Śmigłowiec PZL W-3 Sokół należący do TOPR-u | |
Państwo | |
---|---|
Siedziba |
ul. Piłsudskiego 63a, Zakopane |
Data założenia |
29 października 1909 |
Rodzaj stowarzyszenia |
stowarzyszenie |
Profil działalności | |
Zasięg | |
Prezes |
Bolesław Pietrzyk |
Członkowie |
307[1] |
Nr KRS | |
Data rejestracji |
28 września 2001 |
Strona internetowa |
Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR) – polskie stowarzyszenie zajmujące się, za zgodą ministra spraw wewnętrznych, ratownictwem górskim na obszarze polskich Tatr.
Aby zostać ratownikiem tatrzańskim, należy przejść okres próbny trwający od 1,5 roku do 3 lat. Trzeba wykazać się doskonałą znajomością topografii Tatr, a także praktycznymi umiejętnościami w dziedzinie wspinania, speleologii, narciarstwa, ratownictwa i autoasekuracji. Po zakończeniu szkolenia ratownik składa przysięgę na ręce naczelnika.
W 2011 TOPR liczył ok. 250 członków, z których 140 posiadało uprawnienia do udziału w akcjach ratowniczych. W większości byli to ratownicy – ochotnicy. Tylko 33 posiadało status ratownika zawodowego[2]. Natomiast w 2020 TOPR liczył 281 ratowników, w tym 41 zawodowych[3].
Siedziba TOPR jest zlokalizowana w Zakopanem, przy ul. Piłsudskiego 63a. W pobliżu, pod adresem ul. Piłsudskiego 65, jest zlokalizowana siedziba Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, które funkcjonuje na obszarach górskich Polski innych niż Tatry.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Projekt powołania stowarzyszenia zajmującego się ratownictwem górskim powstał w 1907 roku. Wtedy to Mieczysław Karłowicz opublikował projekt założenia pogotowia[4]. Śmierć Mieczysława Karłowicza, który zginął zasypany przez lawinę 8 lutego 1909, przyspieszyła prace nad powstaniem organizacji. W połowie tego roku organizowane pogotowie uczestniczyło też w akcji poszukiwania w Tatrach zaginionego prof. Ernesta Weissa[5]. Organizacja została zarejestrowana 29 października 1909 we Lwowie[6] pod obecną nazwą. Prezesem stowarzyszenia został Kazimierz Dłuski, naczelnikiem Mariusz Zaruski, a siedzibą TOPR-u – Dworzec Tatrzański[7].
W 1910 w akcji ratunkowej na północnej ścianie Małego Jaworowego Szczytu, zginął jeden z ratowników – Klemens Bachleda – który nie usłuchał naczelnika, wzywającego go do powrotu słowami „Klimku, wracajcie”[8]. Pomimo jego poświęcenia ranny taternik Stanisław Szulakiewicz zmarł, nie doczekawszy się pomocy.
W 1940 ratownicy zgodzili się przyjąć propozycję niemieckiego okupanta i przywrócić działalność TOPR-u, który funkcjonował w czasie wojny pod nazwą Freiwillige Tatra Bergwacht.
W 1952 Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe zostało włączone w strukturę Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, a cztery lata później ratownicy działali już pod nazwą Grupy Tatrzańskiej GOPR.
W 1963 po raz pierwszy użyto śmigłowca w akcji ratunkowej. Był to SM-1, pilotowany przez Tadeusza Augustyniaka. Helikopter przetransportował turystę ze złamaną nogą z Doliny Pięciu Stawów Polskich do zakopiańskiego szpitala.
W 1974 ratownicy wzbogacili się o pierwszego psa posiadającego licencję psa lawinowego. Był to „Cygan” – owczarek niemiecki.
W 1982 roku na ratowniczkę zaprzysiężono kobietę – Monikę Rogozińską[9] (była to ostatnia nowa kobieta ratowniczka w TOPR aż do 2013 roku, kiedy to została zaprzysiężona Ewelina Wiercioch[10]). W 1990 została powołana Fundacja Ratownictwa Tatrzańskiego TOPR[11], aby wspierać ratownictwo górskie realizowane przez TOPR[12].
