Słoneczniczek

Słoneczniczek
	; Słoneczniczek szorstki
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	słoneczniczek
	Nazwa systematyczna
	Heliopsis Persoon; Syn. Pl. 2: 473. Sep 1807
	Typ nomenklatoryczny
	H. helianthoides (Linnaeus) Sweet
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Słoneczniczek^[4], skwarota, heliopsis^[5] (Heliopsis Pers.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Wyróżnia się w jego obrębie ok. 15^[6]–18^[7] gatunków. Zasięg rodzaju obejmuje wschodnią i południową część Ameryki Północnej oraz północną część Ameryki Południowej^[6]. Centrum zróżnicowania rodzaju stanowi Meksyk^[8] – większość gatunków rośnie tylko w tym kraju^[7]. Słoneczniczek szorstki H. helianthoides został rozpowszechniony jako roślina ozdobna i zdziczały rośnie także w Europie i Azji^[6]. W Polsce ma status efemerofita^[9].

Amid scabrin pozyskany z korzeni H. longipes jest wykorzystywany jako insektycyd^[8]^[10].

Morfologia

Pokrój: Byliny, rzadko rośliny roczne, o łodygach wyprostowanych lub nieco pokładających się, osiągających od 30 do 150 cm wysokości, rozgałęzionych u nasady lub na całej długości pędu^[7].
Liście: Tylko łodygowe, naprzeciwległe i ogonkowe. Blaszka od nasady z trzema głównymi wiązkami przewodzącymi, trójkątna, jajowata do lancetowatej, piłkowana lub ząbkowana, owłosiona lub naga^[7].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki powstające pojedynczo na szczycie pędu. Okrywy półkuliste o średnicy od 8 do 14 mm. Listki okrywy wyrastają w dwóch lub trzech rzędach, są trwałe, jajowate lub owalne, dolne liściopodobne. Dno kwiatostanowe wypukłe, z plewinkami. Brzeżne kwiaty języczkowe są żeńskie i płodne, jest ich od 5 do 20 (czasem brak ich zupełnie), ich korona jest żółta lub pomarańczowa. Kwiaty rurkowe wewnątrz koszyczka są obupłciowe i płodne, jest ich od 30 do znacznie ponad 100. Ich korony są żółte, fioletowe lub brązowe. Łatki na końcach rurki korony są trójkątne i jest ich 5^[7].
Owoce: Czarne lub ciemnobrązowe niełupki są obłe na przekroju, czasem słabo trój- lub czterokanciaste. Puchu kielichowego brak lub składa się z trwałych, zrośniętych łusek^[7].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Heliantheae w podrodzinie Asteroideae z rodziny astrowatych Asteraceae^[11].

Wykaz gatunków^[6]

Heliopsis annua Hemsl.
Heliopsis anomala (M.E.Jones) B.L.Turner
Heliopsis buphthalmoides (Jacq.) Dunal
Heliopsis decumbens S.F.Blake
Heliopsis filifolia S.Watson
Heliopsis gracilis Nutt.
Heliopsis helianthoides (L.) Sweet – słoneczniczek szorstki
Heliopsis lanceolata S.F.Blake
Heliopsis longipes S.F.Blake
Heliopsis novogaliciana B.L.Turner
Heliopsis parviceps S.F.Blake
Heliopsis parvifolia A.Gray
Heliopsis procumbens Hemsl.
Heliopsis sinaloensis B.L.Turner
Heliopsis suffruticosa Ram.-Noya & S.González

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-22] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-22] (ang.).
↑ ^a ^b Heliopsis Persoon. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-08-22].
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 95. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 92, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d Heliopsis Pers.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-22].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Alan R. Smith: Heliopsis Persoon. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-22].
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 428, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 475. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Martin Jacobson. Constituents of Heliopsis Species. I. Scabrin, an Insecticidal Amide from the Roots of H. scabra Dunal. „J. Am. Chem. Soc.”. 73, 1, s. 100-103, 1951. DOI: 10.1021/ja01145a037.
↑ Genus Heliopsis Pers.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-21].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-22] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-22] (ang.).

[ing-3] Heliopsis Persoon. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-08-22].

[gawrys-4] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 95. ISBN 978-83-925110-5-2.

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 92, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[powo-6] Heliopsis Pers.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-22].

[america-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Alan R. Smith: Heliopsis Persoon. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-22].

[mabb-8] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 428, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[klucz-9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 475. ISBN 83-01-14342-8.

[10] Martin Jacobson. Constituents of Heliopsis Species. I. Scabrin, an Insecticidal Amide from the Roots of H. scabra Dunal. „J. Am. Chem. Soc.”. 73, 1, s. 100-103, 1951. DOI: 10.1021/ja01145a037.

[grin-11] Genus Heliopsis Pers.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-21].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]