Stanisław Rybicki (burmistrz Częstochowy)

Stanisław Józef Rybicki

major artylerii
Data i miejsce urodzenia	9 listopada 1899 Lwów
Data i miejsce śmierci	28 lutego 1980 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Związek Walki Zbrojnej Armia Krajowa
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Późniejsza praca	• burmistrz Częstochowy • dyrektor Departamentu Samorządu w Ministerstwie Administracji Publicznej • dyrektor Departamentu Organizacji i Płac w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej • dyrektor Państwowego Zakładu Wydawnictw Lekarskich
Odznaczenia

Stanisław Józef Rybicki (ur. 9 listopada 1899 we Lwowie, zm. 28 lutego 1980 w Warszawie) – oficer artylerii Wojska Polskiego, urzędnik samorządowy i działacz społeczny, w latach 1939–1945 burmistrz Częstochowy.

Urodził się 9 listopada 1899^[1] we Lwowie, w rodzinie Zygmunta^[2], przyrodni brat Józefa^[3]. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach 6 pułku piechoty Legionów Polskich^[4] . 25 września 1919, jako podoficer byłych Legionów Polskich został mianowany z dniem 1 października tego roku na stopień podporucznika artylerii. Pełnił wówczas służbę w 7 pułku artylerii polowej^[5]. Na stopień kapitana został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 42. lokatą w korpusie oficerów rezerwy artylerii^[1].

Mieszkał w Pankach, gdzie w 1924 roku ożenił się z wdową Marią Zajdler z Górskich, której pierwszy mąż został zamordowany podczas rabunku w dzierżawionym przez siebie majątku w Pankach. Również w Pankach był sekretarzem Rady Miejskiej. Absolwent Akademii Nauk Politycznych w Warszawie^[6].

Przed wybuchem wojny był naczelnikiem wydziału administracyjnego Zarządu Miejskiego w Częstochowie^[7] i wiceprezesem Towarzystwa Pomocy Dzieciom^[2]. 1 września 1939 roku zgłosił się do służby wojskowej, przydzielony początkowo do 7 pułku artylerii lekkiej^[8], następnie oddelegowany do Łodzi celem odeskortowania na tyły żołnierza pochodzenia niemieckiego^[9]. W czasie kampanii wrześniowej dotarł do Brześcia nad Bugiem, gdzie został przez sztab Naczelnego Wodza zdemobilizowany^[10]. Do Częstochowy wrócił 1 października, następnego dnia zgłosił się do pracy w Zarządzie Miasta, zgodnie z zarządzeniem okupanta^[11].

17 listopada został mianowany przez władze niemieckie burmistrzem miasta, gdyż władze okupacyjne pozostawiły samorząd miejski w polskich rękach. Po konsultacji ze współpracownikami, Rybicki zdecydował się na przyjęcie funkcji, którą wobec aresztowania prezydenta i wiceprezydenta miał prawo sprawować także na mocy polskich przepisów przedwojennych^[12]. Po zwolnieniu tych ostatnich z więzienia dostał od nich^[13] w lutym 1940 roku^[14] upoważnienie do pełnienia obowiązków burmistrza, został też zaprzysiężony jako członek ZWZ^[13]. Przez okres swojego urzędowania Rybicki dokładał starań, by realizować rozliczne zadania związane z opieką nad ludnością polską i żydowską, ochroną przed aresztowaniami, obroną materialnego dziedzictwa kulturowego i gospodarczego, utrzymaniem i budową infrastruktury i szczegółowym ewidencjonowaniem działań podległego mu urzędu przy jednoczesnym realizowaniu zadań zleconych przez okupanta w minimalnie bezpiecznym stopniu^[15] .

W czasie okupacji awansowany przez władze podziemne do stopnia majora^[15] .

Po II wojnie światowej współorganizator samorządu w Ministerstwie Ziem Odzyskanych, następnie dyrektor Departamentu Samorządu w Ministerstwie Administracji Publicznej oraz dyrektor Departamentu Organizacji i Płac w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej. W ostatnich latach życia był dyrektorem Państwowego Zakładu Wydawnictw Lekarskich w Warszawie.

Tajny współpracownik Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego – TW „Kos”, „Kamień”, „Żukowski”^[3][16]. W Operacji Cezary wcielał się w postać „Kosa” – komendanta głównego V Komendy WiN^[17][3] m.in. spotykając się z kpt. Kazimierzem Kamieńskim „Huzarem”^[16]. Materiały dotyczące jego działalności i jego teczka pracy zostały spalone w latach osiemdziesiątych, łącznie z mikrofilmami. Zachował się jeden dokument – korespondencja pomiędzy Julią Brystigerową a Józefem Czaplickim, dotycząca przekazania Stanisława Rybickiego z agentury V Departamentu do Departamentu III Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego^[6].

Był żonaty, miał dwóch synów: Stanisława i Zygmunta Rybickiego. Zmarł 28 lutego 1980. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach^[6].

• Krzyż Niepodległości – 16 marca 1937 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[18]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[19]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[19]
• Krzyż Walecznych^[20]

• Pod znakiem lwa i kruka. Fragmenty wspomnień z lat okupacji. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1965.

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Stanisław Rybicki: Pod znakiem lwa i kruka. Fragmenty wspomnień z lat okupacji. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1965.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Żołnierze Niepodległości. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-06-30].