| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Język |
niemiecki, polski |
| Dziedzina sztuki | |
Stanisław Kubicki (ur. 7 listopada 1889 w Ziegenhain, zm. najprawdopodobniej w czerwcu 1942 w Warszawie[1]) – polski malarz, grafik, poeta i publicysta, przedstawiciel nurtu ekspresjonizmu w sztukach plastycznych i literaturze.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był szóstym dzieckiem inżyniera Witalisa oraz Niemki Marii Stark, potomkiem architekta Jakuba Kubickiego (1758-1833). W 1908 uczęszczał na wydział architektury w Berliner Bauakademie, na Wydział Filologiczny Friedrich-Wilhelm-Universität, oraz na botanikę i zoologię. Nie ukończył jednak żadnego fakultetu[2]. Należał do Towarzystwa Tomasza Zana i do Grupy Narodowej[3]. Utrzymywał ożywione kontakty ze środowiskiem skupionym wokół czasopisma „Die Aktion” i „Der Sturm”, w których publikował swoje pierwsze prace plastyczne. W tym okresie ożenił się z Margerete Schuster, która przyjęła nazwisko męża oraz imię Małgorzata. Rozpoczęte kolejne studia w 1911 w Akademie der Künste przerwała I wojna światowa. Został wcielony do niemieckiej armii i wysłany do Wielkopolski.
W 1918 wyjechał do Berlina, gdzie w 1922 założył grupę „Progressive”, wystawiającą swoje prace w Düsseldorfie, Akwizgranie, Amsterdamie, Chicago i Moskwie. Do 1933 współpracował z czasopismem „a-z”. W tamtym okresie swojej twórczości odchodził już od ekspresjonizmu w stronę kubizmu i konstruktywizmu[3]. W tym samym roku współzakładał anarchistyczną grupę artystyczną „Die Kommune”. Jak zauważyła Lidia Głuchowska – badaczka twórczości artysty – poglądy polityczne Kubickiego dalekie były od komunistyczno-partyjnych deklaracji, a stanowiły bardziej próbę pogodzenia artystycznych idei z anarcho-syndykalizmem środowiska, z którym artysta się stykał[4].
W Poznaniu, lecząc odniesione rany, poznał Jerzego Hulewicza, zakładającego właśnie (w 1917) czasopismo „Zdrój”. Na jego łamach Kubicki zamieszczał swoje drzeworyty, wiersze, tłumaczenia tekstów i wypowiedzi programowe. Wraz z redaktorem naczelnym poznańskiego czasopisma oraz z Władysławem Skotarkiem, Stefanem Szmają, Janem Jerzym Wronieckim, Augustem Zamoyskim i swoją żoną Małgorzatą Kubicką założył ekspresjonizującą grupę „Bunt”. Brał udział we wszystkich wystawach tej grupy: w Berlinie (czerwiec 1918), Düsseldorfie, Poznaniu, Krakowie (wespół z formistami) i we Lwowie (lata 1919–1920).
Utrzymywał kontakty z dadaistami berlińskimi, w Polsce znany jest głównie jako grafik i spiritus rector poznańskiej ekspresjonistycznej grupy Bunt, jednak był również wybitnym kolorystą. Jego dzieła malarskie, poetyckie i programowe, a także rozprawy z zakresu filozofii przyrody wyróżniają się w sposób szczególny na tle dokonań artystycznych pierwszej fazy klasycznej awangardy w Europie Środkowej[5][6][7].
Wraz z żoną Margarete, graficzką, malarką i poetką, od 1916 utrzymywał kontakty z wydawcą awangardowego berlińskiego czasopisma „Die Aktion” i galerii o tej samej nazwie. Około 1917 zainicjowali oni kontakty wystawiennicze i wydawnicze polskich i niemieckich ekspresjonistów[8][9][10][11]. Kubicki jako jeden z siedmiu twórców z Polski i jedyny przedstawiciel grupy Bunt 1919/1920 wystawiał swe prace w najsłynniejszej galerii awangardy „Der Sturm” i publikując jednocześnie swe grafiki w czasopiśmie Herwartha Waldena.
Związany był zwłaszcza z „dadazofem” Raoulem Hausmannem i „arcydadaistą” Johannesem Baaderem, czego efektem był tzw. epizod kubo-dadaistyczny w jego twórczości[12]. Zuryski dadaizm, zwłaszcza propozycje programowe i formalne Tristana Tzary interpretował w duchu ideologii „nowego człowieka”[13]. Wraz Hausmannem na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych realizował eksperymenty naturoznawczo-fotograficzne[14].
_Stanislaw_Kubicki.jpg)
W latach 1919–1922 pisał wiersze i teksty programowe w duchu awangardowego internacjonalizmu, jednocześnie w języku polskim i niemieckim[15]. Jego ostatnim dziełem malarskim był niedokończony obraz Mojżesz przed krzewem gorejącym[16].
W latach 1935–1938 w posiadłości Mycielskich w Kobylempolu pod Poznaniem stworzył jedyne swe dzieło architektoniczne (a zarazem jedyną pracę na zlecenie), pomnik ku czci Józefa Piłsudskiego[17].
