Salada (fr. salade, wł. celata i barbuta) – szersze określenie kilku zróżnicowanych konstrukcyjnie średniowiecznych hełmów, wywodzących się od łebki. Popularne w XV wiecznej Europie zachodniej^[a], lecz używane również w Polsce. Zasadniczo wyróżnia się 2 typy tego hełmu: włoski i niemiecki, ale regionalne odmiany powstawały również we Francji i Anglii^[1][2][3][4].

Salady w typie włoskim cechowały się otwartą konstrukcją, zapewniającą dobrą widoczność jednak kosztem ochrony twarzy. Rozróżnia się ich 2 wersje: celatę z całkowicie odsłoniętą twarzą, oraz barbutę nawiązującą do hełmów stosowanych w starożytnej Grecji, z szerokim wycięciem w okolicach twarzy w kształcie litery „T” lub „Y”^[4].

• 
  Celata
• 
  Barbuta

Wywodzi się od salady w typie włoskim, która u schyłku XV w. na terenach Niemiec uległa przekształceniu w hełm półotwarty lub zamknięty^[4]. Charakteryzowała się wydatnym przedłużonym nakarczkiem (niekiedy folgowanym) oraz długą, wąską, poziomą szparą wzrokową wyciętą w dzwonie hełmu, bądź uzyskiwaną poprzez zastosowanie opuszczanej zasłony. Wespół z saladą często stosowano również obojczyk z wydatnym podbródkiem, chroniący dodatkowo dolną część twarzy i szyję. Salady niemieckie były często stosowane jako harmonijna część pełnej zbroi płytowej.

• 
  Salada o konstrukcji monolitycznej
• 
  Salada z podnoszoną zasłoną
• 
  Salada z podnoszoną zasłoną i obojczykiem

Typy salad określane również jako anglo-burgundzkie i franko-burgundzkie. Obie odmiany były do siebie konstrukcyjnie zbliżone stanowiąc formę pośrednią pomiędzy typem włoskim i niemieckim. Ich nakarczki były wyraźnie krótsze niż w typie niemieckim, lecz dłuższe niż we włoskiej celacie. Wyróżniały się natomiast bardziej spiczastym dzwonem (niekiedy przypominającym basinet)^[5][6].

• 
  Salada w typie angielskim
• 
  Salada w typie francuskim

Zobacz multimedia związane z tematem: Salada

Zobacz hasło salada w Wikisłowniku

• szturmak