W 1991 TOPR ponownie usamodzielnił się, wychodząc ze struktur GOPR-u. Rok później ratownicy tatrzańscy otrzymali od prezydenta Lecha Wałęsy śmigłowiec PZL W-3 Sokół, który miał wyższy pułap zawisu niż używany w tym czasie Mi-2, co pozwalało na bezpieczne prowadzenie akcji ratowniczej w wyższych partiach gór. Miał ponadto większy udźwig użyteczny w stosunku do tegoż śmigłowca, co pozwalało zabrać większą liczbę ratowników na pokład. Niespełna trzy lata później, 11 sierpnia 1994, śmigłowiec ten uległ katastrofie, w wyniku której zginęło dwóch pilotów (Bogusław Arendarczyk i Janusz Rybicki) oraz dwóch ratowników (Janusz Kubica i Stanisław Mateja).
W 1995 TOPR zaczął korzystać z nowego „Sokoła” obsługiwanego przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe. Początkowo maszyna stacjonowała w Zakopanem tylko sezonowo, od roku 2000 przeniesiono ją tu na stałe.
W 1999 TOPR został przyjęty w poczet członków Międzynarodowego Komitetu Ratownictwa Alpejskiego (IKAR).
W 2003 miał miejsce najtragiczniejszy do tej pory wypadek lawinowy w polskich Tatrach. 13-osobowa wycieczka licealistów z Tychów, zmierzająca na Rysy, została zasypana lawiną, która pochłonęła 8 ofiar śmiertelnych. Drugiego dnia akcji ratunkowej miała miejsce awaria „Sokoła”, podczas której zatrzymały się kolejno oba silniki śmigłowca. Henrykowi Serdzie (lecącemu bez ratowników na pokładzie, ponieważ zdołali oni bezpiecznie wyskoczyć w momencie zepsucia się pierwszego silnika) udało się wylądować autorotacyjnie; śmigłowiec uległ poważnemu uszkodzeniu (złamanie belki ogonowej), nie powodując jednak strat w obiektach naziemnych. Po tym incydencie Henryk Serda został zwolniony z pracy przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, zarzucające mu łamanie przepisów lotniczych. Pilot został uniewinniony od zarzutu spowodowania niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu powietrznym[13], a w 2005 zasiadł ponownie za sterami wyremontowanego „Sokoła”, eksploatowanego od tej pory bezpośrednio przez TOPR[14].
Statystyki działań TOPR
[edytuj | edytuj kod]Działania TOPR | Rok | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
2014[15] | 2016[16] | 2019[17] | 2020[18] | 2021[19] | 2022 | |
Liczba działań ratowniczych | 472 | 592 | 712[20] | 606[21] | 969 | 939 |
wypadki turystyczne | 421 | 493 | 532 | 849 | ||
wypadki taternickie | 22 | 22 | 29 | 29 | ||
wypadki jaskiniowe | 2 | 1 | 3 | 2 | ||
wypadki narciarskie / skiturowe | 11 | 22 | 12 | 53 | ||
wypadki rowerowe | 5 | 1 | 3 | |||
inne | 49 | 27 | 31 | |||
zbędne alarmy | 2 | 3 | ||||
Liczba osób, którym udzielono pomocy | 551 | 709 | 1018 | 691 | 1109 | 1089 |
ofiary śmiertelne[22] | |||||||||||||
