| Scolopendra heros | |
| Girard, 1953 | |
 Scolopendra heros | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Scolopendra heros |
Scolopendra heros – największa północnoamerykańska skolopendra, a także jedna z największych na świecie[1].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Średnia długość ich ciała wynosi ok. 17cm, na wolności osiągają do 20cm[2], a w niewoli nawet więcej[3]. Mają 21 lub 23 pary odnóży krocznych[4].
Wyróżniamy cztery podgatunki: Scolopendra heros heros (Girard, 1953) Scolopendra heros castaneiceps (Wood, 1862) – nazwa pochodzi od niemieckiego słowa 'kastanienbraun' co oznacza kolor kasztanowy. Kolor głowy, tergitu zagłowowego oraz kolejnego. Nogi lokomocyjne koloru żółtego, pozostałe tergity oliwkowozielone, po wylince pięknego niebieskiego koloru. Scolopendra heros arizonensis (Kraepelin, 1903) – Głowa, tergit zagłowowy, oraz trzy ostatnie w ciemnych brązowawych tonacjach, pozostałe tergity pomarańczowoczerwone, żółte a nawet mogą być koloru słomkowego. Anteny oraz ostatnia, 21 para nóg żywo pomarańczowa. Scolopendra heros prismatica (Cragin, 1885) Czułki zbudowane z 24-26 odcinków, z czego od 4 do 6, a zazwyczaj 5 pierwszych jest połyskujące
Polowanie i dieta
[edytuj | edytuj kod]S.heros poluje głównie podczas nocy i żywi się bezkręgowcami oraz małymi kręgowcami, takimi jak gryzonie, gady, czy płazy. Zwierzę jest również zdolne do lekkiego wyskoku i schwytania nisko latających owadów.
Jad
[edytuj | edytuj kod]Jad S.heros jest podobny do jadu innych gatunków skolopendr, jest od nich natomiast znacznie silniejszy. Zawiera on takie składniki jak: serotonina, histamina, lipidy, białka (m.in. kardiotoksyny, enzymy takie jak hemolityczna fosolipaza A) oraz inne substancje. Jad zachowuje się jak cytolizyna tzn. uszkadza błony komórkowe i niszczy komórki[5][6]. Jedna z toksyn zawartych w jadzie paraliżuje układ nerwowy ofiary (owadów) uniemożliwiając jej ucieczkę, podczas gdy inna z toksyn atakuje autonomiczny układ nerwowy kręgowców czyniąc je łatwiejszymi do pokonania. Skolopendra używa swojego jadu, aby obezwładnić ofiarę. Dokładne działanie jadu nie zostało w pełni zbadane z uwagi na ciężkości w pozyskaniu odpowiednich ilości toksyny oraz szybkie psucie się go w trakcie obróbki.
Ugryzienia S.heros są bardzo bolesne dla kręgowców. Szczur ugryziony przez S.heros w nogę wykazywał objawy dręczącego, rozdzierającego bólu oraz obrzękiem w miejscu ugryzienia. Zwierzę powróciło do pełnej sprawności po około 5h[7]. Dla ludzi ugryzienia S.heros teoretycznie nie są niebezpieczne (nie ma potwierdzonych przypadków śmierci z powodu ugryzienia tych skolopendr), natomiast wywołują takie objawy jak: nudności, czy ból głowy. Rzadziej miejscowa martwica skóry[7][8]. Niemniej jednak odnotowano przypadki powikłań i wystąpienia niewydolności nerek (z powodu rabdomiolizy)[6], czy ataku serca.
Występowanie i nisza
[edytuj | edytuj kod]S.heros zamieszkuje tereny północnego Meksyku oraz południową część Stanów Zjednoczonych. Spotkać go można w następujących stanach: Nowy Meksyk, Arizona, Arkansas, Missouri i Luizjana.
Skolopendry te z uwagi na występowanie na pustyni Sonoran i innych suchych obszarach często określane są jako "Giant desert centipede", co z angielskiego znaczy "Wielka skolopendra pustynna".
Skolopendra podczas dnia zagrzebuje się w ziemi, czekając na nadejście nocy. Bywa, że spotyka się ją podczas chłodnych, pochmurnych dni[9].
Synonimy
[edytuj | edytuj kod]- Scolopendra castaneiceps (Wood, 1861)
- Scolopendra pernix (Kohlrausch, 1878)
- Scolopendra heros prismatica (Cragin,1885)nowiki
- Scolopendra heros arizonensis (Kraepelin, 1903)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Giant Red-Headed Centipede [online], MDC Discover Nature [dostęp 2019-05-31] (ang.).
- ↑ Arthropod Museum, Dept. of Entomology, University of Arkansas [online], web.archive.org, 21 lipca 2010 [dostęp 2019-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2010-07-21].
- ↑ Wild Thing: Giant Redheaded Centipede Induces Fear|October 2014| TPW magazine [online], tpwmagazine.com [dostęp 2019-05-31].
- ↑ Thomas Eisner, Maria Eisner, Melody Siegler, Secret Weapons: Defenses of Insects, Spiders, Scorpions, and Other Many-legged Creatures, Harvard University Press, 2005, ISBN 978-0-674-01882-2 [dostęp 2019-05-31] (ang.).
- ↑ A Yildiz i inni, Acute myocardial infarction in a young man caused by centipede sting, „Emergency Medicine Journal : EMJ”, 23 (4), 2006, e30, DOI: 10.1136/emj.2005.030007, ISSN 1472-0205, PMID: 16549562, PMCID: PMC2579533 [dostęp 2019-05-31].
- ↑ a b J L Logan, D A Ogden, Rhabdomyolysis and acute renal failure following the bite of the giant desert centipede Scolopendra heros., „Western Journal of Medicine”, 142 (4), 1985, s. 549–550, ISSN 0093-0415, PMID: 4013269, PMCID: PMC1306096 [dostęp 2019-05-31].
- ↑ a b W.J. Baerg, The Effect of the Venom of Some Supposedly Poisonous Arthropods., „Annals of the Entomological Society of America”, 17 (3), 1924, s. 343–352, DOI: 10.1093/aesa/17.3.343, ISSN 0013-8746 [dostęp 2019-05-31] (ang.).
- ↑ Scott A. Stockwell i inni, Centipede envenomation, „Wilderness & Environmental Medicine”, 12 (2), 2001, s. 93–99, DOI: 10.1580/1080-6032(2001)012[0093:CE]2.0.CO;2, ISSN 1080-6032, PMID: 11434497 [dostęp 2019-05-31] (ang.).
- ↑ J.G.E. Lewis, The Biology of Centipedes, Cambridge University Press, 2006, ISBN 978-0-521-03411-1 [dostęp 2019-05-31] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]http://www.terrarium.com.pl/zobacz/scolopendra-heros-938.html