W związku z szykanami w Niemczech przeprowadził się w 1933 z Berlina do Poznania. Przed wybuchem II wojny światowej starał się o wyjazd do ogarniętej wojną domową Hiszpanii. Porzucił malarstwo na rzecz poezji i literatury. W czasie okupacji niemieckiej wstąpił do organizacji „Wolność” i pomagał Armii Krajowej. Jeździł jako kurier z informacjami z Polski do ambasady Mandżurii w Berlinie, skąd były one następnie przekazywane do rządu polskiego w Londynie[18]. Latem 1941 roku został aresztowany w Warszawie. Nie zostało jednoznacznie wyjaśnione, czy przy przypadkowej kontroli, czy też wskutek czyjegoś donosu. Dokładna data śmierci nie jest znana. Jego ostatni list z Pawiaka pochodzi z 14 stycznia 1942. Jego polska rodzina została poinformowana o jego śmierci w czerwcu 1942.[19] Miejsce pochówku nie jest znane.
W 1959 w Berlinie ukazały się poświęcone mu albumy pt. Pflanzenzeichnungen i Tierzeichnungen, zawierające prace graficzne, malarskie oraz utwory poetyckie.
Wybrane obrazy
[edytuj | edytuj kod]-
Miasteczko (1913 r.) -
Wieża Babel II (1918 r.) -
Autoportret VII (1922 r.) -
Mojżesz przed krzewem gorejącym (1933 r.) -
Eintretender (przed 1939 r.) -
Madonna stoi na rogu każdej ulicy (1929 r.) -
Akt z chmurami (1916 r.)
.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Według nowszych badań niemieckich związanych z tzw. kamieniem potkniniowym (por. koniec artykułu) i prezentowanych na odczycie Andreasa Hünecke Stanislaw Kubicki, ein deutsch-polnischer Avantgardist 8 maja 2014 r. – We wcześniejszych publikacjach utrzymywano na podstawie opowieści rodzinnych, że zginął prawdopodobnie z rąk gestapo w Berlinie: Jarosław Mulczyński: Stanisław Kubicki (1889–1942) we wspomnieniach rodziny. W: „Kronika Wielkopolski” 1992, 1, s. 80 i Jarosław Mulczyński: Poznali się w Berlinie. Małgorzata i Stanisław Kubiccy. W: „Kronika Wielkopolski” 1992, 1, s. 83.
- ↑ Jarosław Mulczyński. Poznali się w Berlinie. Małgorzata i Stanisław Kubiccy. „Kronika Wielkopolski”. 1, s. 84, 1992. ISSN 0137-3102.
- ↑ a b Jarosław Mulczyński. Stanisław Kubicki (1889-1942) we wspomnieniach rodziny. „Kronika Wielkopolski”. 1, s. 79, 1992.
- ↑ Stanisław Kubicki [online], Porta Polonica [dostęp 2020-09-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-02] (pol.).
- ↑ Lidia Głuchowska. Dokąd człowieku? – czyli o poszukiwaniach artystycznych Stanisława Kubickiego. „Ikonotheka”. 17, s. 139–163, 2004.
- ↑ Piotr Piotrowski. Expressionism and Futurism in Poland. „Central European Avant-Gardes: Exchange und Transformation 1910–1930, red. Timothy O. Benson E, Cambridge, Massachusetts”. 17, s. 175–176, 2002.
- ↑ Beetween Worlds. „A Sourcebook of Central European Avant-Gardes, 1910–1930, red. Timothy O. Benson, Éva Forgács. Los Angeles”. 17, 2002.
- ↑ Ein Paar zwischen Ost und West – Stanislaw Kubicki (1889–1942) und Margarete Kubicka (1891–1984). [Ich dwoje między Wschodem a Zachodem – Stanislaw Kubicki (1889–1942) und Margarete Kubicka (1891-1984)]. „Kritische Berichte”. 2, s. 19–31, 2002.
- ↑ Lidia Głuchowska. Margarete i Stanisław Kubiccy a początki grupy Bunt. „Bunt. Ekspresjonizm Poznański 1917–1925 [Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Poznaniu]. Red. Grażyna Hałasa i Agnieszka Salamon. Poznań”, s. 46–64, 2003.
- ↑ Lidia Głuchowska. Margarete und Stanislaw Kubicki – ein deutsch-polnisches Künstlerpaar zwischen Posen und Berlin [Margarete i Stanisław Kubicki – polsko-niemiecka para artystyczna między Poznaniem a Berlinem]. „Wanderungen: Künstler – Kunstwerk – Motiv – Stifter / Wędrówki: Artysta – Dzieło – Wzorzec – Fundator. Red. Małgorzata Omilanowska, Anna Straszewska. Warszawa”, s. 129–149, 2005.
