Sprawa Gorgonowej

Gatunek	dramat sądowy kryminał
Rok produkcji	1977
Data premiery	25 listopada 1977
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	137 min
Reżyseria	Janusz Majewski
Scenariusz	Janusz Majewski Bolesław Michałek
Główne role	Ewa Dałkowska Roman Wilhelmi Aleksander Bardini Andrzej Łapicki Mariusz Dmochowski
Muzyka	Stanisław Radwan
Zdjęcia	Zygmunt Samosiuk
Scenografia	Allan Starski
Kostiumy	Danuta Hałatek Wiesława Starska
Montaż	Janina Niedźwiecka
Produkcja	Zespół Filmowy „X”
Cytaty w Wikicytatach

Sprawa Gorgonowej – polski dramat sądowy z 1977 roku w reżyserii Janusza Majewskiego, inspirowany okolicznościami procesu Rity Gorgonowej.

Film Sprawa Gorgonowej przedstawia historię głośnego procesu sądowego z lat 30. XX wieku, który wstrząsnął przedwojenną Polską. Rita Gorgonowa, Ukrainka zatrudniona jako guwernantka w domu architekta Henryka Zaremby, zostaje oskarżona o brutalne morderstwo jego córki, 17-letniej Elżbiety. Zbrodnia miała miejsce nocą z 30 na 31 grudnia 1931 roku w willi we Lwowie. Rita, będąca kochanką Zaremby i matką jego nieślubnego dziecka, staje się główną podejrzaną, gdy śledczy odkrywają skomplikowane relacje rodzinne i narastające konflikty między nią a pasierbicą^[1].

Film szczegółowo odtwarza przebieg procesu, który odbywał się w atmosferze medialnej nagonki i społecznego potępienia. Film pokazuje kolejne etapy śledztwa, aresztowanie Gorgonowej, dramatyczne przesłuchania oraz przebieg rozpraw sądowych, najpierw we Lwowie, a potem w Krakowie. Na sali sądowej ścierają się dwie przeciwstawne narracje – oskarżenia reprezentowanego przez prokuratora Praszałowicza oraz obrony w osobie mecenasa Axera, który podważa materiał dowodowy i wskazuje na liczne błędy śledztwa. Film kończy scena ogłoszenia wyroku skazującego Ritę Gorgonową na osiem lat więzienia, co pozostawia otwartym pytanie o faktyczny przebieg zbrodni i prawdziwą tożsamość mordercy^[1].

Źródło: FilmPolski.pl^[2]

Joanna Wojnicka, oceniając retrospektywnie film Majewskiego, zawuażyła, że sensacyjny charakter śledztwa mógł w momencie produkcji sugerować, że „powstanie film sytuujący się gdzieś pomiędzy rodzinnym dramatem a zabawą w staroświecki kryminał”. Wojnicka stwierdziła też, że „scenarzyści (Majewski i Bolesław Michałek) wydobyli aurę sensacji, korzystając ze sławy starego, zapomnianego już skandalu. Nie powstał więc trzymający w napięciu sądowy thriller, ale kolejne dzieło stylowe, pozbawione (choć nie do końca, to zasługa bardzo dobrych aktorów) siły realizmu, ale zachwycające konwencjonalną elegancją”^[3]. Dorota Skotarczak zaliczyła Sprawę Gorgonowej do przykładów mody retro w kinie polskim lat 70.^[4]

• DorotaD. Skotarczak DorotaD., Retro Fashion in Polish Film and Television of the 1970s as a Cultural Phenomenon, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia”, 78, 2023, s. 171–187, DOI: 10.17951/f.2023.78.171-187 [dostęp 2025-03-31] .
• JoannaJ. Wojnicka JoannaJ., Janusz Majewski: literatura i styl, [w:] GrażynaG. Stachówna, JoannaJ. Wojnicka (red.), Autorzy kina polskiego, Kraków: Rabid, 2004, s. 47–63, ISBN 978-83-88668-81-4 [dostęp 2024-01-10] .

• Sprawa Gorgonowej w bazie filmpolski.pl
• Zdjęcia z filmu Sprawa Gorgonowej w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”