Jednostka bliźniacza „Sfax” – „Ajax” | |
Klasa | |
---|---|
Typ | |
Projekt |
M6 |
Historia | |
Stocznia | |
Położenie stępki |
28 lipca 1931 |
Wodowanie |
6 grudnia 1934 |
Marine nationale | |
Wejście do służby |
7 września 1936 |
Zatopiony |
19 grudnia 1940 |
Dane taktyczno-techniczne | |
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
Długość |
92,3 m |
Szerokość |
8,2 m |
Zanurzenie |
4,7 m |
Zanurzenie testowe |
80 m |
Rodzaj kadłuba | |
Napęd | |
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 8000 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM 2 śruby | |
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
Zasięg |
powierzchnia: 10 000 Mm przy 10 w. |
Uzbrojenie | |
1 działo kal. 100 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm, 13 torped | |
Wyrzutnie torpedowe |
7 × 550 mm |
Załoga |
61 |
Sfax (Q182) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z 31 jednostek typu Redoutable. Okręt został zwodowany 6 grudnia 1934 roku w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Nantes, a w skład Marine nationale wszedł 7 września 1936 roku. Podczas wojny jednostka pełniła służbę na Atlantyku i wzięła udział w kampanii norweskiej, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. 19 grudnia 1940 roku okręt został omyłkowo zatopiony u wybrzeży Maroka przez niemiecki okręt podwodny U-37.
Projekt i budowa
[edytuj | edytuj kod]„Sfax” zamówiony został w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1930 roku[1][2]. Projekt (o sygnaturze M6[3] ) był ulepszeniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych – typu Requin[1]. Poprawie uległa krytykowana w poprzednim typie zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni oraz manewrowość[1][4]. Okręty typu Redoutable miały duży zasięg i silne uzbrojenie; wadą była ciasnota wnętrza, która powodowała trudności w dostępie do zapasów prowiantu i amunicji[4]. Konstruktorem okrętów był inż. Jean-Jacques Roquebert[4]. „Sfax” należał do 3. serii jednostek, które otrzymały silniki Diesla o większej mocy, dzięki czemu osiągały one na powierzchni prędkość 20 węzłów[3][5].
„Sfax” zbudowany został w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Nantes[3][5][a]. Stępkę okrętu położono 28 lipca 1931 roku[6][b], a zwodowany został 6 grudnia 1934 roku[5][2].
Dane taktyczno–techniczne
[edytuj | edytuj kod]„Sfax” był dużym, oceanicznym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[1][4]. Długość całkowita wynosiła 92,3 metra (92 metry między pionami), szerokość 8,2 metra i zanurzenie 4,7 metra[5][7]. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 1384 tony (normalna 1570 ton), a w zanurzeniu 2084 tony[5][8][c]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Sulzer o łącznej mocy 8000 KM[5][9][d]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM[4][5][e]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 20 węzłów na powierzchni i 10 węzłów w zanurzeniu[3][5][f]. Zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 17 węzłów) oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[1][2]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego[3][5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, a czas zanurzenia 45-50 sekund[1][4]. Autonomiczność okrętu wynosiła 30 dób[3][10].
Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Prócz tego za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy (550 lub 400 mm) aparat torpedowy[3][4]. Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm M1925 L/45 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony[3] .
Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy[2][5][g].
Służba
[edytuj | edytuj kod]„Sfax” wszedł do służby w Marine nationale 7 września 1936 roku[6] . Jednostka otrzymała numer burtowy Q182[3] . W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Atlantyku, wchodząc w skład 2. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście (wraz z siostrzanymi okrętami „Achille”, „Casabianca” i „Pasteur”)[11] . Dowódcą okrętu był w tym okresie kpt. mar. M.J.M. Groix, a jednostka przechodziła remont, który zakończył się w trzecim tygodniu września 1939 roku[11] . Od 22 września do 3 listopada okręty 2. dywizjonu patrolowały rejon przylądka Ortegal w poszukiwaniu niemieckich statków handlowych zmierzających do hiszpańskich portów[12] . W dniach 14–25 listopada „Sfax”, „Achille”, „Casabianca” i „Pasteur” eskortowały krążownik pomocniczy „Quercy” na trasie z Brestu do Halifaxu[13] . Pomiędzy 5 a 16 grudnia „Sfax” i „Casabianca” wraz z brytyjskim pancernikiem HMS „Revenge” eskortowały w centralnej części Atlantyku konwój HX-11, który 18 grudnia dopłynął do Liverpoolu[14] . Po opuszczeniu konwoju w pobliżu Lizard Point oba okręty podwodne w eskorcie awiza „Commandant Rivière” dotarły 17 grudnia do Brestu[14] .