- ↑ Das deutsch-polnische Künstlerpaar Margarete und Stanislaw Kubicki in der Posener Expressionistenvereinigung „Bunt” [Polsko-niemiecka para artystyczna Margarete i Stanisław Kubiccy w poznańskim stowarzyszeniu ekspresjonistów „Bunt”]. „Grenzen überwindend. Festschrift für Adam S. Labuda, red. Katja Bernhardt, Piotr Piotrowski, Berlin”, s. nienum, 2006.
- ↑ Lidia Głuchowska. Miejsca puste, czyli co nie dochodzi do głosu w obrazie. Tzw. epizod dadaistyczny w twórczości Stanisława Kubickiego. „„Brak słów”. Red. Maria Poprzęcka. Warszawa”, s. 207–233, 2007.
- ↑ Lidia Głuchowska. Tristan Tzara – monsieur dada i polskie konteksty dadaizmu. „Rita Baum”. 13 (zima), s. 65–71, 2009. Lidia Głuchowska. Awangarda: Berlin – Poznań. „My, berlińczycy / Wir Berliner. Historia polsko-niemieckiego sąsiedztwa. Red. Robert Traba. Berlin”, s. 160–195, 2009.
- ↑ Lidia Głuchowska. Avantgarde und Liebe. Margarete und Stanislaw Kubicki 1910–1945. „Gebr. Mann Verlag”, s. 72–76, 2007.
- ↑ Lidia Głuchowska. Der Turmbau zu Babel. Stanisław Kubickis zweisprachige Gedichte aus den Jahren 1918–1921 und die Utopie des „neuen Menschen” [Wieża Babel. Dwujęzyczne poezje Stanisława Kubickiego z lat 1918–1921 a utopia „nowego człowieka“]. „Grenzüberschreitungen. Deutsche, Polen und Juden zwischen den Kulturen (1918–1939). Red. Marion Brandt. München”, s. 15–44, 2006.
- ↑ Lidia Głuchowska. Ostatni obraz. Mojżesz przed krzewem gorejącym Stanisława Kubickiego. „„Wielkie dzieła, wielkie interpretacje”. Red. Maria Poprzęcka. Warszawa”, s. 215–228, 2007.
- ↑ Lidia Głuchowska: Stanislaw Kubicki. Kunst und Theorie. W: „WIR Berlin” 2001, s. 46–47.
- ↑ Lidia Głuchowska: Zwischen Kunst und Politik. Porträt des deutsch-polnischen Malers und Dichters Stanislaw Kubicki / Między sztuką a polityką. Portret polsko-niemieckiego malarza i poety Stanisława Kubickiego. W: „Dialog Berlin” 2003, 62-63, s. 118–125 i Lidia Głuchowska:„Verschwörer und Revolutionäre”. Zum Kriegsschicksal des Künstlers und Widerstandkuriers Stanisław Kubicki. W: „Inter Finitimos” 2008, 6, s. 100–117.
- ↑ Tak też kamień potknieniowy umieszczony 29 listopada 2013 przed wcześniejszym miejscem zamieszkania Stanisława Kubickiego na berlińskiej Onkel-Bräsig-Straße 46 (w dzielnicy Britz okręgu Neukölln) podaje, że został on aresztowany w 1941 i że następnie był więziony w warszawskim Pawiaku, gdzie został zamordowany w czerwcu 1942. – Kamień potknieniwy został skradziony w nocy 5 na 6 listopada 2017 i zastąpiony 4 grudnia 2017 pospiesznie wykonanym, zawierającym błędny rok śmierci 1941 zamiast 1942. Ma on zostać ponownie zastąpiony.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Malinowski: Stanisław Kubicki, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.), tom IV (pod redakcją Jolanty Maurin Białostockiej i Janusza Derwojeda), Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986, s. 323–327.
- Lidia Głuchowska: Stanislaw Kubicki. Kunst und Theorie. Wyd. Towarzystwa WIR Berlin 2001, wydanie drugie poprawione, 2003.
- Lidia Głuchowska, Peter Mantis: Stanislaw Kubicki. Ein Poet übersetzt sich selbst. Gedichte zwischen 1918–1921 / Poeta tłumaczy sam siebie. Wiersze z lat 1918–1921. Wyd. Towarzystwa WIR Berlin 2003 (po polsku i niemiecku).
- Lidia Głuchowska: Roger Loewig – Stanislaw Kubicki. Inseln der Menschlichkeit – Wyspy człowieczeństwa, wstęp Helmut Börsch-Supan i Jan Hoesch, Wyd. Towarzystwa WIR Berlin 2003 (po polsku i niemiecku), wydanie Stowarzyszenia im. Rogera Loewiga. Katalog wystawy: 2003 w Krzyżowej Fundacja Porozumienia Europejskiego, 2004 Muzeum Architektury we Wrocławiu i w Muzeum Nikolaikirche (kościół św. Mikołaja) – Muzeum Miasta Berlina.
- Lidia Głuchowska: Avantgarde und Liebe. Margarete und Stanislaw Kubicki 1910–1945. Wyd. Gebr. Mann Verlag Berlin 2007, ISBN 3-7861-2541-4 (Dysertacja Humboldt Universität Berlin 2004).
