stan | |||||
16. stan od 1 czerwca 1796 | |||||
Most Hernando de Soto nad rzeką Missisipi w Memphis. | |||||
| |||||
Dewiza: Agriculture and commerce | |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | |||||
Kod ISO 3166-2 |
US-TN | ||||
Gubernator | |||||
Powierzchnia |
109 247 km²[1] | ||||
Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
66 os./km² | ||||
Strefa czasowa | |||||
Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie USA | |||||
Strona internetowa |
Tennessee (ⓘwymowa: /tɛnɪˈsiː/) – stan na południowym wschodzie Stanów Zjednoczonych. Graniczy z ośmioma stanami, na północy z Kentucky i Wirginią, na wschodzie z Karoliną Północną, na południu z Georgią, Alabamą, Missisipi, a na zachodzie z Arkansas i Missouri[3].
Stan odegrał ważną rolę w wojnie secesyjnej, gdzie rozegrano wiele ważnych bitew, w tym bitwę pod Shiloh, która była wówczas najbardziej śmiercionośną bitwą w historii Ameryki. Więcej bitew stoczono jedynie w sąsiedniej Wirginii[4].
Obszar metropolitalny Nashville–Davidson–Murfreesboro jest największy w stanie i liczy ponad 2 mln mieszkańców[5].
Swoje siedziby mają tutaj takie firmy jak FedEx, International Paper, Dollar General, AutoZone, Tractor Supply i HCA Holdings[3].
Symbole stanu
[edytuj | edytuj kod]- Dewiza: Agriculture and Commerce („Rolnictwo i handel”)
- Przydomek: Volunteer State („Stan ochotników” – dotyczy udziału mieszkańców stanu w wojnie roku 1812)
- Symbole: przedrzeźniacz, tulipanowiec amerykański, irys
Historia
[edytuj | edytuj kod]- 1541 – na terytorium obecnego stanu dotarła ekspedycja Hernando de Soto.
- 1763 – poprzez traktat paryski obszar został włączony do posiadłości angielskich.
- 1784 – terytorium zostało ogłoszone „stanem” Franklina.
- 1796 – Tennessee stało się jednym ze stanów USA.
- 1866 – w miejscowości Pulaski zawiązana została organizacja Ku Klux Klan.
- 1968 – w Memphis od kuli zamachowca zginął Martin Luther King.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Stan o bardzo wydłużonym kształcie. Wschodnia część stanu jest górzysta (Appalachy), środkową stanowi dolina Tennessee, a zachodnią wyżyna Cumberland i dolina Missisipi. W krajobrazie stanu dominują rolnictwo i leśnictwo. Roślinność stanowią lasy liściaste (zachód), mieszane (wschód) i jodłowo-świerkowe w górach.
- Klimat: podzwrotnikowy wilgotny, średnia temp. w styczniu 4–5 st. C, w lipcu 25–27 st. C
- Główne rzeki: Missisipi, Cumberland i Tennessee
- Najwyższy szczyt: Clingmans Dome (2025 m n.p.m)
- Liczba hrabstw: 95 (lista)
- Największe hrabstwo: Shelby
- Liczba parków stanowych: 50
Jest w dwóch strefach czasowych: East Tennessee w UTC-05:00 i Middle Tennessee oraz West Tennessee w UTC-06:00. W Tennessee znajduje się więcej jaskiń niż w jakimkolwiek innym stanie. Ponad 10 tys. (20%) amerykańskich jaskiń znajduje się w Tennessee[6].
Miasta
[edytuj | edytuj kod]Na terenie stanu Tennessee znajduje się 345 miast (city lub town), w tym 6 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 62 powyżej 10 000 mieszkańców, a 230 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)[7].
