia 27 września 2007 r.) (Zakon o sodiščih (uradno prečiščeno besedilo) (ZS-UPB4) (Uradni list RS, št. 94/2007))
• Ustawa o wyborach do Zgromadzenia Państwowego (nieurzędowy tekst jednolity nr 10) (Zakon o volitvah v državni zbor (neuradno prečiščeno besedilo št. 10) (ZVDZ) (Uradni list RS, št. 109/2006 – uradno prečiščeno besedilo, 54/2007 – odl. US in 23/2017))
• Ustawa o prokuraturze państwowej (nieurzędowy tekst jednolity nr 8) (Zakon o državnem tožilstvu (neuradno prečiščeno besedilo št. 8) (ZDT-1) (Uradni list RS, št. 58/2011 , 21/2012 – ZDU-1F, 47/2012 , 15/2013 – ZODPol, 47/2013 – ZDU-1G, 48/2013 – ZSKZDČEU-1, 19/2015 , 23/2017 – ZSSve in 36/2019))
• Ustawa o adwokaturze (nieurzędowy tekst jednolity nr 8) (Zakon o odvetništvu (neuradno prečiščeno besedilo št. 8) (ZOdv) (Uradni list RS, št. 18/93, 24/96 – odl. US, 24/01, 54/08, 35/09, 97/14, 8/16 – odl. US, 46/16 in 36/19))
• Konstytucja Republiki Słowenii, PiotrP. Winczorek (tłum.), wyd. 2 zm. i uaktualnione, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2009 [dostęp 2020-03-17]  (pol.).
• Vladimir Horvat, Tamara Igličar, Nevenka Rihar, Janko Marinko, Jaša Vrabec, Gregor Strojin, Martina Erzin, Bojan Muršec, Marjeta Oven, Maja Vavtar, Blaž Možina: Vrhovno sodišče Republike Slovenije. Vladimir Horvat (red. naczelny). Wyd. 2. Lublana: Vrhovno sodišče Republike Slovenije, 2018. ISBN 978-961-91167-7-7. [dostęp 2020-03-21]. (słoweń.).
• Marjeta Oven, Maja Vavtar: Vrhovno sodišče na Slovenskem skozi čas. W: Marjeta Oven, Maja Vavtar, Romana Ciko Hočevar: Vrhovno sodišče na Slovenskem skozi čas. Barbara Rovan (tłum.), Tanja Jeras (red.). Lublana: Vrhovno sodišče Republike Slovenije, 2016. ISBN 978-961-91167-6-0. [dostęp 2020-03-21]. (słoweń. • ang.).
• Rafał Rybicki: Podział władz w Słowenii. Wrocław: Lulu.com, 2012. ISBN 978-1-300-44393-3. [dostęp 2020-04-25].
• Jacek Wojnicki. Władza sądownicza w wybranych państwach postjugosłowiańskich (Słowenia, Chorwacja). „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”. 4 (16), s. 11-39, 2013. Wydawnictwo Adam Marszałek. ISSN 2082-1212. [dostęp 2020-04-26]. 
• Pristojnosti VSRS. Vrhovno sodišče Republike Slovenije, 2018. [dostęp 2020-03-20]. (słoweń.).
• Sodni oddelki. Vrhovno sodišče Republike Slovenije, 2018. [dostęp 2020-03-20]. (słoweń.).
• Strokovne službe VSRS. Vrhovno sodišče Republike Slovenije, 2018. [dostęp 2020-03-20]. (słoweń.).
• Zgodovina Vrhovnega sodišča. Vrhovno sodišče Republike Slovenije, 2018. [dostęp 2020-03-20]. (słoweń.).
• Oddelek za spremljanje sodne prakse. Vrhovno sodišče Republike Slovenije, 2018. [dostęp 2020-03-20]. (słoweń.).