STS Lwów

Lwów

model żaglowca
Poprzednie nazwy	Chinsura, Lucco, Nest
Bandera	Polska
Port macierzysty	Gdańsk
Armator	SM w Tczewie
Dane podstawowe
Materiał	stal
Historia
Stocznia	G. R. Cloover and Co Birkenhead, Anglia
Data wodowania	25 kwietnia 1868
Data oddania do eksploatacji	1868
Data wycofania ze służby	1938
Dane techniczne
Liczebność załogi	175 (35 osób załogi stałej + 140 uczniów)
Długość całkowita (L)	85,1 m
Długość linii wodnej	79 m
Szerokość (B)	11,4 m
Zanurzenie (D)	6,9 m
Pojemność	1293 BRT RT
Ożaglowanie
Typ ożaglowania	bark trzymasztowy
Powierzchnia ożaglowania	1500 m²
Wysokość masztów	42
Liczba masztów	3
Napęd mechaniczny
Silnik	2 x silnik żarowy Kromhout
Moc silnika	360 KM
Prędkość maks.	pod żaglami – do 12,5 w na silniku – 6 w.
Multimedia w Wikimedia Commons

STS Lwów – polski żaglowiec szkolny z okresu międzywojennego, trzymasztowy bark, zbudowany w 1868 roku. Poprzednio pływał jako brytyjski Chinsura, włoski Luco i holenderski Nest. Pierwszy polski statek szkolny, znany w literaturze jako „kolebka nawigatorów”.

Statek został zwodowany 25 kwietnia 1868 roku^[a]. Zbudowany w Anglii w stoczni G. R. Cloover & Co. w Birkenhead jako statek towarowo-pasażerski, jeden z pierwszych stalowych żaglowców, był pierwotnie 3-masztową fregatą o nazwie „Chinsura” pływającą do Indii i Australii. Nazwa została nadana od fabryki cygar nad Gangesem^[1] . Pierwszymi armatorami byli T. i J. Brocklebankowie z Liverpoolu, a matką chrzestną była panna Brocklebank^[1] . 21 maja 1868 roku „Chinsura” wyszła w dziewiczą podróż do Kalkuty, a 18 września wyruszyła z powrotem do Liverpoolu^[1] .

Od 1883 r. żaglowiec pod włoskim armatorem pływał jako "Lucco". W 1915 r. stał się własnością holenderskiego armatora, który kupił uszkodzoną w wyniku sztormu jednostkę i przetaklował ją na bark o nazwie „Nest”.

Zakupiony latem 1920 za 247 000 dolarów dla nowo powstającej Szkoły Morskiej w Tczewie został przebudowany na statek szkolny z celowym pozostawieniem części ładowni.

4 września 1921 r. na żaglowcu, w obecności wiceprezydenta miasta Lwowa, Leonarda Stahla, i wiceministra Henryka Strasburgera, podniesiono banderę, którą uszyły mieszkanki Lwowa^[2].

Kapitanem „Lwowa” był m.in. sławny z książki Znaczy Kapitan kpt. Mamert Stankiewicz. Jako pierwsza jednostka pod polską banderą „Lwów” w swych podróżach szkolno-handlowych odwiedził szereg portów Bałtyku, Morza Północnego, Śródziemnego, Czarnego, oraz Atlantyku, wszędzie robiąc wrażenie wyglądem swoim i załogi, godnie reprezentując odrodzoną Polskę, a jego załoga była w wielu portach zapraszana przez miejscowe władze na specjalnie dla niej wydawane przyjęcia. 13 sierpnia 1923 r. jako pierwszy polski statek przekroczył równik w trakcie rejsu do Brazylii. „Lwów” musiał sam zarabiać na swoje utrzymanie, stąd trasy jego podróży układały się w zależności od przeznaczenia otrzymanego do przewozu ładunku (tramping).

