Skręcalność właściwa – wartość charakteryzująca substancję aktywną optycznie, poprzez wartość kąta skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego. Ilościowo wyraża się ona wzorem
gdzie:
- – wartość skręcenia płaszczyzny światła spolaryzowanego
- – długość drogi pokonanej przez światło
Z powyższego wzoru wynikałoby, że skręcalność właściwa jest liczbą mianowaną, a jej jednostką jest jednostka kąta podzielona przez jednostkę długości, jednak w praktyce jednostki te pomija się, podając kąt skręcenia w stopniach dla drogi równej 1 dm dla cieczy lub 1 mm dla ciał stałych. Zwyczaj ten wynika z powszechnego stosowania polarymetrów, w których skręcenie płaszczyzny polaryzacji dla cieczy badane jest w kuwetce na drodze 1 dm. Stosowane są również inne jednostki oraz inne definicje skręcalności właściwej.
Skręcalność właściwa zależy od długości fali światła. Zależność tę można przybliżyć wzorem
gdzie: i są stałymi dla danej substancji.
Na przykład dla kwarcu skręcalność właściwa (kąt skręcenia dla płytki o grubości 1 mm) wynosi
- 15,55° dla linii Fraunhofera B (686,7 nm),
- 50,98° dla linii Fraunhofera H (396,8 nm).
Często spotykany symbol [α]TD oznacza, że pomiar wykonano w temperaturze dla światła odpowiadającego długości fali linii D sodu (tj. 589 nm). Zależność skręcalności optycznej od długości fali określa się jako dyspersję skręcalności optycznej[1].
Skręcalność właściwa roztworu
[edytuj | edytuj kod]Nieco inaczej definiuje się skręcalność właściwą roztworów
gdzie: jest stężeniem roztworu (wyrażone w g substancji rozpuszczonej na cm³ roztworu)[2]. Jak widać ze wzorów, również jednostka skręcalności właściwej roztworu jest inna. Skręcalność ta również zależy od długości fali i temperatury, a może zależeć też od użytego rozpuszczalnika i w pewnym stopniu także od stężenia. Dla niektórych substancji rozpuszczalnik może wpływać nie tylko na wielkość, ale i na znak skręcalności.
Związki skręcające płaszczyznę światła spolaryzowanego w prawo oznaczane są symbolami (+) lub (od łac. dextro – prawy), a w lewo (−) lub (od łac. levo – lewy)[3][4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Peter William Atkins , Chemia fizyczna, Jan Najbar (red.), Dorota Jamróz (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13502-6, OCLC 749341318 .
- ↑ Ignacy Z. Siemion , Biostereochemia, PWN, 1985, s. 60, ISBN 83-01-04264-8 .
- ↑ Donald Voet , Judith G. Voet , Biochemistry, wyd. 4, Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2011, s. 74, ISBN 978-0-470-57095-1, OCLC 690489261 .
- ↑ Naming and Indexing of Chemical Substances for Chemical Abstracts, American Chemical Society, s. 137 (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Penkala, Optyka kryształów, PWN – oddział w Łodzi, 1971.