rok | ofiar | rok | ofiar | rok | ofiar | rok | ofiar | rok | ofiar | rok | ofiar | rok | ofiar |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1909 | 2 | 1928 | 4 | 1947 | 8 | 1966 | 6 | 1985 | 18 | 2004 | 13 | 2023 | |
1910 | 4 | 1929 | 5 | 1948 | 3 | 1967 | 7 | 1986 | 19 | 2005 | 17 | ||
1911 | 3 | 1930 | 3 | 1949 | 7 | 1968 | 6 | 1987 | 19 | 2006 | 14 | ||
1912 | 3 | 1931 | 2 | 1950 | 7 | 1969 | 10 | 1988 | 16 | 2007 | 15 | ||
1913 | 0 | 1932 | 6 | 1951 | 3 | 1970 | 9 | 1989 | 20 | 2008 | 12 | ||
1914 | 2 | 1933 | 6 | 1952 | 6 | 1971 | 15 | 1990 | 15 | 2009 | 15 | ||
1915 | 2 | 1934 | 6 | 1953 | 3 | 1972 | 17 | 1991 | 16 | 2010 | 22 | ||
1916 | 3 | 1935 | 2 | 1954 | 4 | 1973 | 12 | 1992 | 12 | 2011 | 22 | ||
1917 | 0 | 1936 | 8 | 1955 | 3 | 1974 | 16 | 1993 | 13 | 2012 | 23 | ||
1918 | 0 | 1937 | 13 | 1956 | 13 | 1975 | 7 | 1994 | 20 | 2013 | 15 | ||
1919 | 0 | 1938 | 5 | 1957 | 9 | 1976 | 11 | 1995 | 16 | 2014 | 14 | ||
1920 | 4 | 1939 | 6 | 1958 | 8 | 1977 | 14 | 1996 | 16 | 2015 | 13 | ||
1921 | 2 | 1940 | 2 | 1959 | 10 | 1978 | 27 | 1997 | 16 | 2016 | 21 | ||
1922 | 2 | 1941 | 3 | 1960 | 8 | 1979 | 17 | 1998 | 11 | 2017 | 14 | ||
1923 | 5 | 1942 | 2 | 1961 | 4 | 1980 | 16 | 1999 | 12 | 2018 | 16 | ||
1924 | 1 | 1943 | 6 | 1962 | 10 | 1981 | 13 | 2000 | 13 | 2019 | 16 | ||
1925 | 0 | 1944 | 3 | 1963 | 9 | 1982 | 15 | 2001 | 19 | 2020 | 21 | ||
1926 | 1 | 1945 | 3 | 1964 | 12 | 1983 | 16 | 2002 | 11 | 2021 | 9 | ||
1927 | 1 | 1946 | 2 | 1965 | 10 | 1984 | 11 | 2003 | 19 | 2022 | 19 |
Naczelnicy TOPR
[edytuj | edytuj kod]- TOPR 1909–1956:
- Mariusz Zaruski (1909–1914)
- Józef Oppenheim (1914–1939)
- Zbigniew Korosadowicz (w 1945)
- Tadeusz Pawłowski (w 1952)
- Zygmunt Wójcik (1953–1956)
- Grupa Tatrzańska GOPR 1956–1991:
- Zygmunt Wójcik (1956–1960)
- Eugeniusz Strzeboński (1960–1964)
- Zygmunt Wójcik (1964–1966)
- Michał Gajewski (1967–1969)
- Ryszard Drągowski (1969–1972)
- Michał Jagiełło (1972–1974)
- Tadeusz Ewy (1974–1976)
- Stanisław Janik (1976–1977)
- Ryszard Szafirski (1977–1978)
- Jerzy Klimiński (1978–1981)
- Jan Komornicki (1981–1982)
- Stanisław Łukaszczyk Zbójnik (1982–1987)
- Jan Komornicki (w 1987)
- Piotr Malinowski (1987–1991)
- TOPR od 1991:
- Piotr Malinowski (1991–1993)
- Robert Janik (1993–1998)
- Jan Krzysztof (od 1998)
Personel latający w TOPR w latach 1963–2003:
Piloci: Tadeusz Augustyniak (1930–2011), Bogusław Arendarczyk, Andrzej Brzeziński, Robert Hojdys, Józef Kania, Zbigniew Łukasik, Janusz Rybicki, Henryk Serda, Janusz Siemiątkowski, Wojciech Wiejak i Wiesław Wolański.
Telefon ratunkowy
[edytuj | edytuj kod]Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe używa telefonów ratunkowych: 985 oraz (+48) 601 100 300[23].