Lista miast zamieszkanych przez 7500 lub więcej osób (2021 r.)[7]:
- Nashville (678 851)
- Memphis (628 127)
- Knoxville (192 648)
- Chattanooga (182 113)
- Clarksville (170 957)
- Murfreesboro (157 519)
- Franklin (85 469)
- Johnson City (71 278)
- Jackson (68 114)
- Hendersonville (62 257)
- Bartlett (57 318)
- Kingsport (55 582)
- Smyrna (55 518)
- Spring Hill (53 339)
- Collierville (51 343)
- Cleveland (47 955)
- Gallatin (46 902)
- Brentwood (45 491)
- Columbia (43 340)
- Germantown (41 034)
- Lebanon (40 888)
- Mount Juliet (40 766)
- La Vergne (39 091)
- Cookeville (35 138)
- Maryville (32 263)
- Oak Ridge (31 824)
- Morristown (30 777)
- Bristol (27 530)
- Farragut (24 422)
- Shelbyville (23 743)
- East Ridge (21 961)
- Tullahoma (20 665)
- Springfield (19 065)
- Sevierville (18 662)
- Goodlettsville (17 344)
- Dickson (16 085)
- Dyersburg (16 024)
- Greeneville (15 495)
- Nolensville (15 487)
- Arlington (14 448)
- Athens (14 225)
- Elizabethton (14 015)
- McMinnville (13 861)
- Lakeland (13 805)
- White House (13 661)
- Portland (13 341)
- Soddy-Daisy (13 091)
- Manchester (12 624)
- Lewisburg (12 483)
- Crossville (12 268)
- Hartsville (12 035)
- Red Bank (11 873)
- Lawrenceburg (11 726)
- Collegedale (11 621)
- Alcoa (11 375)
- Union City (11 107)
- Martin (10 515)
- Millington (10 508)
- Lenoir City (10 361)
- Paris (10 341)
- Atoka (10 192)
- Clinton (10 055)
- Fairview (9662)
- Brownsville (9661)
- Winchester (9546)
- Oakland (9520)
- Signal Mountain (8834)
- Covington (8616)
- Jefferson City (8262)
- Pulaski (8231)
- Milan (8170)
- Thompson's Station (7960)
- Lexington (7915)
- Humboldt (7855)
- Ripley (7785)
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Tennessee liczy 6 910 840 mieszkańców, co oznacza wzrost o 564 735 (8,9%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[8]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,0% populacji, 22,1% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,7% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,2% ludności stanu stanowią kobiety[9].
Język
[edytuj | edytuj kod]W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są[10]:
- język angielski – 93,78%,
- język hiszpański – 3,66%.
Rasy i pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]Według danych z 2019 roku 77,2% mieszkańców stanowi ludność biała (73,3% nie licząc Latynosów), 16,7% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% miało rasę mieszaną, 1,8% to Azjaci, 0,3% to rdzenna ludność Ameryki i 0,05% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 5,7% ludności stanu[11].
Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należą osoby pochodzenia „amerykańskiego” (12,8%), irlandzkiego (8,8%), angielskiego (8,7%) i niemieckiego (8,4%). Do innych większych grup należą osoby pochodzenia meksykańskiego (230,9 tys.), europejskiego (190,5 tys.), włoskiego (146,5 tys.), szkocko-irlandzkiego (139,7 tys.), szkockiego (129,5 tys.), francuskiego (114,2 tys.), afrykańskiego subsaharyjskiego (95,6 tys.), polskiego (79 tys.), brytyjskiego (65,9 tys.) i holenderskiego (62,8 tys.)[11].
Religia
[edytuj | edytuj kod]Tennessee jest trzecim najbardziej religijnym stanem w USA, gdzie ponad trzy czwarte dorosłych twierdzi, że wierzy w Boga z absolutną pewnością[3].
Struktura religijna w 2014 r.[12]:
- protestanci – 73%:
- ewangelikalni – 52%,
- głównego nurtu – 13%,
- historyczni czarni protestanci – 8%,
- bez religii – 14% (w tym: 3% agnostycy i 1% ateiści),
- katolicy – 6%,
- mormoni – 1%,
- pozostałe religie – 6% (w tym: świadkowie Jehowy, żydzi, muzułmanie, hinduiści, prawosławni, buddyści, unitarianie uniwersaliści i bahaiści[13]).