17 kwietnia 1940 roku wszystkie jednostki 2. dywizjonu okrętów podwodnych („Achille”, „Pasteur”, „Casabianca” i „Sfax”) udały się do Harwich, by wspomóc Brytyjczyków w kampanii norweskiej (dowództwo „Sfaxa” sprawował nadal kpt. mar. M.J.M. Groix)[15][16] . 18 kwietnia okręt przepłynął do Dundee, skąd 23 kwietnia wyszedł na patrol pod Flekkefjord i Egersund[16] . Na kolejny patrol jednostkę wysłano w okolice Lindesnes[16] . 22 kwietnia na pozycji 58°15′N 6°00′E/58,250000 6,000000 okręt wystrzelił dwie niecelne torpedy w kierunku podążającego do Stavangeru niemieckiego parowca „Palime” (2863 BRT)[17][h]. 1 maja „Sfax” powrócił z patrolu do Dundee[18] . 23 maja jednostka powróciła do Dundee z kolejnego patrolu[19] . 4 czerwca 1940 roku „Sfax” i pozostałe francuskie okręty podwodne uczestniczące w kampanii norweskiej wraz z okrętem-bazą „Jules Verne” opuściły Dundee i powróciły do Brestu, eskortowane przez brytyjskie niszczyciele HMS „Bedouin” i HMS „Ashanti”[20] .
W czerwcu 1940 roku „Sfax” nadal wchodził w skład 2. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście, a jego dowódcą był kpt. mar. M.J.M. Groix (okręt znajdował się w remoncie)[21] . 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, „Sfax” ewakuował się do Casablanki (razem z okrętami podwodnymi „Casabianca”, „Persée”, „Poncelet”, „Ajax”, „Circé”, „Thétis”, „Calypso”, „Méduse”, „La Sibylle”, „Amazone”, „Antiope”, „Orphée” i „Amphitrite”)[22] . Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami okręt znalazł się pod kontrolą rządu Vichy. W listopadzie 1940 roku „Sfax” wraz z bliźniaczym okrętem „Sidi Ferruch” stacjonował w Casablance[23] . 19 grudnia 1940 roku, podczas rejsu z Casablanki do Dakaru, „Sfax” oraz zbiornikowiec „Rhône” (2785 BRT) zostały omyłkowo storpedowane nieopodal Ras Dżubi przez niemiecki okręt podwodny U-37[6][24] . „Sfax” zatonął na pozycji 28°03′N 12°54′W/28,050000 -12,900000, a z 69 przebywających na okręcie członków załogi przeżyło zaledwie czterech (śmierć poniósł m.in. dowódca jednostki, kpt. mar. Marcel Julien Marie Groix)[6] .
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Helgason 2020 ↓ podaje, że okręt zbudowano w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Saint-Nazaire.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76 i Gogin 2015 ↓ podają, że stępkę okrętu położono w 1931 roku.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 podaje wyporność 1379/2060 ton, zaś Lipiński 1999 ↓, s. 539 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 – 1384/2080 ton.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 187 podaje, że okręt posiadał cztery silniki Diesla, zaś według McMurtrie 1937 ↓, s. 206 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 okręt posiadał dodatkowo pomocniczy silnik Diesla o mocy 750 KM.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 18 węzłów, zaś według Lipiński 1999 ↓, s. 539 okręt osiągał na powierzchni 19,5 węzła.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 podają, że załoga okrętu liczyła 67 osób.
- ↑ Celem ataku mógł być też niemiecki parowiec „Pelikan” o pojemności 3264 BRT[17] .
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
- ↑ a b c d Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76.
- ↑ a b c d e f g h i j k Gogin 2015 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i Fontenoy 2007 ↓, s. 187.
- ↑ a b c d e f g h i j Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 273.
- ↑ a b c d Helgason 2020 ↓.
- ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 539.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 186.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206.
- ↑ a b Kindell 1939a ↓.
- ↑ Kindell 1939b ↓.
- ↑ Kindell 1939c ↓.
- ↑ a b Kindell 1939d ↓.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 235.
- ↑ a b c Kindell 1940a ↓.
- ↑ a b Kindell 1940b ↓.
- ↑ Kindell 1940c ↓.
- ↑ Kindell 1940d ↓.
- ↑ Kindell 1940f ↓.
- ↑ Kindell 1940e ↓.
- ↑ Kindell 1940g ↓.
- ↑ Kindell 1940h ↓.
- ↑ Kindell 1940i ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: REDOUTABLE submarines (1931-1939). Navypedia. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: FR Sfax. Allied Warships. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS SEPTEMBER 1939 (Part 2 of 2) Friday 15th - Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1939, Part 1 of 2 Wednesday 1st - Tuesday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, DECEMBER 1939 (Part 1 of 2) Friday 1st - Thursday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 3 of 4) Monday 15th-Sunday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 4 of 4) Monday 22nd – Tuesday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 1 of 4) Wednesday 1st – Tuesday 7th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 4 of 4) Wednesday 22nd – Friday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 1 of 4) Saturday 1st – Friday 7th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 3 of 4) Saturday 15th - Friday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, DECEMBER 1940 (Part 2 of 2) Sunday 15th - Tuesday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1937. London: Sampson Low, Marston & Co., 1937. (ang.).
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.