| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny |
C12H22O11 | ||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa |
342,30 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd |
białe (bezbarwne) kryształy | ||||||||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||
DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) |
Sacharoza (sanskr. शर्करा śarkarā, dosł. „ziarno piasku”, skąd stgr. σάκχαρον sákcharon „cukier”), C
12H
22O
11 – organiczny związek chemiczny, węglowodan z grupy disacharydów zbudowany z reszt D-fruktozy i D-glukozy. Ma słodki smak. W języku potocznym jest utożsamiana z cukrem[6]. Główny składnik cukru spożywczego. Jest formą transportową cukrów w organizmach roślin[7].
Budowa cząsteczki
[edytuj | edytuj kod]Sacharoza jest disacharydem, czyli cukrem złożonym z dwóch reszt monosacharydowych połączonych ze sobą wiązaniem O-glikozydowym. Naturalnie występująca (+)-sacharoza zbudowana jest z reszty fruktozy (β-D-fruktofuranozy) oraz glukozy (α-D-glukopiranozy). Grupy te są połączone za pomocą wiązania α,β-1,2-glikozydowego. Według systematycznego nazewnictwa sacharydów (węglowodanów) jest to α-D-glukopiranozylo-β-D-fruktofuranozyd lub β-D-fruktofuranozylo-α-D-glukopiranozyd[1].
Właściwości
[edytuj | edytuj kod]Właściwości fizyczne
[edytuj | edytuj kod]W temperaturze pokojowej sacharoza jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym. Jest nietoksyczna, ma słodki smak i bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. 65% wodny roztwór sacharozy w temperaturze 20 °C osiąga punkt nasycenia[8]. Temperatura topnienia: 184 °C.
Sacharoza wykazuje słabą, ale dosyć wyraźną tryboluminescencję – podczas kruszenia jej kryształów jest emitowane światło, co daje się zaobserwować po przyzwyczajeniu oczu do ciemności[9].
Właściwości chemiczne
[edytuj | edytuj kod]Należy do cukrów nieredukujących, o czym świadczy negatywny wynik próby Trommera. W kwasowym środowisku lub pod wpływem inwertazy hydrolizuje do fruktozy i glukozy. Uzyskana mieszanina nosi nazwę cukru inwertowanego[1]:
C12H22O11 + | H2O | _H+ lub inwertaza_͕ | C6H12O6 + | C6H12O6 |
sacharoza | glukoza | fruktoza |
Pod wpływem stężonego kwasu siarkowego sacharoza ulega zwęgleniu:
- C12H22O11 → 12C + 11H2O
Historia
[edytuj | edytuj kod]Sacharozę na skalę przemysłową zaczęto otrzymywać na Bliskim Wschodzie z trzciny cukrowej już w starożytności. Cukier wyrabiano także w Indiach oraz Chinach. Grecy byli narodem, któremu zawdzięczamy pojawienie się cukru w Europie. Sprowadzono go w IV wieku p.n.e. i stosowano wówczas jako kosztowny lek[potrzebny przypis].
Po odkryciu Ameryki przez Europejczyków założono tam wielkie plantacje trzciny cukrowej, dzięki czemu dostawy cukru do Europy znacznie wzrosły. Pierwsza udana próba otrzymania cukru z buraków cukrowych odbyła się w 1747 r. Proces opracował niemiecki chemik Andreas Sigismund Marggraf.[potrzebny przypis] Pierwsza cukrownia została wybudowana przez Franza Acharda w Konarach na Dolnym Śląsku w 1802 r.[10]
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Sacharoza jest głównym składnikiem (>99,5%) cukru spożywczego, zwykle trzcinowego lub buraczanego[11], stosowanego powszechnie jako środek słodzący[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Robert T. Morrison, Robert N. Boyd: Chemia organiczna. T. 2. Warszawa: PWN, 1985, s. 342. ISBN 83-01-04166-8.
- ↑ a b alpha-D-Glucopyranoside, beta-D-fructofuranosyl, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 1115 (ang.).
- ↑ a b Sacharoza (nr S5016) w katalogu produktów Sigma-Aldrich (Merck). [dostęp 2016-11-30].
- ↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 3-464, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
- ↑ Sacharoza (nr S5016) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-11-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ cukier – definicja, synonimy, przykłady użycia [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2019-10-16] (pol.).
- ↑ sacharoza. [w:] Słownik terminów biologicznych [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-22].
- ↑ Czekolada i lody – z tradycją w XXI wiek [online] .
- ↑ Marek Ples. Świecący cukier, czyli o tryboluminescencji sacharozy. „Fizyka w Szkole”. 3/2015, s. 45–46. Warszawa: Agencja AS Józef Szewczyk.
- ↑ Stowarzyszenie Techników Cukrowników [online], www.stc.pl [dostęp 2019-02-04] .
- ↑ cukier, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-07-02] .
- ↑ sacharoza, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-07-02] .