Upamiętnienia
[edytuj | edytuj kod]Z okazji 100. rocznicy powstania TOPR Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek, na którym umieszczono fotografię jednego z pierwszych ratowników górskich TOPR[24]. Na wierzchołku Rysów umieszczono pamiątkową tablicę oraz krzyż, które jednak zostały zdemontowane, gdyż zostały tam umieszczone nielegalnie przez nieustalone osoby[25]. Także z okazji 100. rocznicy na DVD został wydany film Na każde wezwanie naczelnika o historii TOPR-u.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ lista członków TOPR na dzień 11.04.2024 [online], topr.pl [dostęp 2019-08-23] (pol.).
- ↑ Michał Jagiełło , Wołanie w górach, 2012, ISBN 978-83-244-0188-8 .
- ↑ Górskie służby ratownicze MSWiA
- ↑ Błękitny ↓, s. 24
- ↑ Pogotowie ratunkowe w Zakopanem. „Nowości Illustrowane”. Nr 26, s. 8, 26 czerwca 1909.
- ↑ Krzysztof Szymański , Bezpieczne góry na przyszłość, „Kurier Galicyjski” (6 (178)), 26 marca 2013, s. 14–15 (pol.).
- ↑ Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe – powstanie i rozwój do roku 1914
- ↑ Księga wypraw ratunkowych. Łódź: Wydawnictwo Abaton, 1994, s. 21-23. ISBN 1-899397-00-0.
- ↑ Monika Rogozińska , W białych spodniach, [w:] Tygodnik Powszechny [online], www.tygodnikpowszechny.pl, 25 listopada 2009 [dostęp 2023-03-08] (pol.).
- ↑ Faceci powinni być z facetami. Gdzie ona się pcha? [online], TVN24.pl [dostęp 2023-03-08] (pol.).
- ↑ Statut Fundacji [online], Fundacja Ratownictwa Tatrzańskiego TOPR [dostęp 2021-03-19] (pol.).
- ↑ Fundacja Ratownictwa Tatrzańskiego TOPR. Jak TWÓJ 1% podatku ratuje CZYJEŚ życie [online] [dostęp 2021-03-19] (pol.).
- ↑ Bartłomiej Kuraś: Pilot TOPR uniewinniony. Gazeta.pl Kraków, 2004-05-27. [dostęp 2009-12-07].
- ↑ Henryk Serda znów pilotuje śmigłowiec TOPR. Gazeta.pl Kraków, 2005-02-20. [dostęp 2009-12-07].
- ↑ Adam Marasek: Czas trudnych wypraw, w: Tatry nr 1/2015
- ↑ Podsumowanie roku 2016 - Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe [online], topr.pl [dostęp 2021-03-21] .
- ↑ Adam Marasek , Podsumowanie działań ratowniczych TOPR w 2019 r., „Tatry” (71), 2020, s. 33, ISSN 0869-4531 .
- ↑ Rok 2020 w liczbach. TOPR podsumował swoje działania [online], portaltatrzanski.pl [dostęp 2021-03-21] (pol.).
- ↑ STATYSTYKA [online], topr.pl [dostęp 2022-09-21] .
- ↑ TOPR podsumował rok 2020 - Podhale - Wiadomości - Radio Kraków [online], radiokrakow.pl [dostęp 2021-03-21] (pol.).
- ↑ w tym 229 z użyciem śmigłowca
- ↑ lata 1909-2020: Adam Marasek, Andrzej Marasek, Wypadki śmiertelne na terenie działania TOPR w latach 1909-2009, [w:] serwis TOPR, s. 2, rok 2021: Osoby ratowane 2021, [w:] serwis TOPR
- ↑ Numer alarmowy TOPR [online] [dostęp 2022-01-07] .
- ↑ Poczta Polska, Nr kat. 4307, data wydania: 14.10.2009. [1]
- ↑ TPN usunął krzyż i tablice pamiątkowe z Rysów. onet.pl. [dostęp 2012-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012–07–29)].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marek Grocholski. Rok po roku. „Tatry”. Jesień 2009. 30, s. 60-69. Tatrzański Park Narodowy. ISSN 0867-4531.
- Błękitny krzyż. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981.