Szpik kostny (łac. medulla ossium) – miękka, silnie ukrwiona, mająca gąbczastą konsystencję tkanka znajdująca się wewnątrz jam szpikowych kości długich oraz w małych jamkach w obrębie istoty gąbczastej kości. Masa całego szpiku u dorosłego człowieka wynosi około 2,5 kg^[1].

Rozróżnia się:

• szpik kostny żółty (łac. medulla ossium flava), składający się głównie z komórek tłuszczowych (stąd barwa), którego zawartość wraz z wiekiem każdego osobnika wzrasta. Ten rodzaj szpiku jest hemopoetycznie nieczynny.
• szpik kostny czerwony (łac. medulla ossium rubra), który jest miejscem powstawania elementów morfotycznych krwi, takich jak erytrocyty, granulocyty, trombocyty^[1].

U płodu i noworodka szpik kostny czerwony wypełnia wszystkie kości. Z biegiem czasu czerwony szpik przekształca się w żółty, tak że u osób dorosłych czerwony szpik kostny występuje jedynie w kościach płaskich: mostku, trzonach kręgów, żebrach, kościach czaszki, kościach miednicy i łopatkach oraz w nasadach kości długich. W przypadku niedokrwistości szpik żółty może zostać zastąpiony czerwonym^[1].

Podstawową jednostką budulcową szpiku kostnego jest tkanka siateczkowata pochodzenia mezenchymalnego (rodzaj tkanki łącznej) oraz naczynia włosowate o specjalnej budowie – o cienkich ściankach i zatokowych poszerzeniach^[1].

Elementy siateczki tworzą strukturę na kształt sieci, w której oczkach zawieszają się komórki występujące w szpiku:

• erytroblasty
• komórki tłuszczowe
• megakariocyty
• mielocyty
• osteoblasty
• osteoklasty^[2]

Szpik zawiera też nerwy i naczynia chłonne^[3].

W celu wykonania badań diagnostycznych szpiku kostnego należy dokonać jego pobrania. Są dwie metody pobierania materiału do badania: biopsja aspiracyjna i trepanobiopsja.

Wskazania do wykonania badania szpiku kostnego znajdują się w tym artykule.

Wykonuje się mikroskopowe badanie rozmazu szpiku kostnego czyli mielogram, a także szereg innych badań np. badania cytochemiczne.

• pancytopenie
• niedokrwistości
• zaburzenia układu białokrwinkowego, m.in.
  • białaczki
  • granulocytopenia
• małopłytkowości
• szpiczak mnogi i inne paraproteinemie
• zespoły mielodysplastyczne
• i inne

• erytropoeza
• przeszczep szpiku

• AdamA. Bochenek AdamA., MichałM. Reicher MichałM., Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-4323-5 .