Większość protestantów w Tennessee to baptyści, a największą pojedynczą organizacją w stanie jest Południowa Konwencja Baptystów. Pod względem liczby członków na kolejnych miejscach plasują się Zjednoczony Kościół Metodystyczny i Kościół katolicki. Obok baptystów, społeczność ewangelikalna jest silnie reprezentowana przez lokalne zbory bezdenominacyjne (np. New Direction Christian Church), Kościoły Chrystusowe, zbory zielonoświątkowe i wiele mniejszych grup[13].
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Produkt krajowy brutto Tennessee w 2015 roku osiągnął wartość 177,1 mld USD[14], co uplasowało stan na 18. miejscu w Stanach Zjednoczonych[14]. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 2% i był wyższy od przeciętnej w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)[15]. W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku wyniósł on 43 267 co uplasowało stan na 38. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577USD)[16].
Przemysł
[edytuj | edytuj kod]- chemiczny
- tekstylny
- elektro-maszynowy
- wełny
- spożywczy
Energia
[edytuj | edytuj kod]W 2019 roku energia elektryczna w stanie wytwarzana jest przez elektrownie atomowe (44%), węglowe (23%), z gazu ziemnego (20%) i energię wodną (12%)[17].
Rolnictwo i leśnictwo
[edytuj | edytuj kod]Obszary uprawne zajmują 40% powierzchni stanu. Ponad 14 milionów akrów gruntów rolnych i leśnych poza rolnictwem generuje rocznie około 300 mln dolarów ze sprzedaży drewna, co czyni Tennessee jednym z wiodących w kraju producentów tarcicy liściastej[18].
- Główne uprawy: tytoń, pomidory, fasola szparagowa, bawełna, soja, kukurydza, pszenica i sorgo
- Hodowla kóz, bydła, koniowatych, brojlerów i trzody chlewnej
Transport
[edytuj | edytuj kod]Najbardziej wysunięte na zachód miasto Tennessee, Memphis, jest jednym z najbardziej ruchliwych na świecie węzłów komunikacyjnych dla transportu barkowego, lotniczego, ciężarowego i kolejowego[17].
Uczelnie
[edytuj | edytuj kod]Informacje dodatkowe
[edytuj | edytuj kod]- Nashville – światowa stolica muzyki country
- W Tennessee, w Graceland, znajduje się posiadłość i grób Elvisa Presleya
- Park Narodowy Great Smoky Mountains
- Nashville Predators – klub hokejowy występujący w lidze NHL od roku 1998
- W mieście Lewisburg znajduje się związek hodowców koni Tennessee Walker
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Tennessee [online], www.census.gov [dostęp 2023-03-10] (ang.).
- ↑ a b c Shelbi Austin , 10 Things to Know About Tennessee [online], US News, 2019 [dostęp 2021-01-03] (ang.).
- ↑ Civil War Battles of Tennessee – Legends of America [online], www.legendsofamerica.com [dostęp 2022-06-05] .
- ↑ Adam Tamburin , Nashville area grows as city population dips [online], Axios, 1 kwietnia 2022 [dostęp 2022-06-05] (ang.).
- ↑ Protecting Caves in Tennessee [online], The Nature Conservancy (web.archive.org), 4 marca 2016 [dostęp 2021-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] .
- ↑ a b c City and Town Population Totals: 2020-2021. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-05-14]. (ang.).
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-07-01] .
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Tennessee; United States [online], www.census.gov [dostęp 2021-07-01] (ang.).
- ↑ Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-02-03] .
- ↑ a b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2021-07-01] .
- ↑ Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics [online], Pew Research Center [dostęp 2019-02-05] (ang.).
- ↑ a b Tennessee, Religious Traditions, 2010 [online], www.thearda.com [dostęp 2019-02-05] .
- ↑ a b Lam Cao and Robert P. Tate: Gross Domestic Product by State, Annual Statistics for. U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
- ↑ Gross Domestic Product by State: Fourth Quarter and Annual 2016. U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
- ↑ Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2016, by state. The Statistics Portal. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
- ↑ a b c Tennessee – State Energy Profile Analysis – U.S. Energy Information Administration (EIA) [online], www.eia.gov [dostęp 2021-01-03] .
- ↑ Tennessee Department of Agriculture [online], NASDA [dostęp 2021-01-03] (ang.).