Stanisław Słonka (ur. 28 listopada 1898 w Jeleśni, zm. 5 lipca 1975 w Żywcu) – ksiądz, prałat, katecheta, kapelan Armii Krajowej, proboszcz i budowniczy Kościoła św. Floriana w Żywcu.

Urodził się w rodzinie chłopskiej^[1]. Jego rodzice to Andrzej i Karolina z domu Dybek^[2]. Ukończył szkołę podstawową w Jeleśni, a następnie Gimnazjum im. Marcina Wadowity w Wadowicach^[3]. Walczył w wojsku austriackim podczas I wojny światowej w latach 1916–1917. Później wstąpił do Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Święcenia kapłańskie otrzymał 21 grudnia 1922 roku^[1]. Pierwszą jego placówką duszpasterską była Parafia Przemienienia Pańskiego w Paszkówce^[a], która do 1966 roku nosiła nazwę Pobiedr^[4]. Pracował tam jako wikariusz od 1 sierpnia 1923 roku do 13 sierpnia 1925 roku^[2]. Następnie pracował jako wikary w Poroninie^[5] od 14 sierpnia 1925 roku do 31 marca 1931 roku^[2]. Od 18 kwienia 1927 roku do roku 1929 pełnił funkcję przewodniczącego Związku Podhalan Oddziału Poronin^[6].

1 kwietnia 1931 przeprowadził się do Zabłocia, gdzie został katechetą w szkole podstawowej^[2] i w Publicznej Szkole Zawodowo Dokształcającej^[7]. Po ośmiu latach pracy został wikariuszem w parafii^[2].

Począwszy od 1937 roku, nadzorował budowę nowego kościoła – Kościoła św. Floriana^[8] w Żywcu-Zabłociu.

W czasie okupacji Żywiec i jego okolice wcielone zostały do Rzeszy. Ludność polska była masowo wysiedlana w ramach akcji Saybusch. Słonka został członkiem dowództwa Armii Krajowej na okręg żywiecki^[5]. Włączył się w działalność konspiracyjną. W listopadzie 1939 roku zaprzysiężony w skład Tajnej Organizacji Wojskowej (później Armii Krajowej) pod pseudonimem „Stasiak”^[8]. Odpowiadał m.in. za sprawy finansowe, łączność, rozprowadzał pieniądze, koordynował pomoc dla więźniów obozów koncentracyjnych^[8]. Pełnił posługę kapelana. W wyniku zdrady jednego z oficerów podziemia został zdekonspirowany i znalazł się pod obserwacją gestapo^[8]. W lutym 1942 roku Stanisław Słonka wstąpił do Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), przyjmując pseudonim „Andrzej Stasiak”. W styczniu 1943 roku, ostrzeżony przed grożącym mu aresztowaniem, opuścił parafię i ukrywał się do 31 marca 1945 roku^[3]. Przebywał w diecezji sandomierskiej (parafia w Szczeglicach)^[8] pod przybranym nazwiskiem Władysław Wolny^[3].

Po wojnie wrócił do Zabłocia, gdzie mieszkał już do końca swojego życia.

Jako wikariusz podjął normalne obowiązki duszpasterskie. 29 czerwca 1948 roku został mianowany administratorem parafii w Zabłociu, następnie był proboszczem nowej parafii^[3].

Ujawnił swoją działalność w Armii Krajowej, ale pomimo tego był przez Urząd Bezpieczeństwa inwigilowany, zastraszany, oskarżany za wrogi stosunek do Polski Ludowej. Zgromadzone w latach 1945–1948 materiały: „(...) niezbicie świadczyły, że ksiądz Słonka jest zdecydowanym wrogiem, prowadzącym wrogą robotę”^[2]. 20 października 1950 roku został zatrzymany przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, jednak nie przyznał się do stawianych zarzutów^[2]. Osadzony został najpierw w więzieniu śledczym w Żywcu, a od 2 grudnia 1950 roku w Krakowie, przy placu Inwalidów. Po 4 miesiącach został uniewinniony i uwolniony (według UB został zwolniony z więzienia 24 lutego 1951 roku, natomiast według relacji ks. Słonki, 28 lutego 1951 roku)^[2]. Nadal jednak był obserwowany^[9]. W tym czasie wciąż nadzorował budowę i wyposażanie nowego kościoła.

W 1965 roku otrzymał godność szambelana papieskiego (prałata)^[5].

Współpracował z Wydawnictwem Duszpastersko-Charytatywnym dla dekanatu Żywiec-Południe i Północ, od 1968 roku był wicedziekanem^[10], a od roku 1970 dziekanem dekanatu Żywiec Południe^[5].

Zmarł 5 lipca 1975 roku. Pochowany został 8 lipca 1975^[11] na cmentarzu w Zabłociu, którego był założycielem^[3]. W jego pogrzebie wzięło udział około 10 tysięcy osób^[12].

Pod chórem w Kościele św. Floriana wmurowano kamienną tablicę upamiętniającą jego osobę^[13].

Na jego cześć nazwano jedną z ulic na Zabłociu^[3]: ulica Księdza Prałata Stanisława Słonki.

• JanJ. Blitz JanJ. i inni, Słownik biograficzny Żywiecczyzny. Tom I, Żywiec: Spółdzielnia wydawnicza Gazeta Żywiecka, 1995, s. 187–189, ISBN 83-902605-1-4 .