Żaglowiec pływał do 1929 r. 13 lipca 1930 r. nastąpiło przekazanie bandery na „Dar Pomorza” (w tym czasie WSM przeniosła się z Tczewa do Gdyni). W trakcie służby pod polską banderą statek pokonał łącznie 65 tys. mil morskich. „Lwów” przekazany został Marynarce Wojennej i wykorzystywany był jako hulk – najpierw jako pływające koszary dla załóg okrętów podwodnych, potem magazyn, wreszcie krypa węglowa. Głosy nielicznych, aby ten zasłużony i owiany legendą statek zabetonować i przerobić na pomnik bądź muzeum nie znalazły dostatecznego poparcia. „Lwów” został w 1938 r. przekazany na złom, a rozebrany prawdopodobnie już w czasie wojny.

„Lwów” był pierwotnie malowany na czarno z białym pasem bateryjnym i imitacjami ambrazur. Pod koniec służby cały statek w części nawodnej został przemalowany na biało.

Na „Lwowie” powstał zwyczaj tytułowania dowódcy żaglowca szkolnego komendantem, a nie kapitanem. Wynikał on z faktu, że w załodze zawsze był więcej niż jeden kapitan żeglugi wielkiej (np. w pierwszej załodze byli wszyscy trzej dowódcy "Lwowa": aktualny - Tadeusz Ziółkowski oraz jego następcy: Mamert Stankiewicz jako kierownik nauki i Konstanty Matyjewicz-Maciejewicz jako starszy oficer). Ponieważ w owych czasach do oficerów nawigacyjnych innych niż kapitan tradycyjnie mówiono "panie poruczniku", zwracanie się w ten sposób do oficera będącego kapitanem było niestosowne. Aby więc odróżnić kapitana dowodzącego żaglowcem od innych służących na nim kapitanów, tytułowano go komendantem. Zwyczaj ten, oficjalnie zapisywany w dokumentach okrętowych, przeszedł potem na kolejne żaglowce Dar Pomorza oraz Dar Młodzieży i jest kultywowany do dziś, przy czym nie stosuje się go na żadnych innych polskich statkach.

• radiotelegrafista: Alojzy Kwiatkowski
• bosman: Jan Kaleta

• mistrz zawodów sportowych o mistrzostwo Lwowa w czasie rejsu do Brazylii w 1923 r: Zygmunt Prumbsow
• autor książki Z dziennika marynarza - na pokładzie Lwowa z Gdańska do Rio de Janeiro i z powrotem: Tadeusz Dębicki

• Karol Olgierd Borchardt.

• 
  Cisza. Rejs przez równik 1923 r.
• 
  Część stałej załogi Lwowa".
• 
  Zmiana warty – Lwów, a w oddali Dar Pomorza
• 
  Lwów jako koszary załóg okrętów podwodnych (hulk mieszkalny). Obok ORP "Żbik".
• 
  Złomowanie w Gdyni na Oksywiu, maj 1938 r.
• 
  Fragment ekspozycji w Muzeum Wisły w Tczewie.

• Dar Pomorza
• Dar Młodzieży

Poczta Polska wyemitowała 21 lipca 1980 r. znaczek pocztowy o nominale 2 złote przedstawiający STS Lwów. Autorem projektu znaczka był prof. Stefan Małecki. Obok żaglowca na znaczku widniał portret kpt. Tadeusza Ziółkowskiego. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.^[3].

• Antoni Garnuszewski
• Lwów miasto

• Tadeusz Dębicki: Z dziennika marynarza – na pokładzie Lwowa z Gdańska do Rio de Janeiro i z powrotem.
• Karol Olgierd Borchardt: Kolebka nawigatorów, Oficyna Wydawnicza Miniatura, Gdynia 1997, ISBN 83-908175-0-0
• Karol Olgierd Borchardt: Znaczy Kapitan, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1960, ISBN 83-215-5164-5
• Krzysztof Romański: Nowa data powstania Lwowa. Żaglowiec był starszy o rok. Żaglowce.info, 2022-12-13. [dostęp 2022-12-16].

• Zdjęcia żaglowca Lwów
• Wcześniejsze dzieje po angielsku. lapin.hi-edu.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-01-22)].
• WEU 1918-1939. weu1918-1939.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-17)].