Teoria autochtonicznego pochodzenia Słowian, teoria autochtoniczna – koncepcja tłumacząca pochodzenie Słowian od hipotetycznego ludu, Prasłowian, utożsamionego przez Józefa Kostrzewskiego z twórcami kultury łużyckiej[1]. Prasłowianie mieli zamieszkiwać tereny dzisiejszej Polski już w epoce brązu (jako autochtoni lub napływ).
Teoria autochtoniczna Kostrzewskiego z roku 1913 była odpowiedzią na powstałą kilka lat wcześniej teorię allochtoniczną, pogląd umieszczający siedziby wczesnych Słowian bardziej na wschodzie, w dorzeczu Dniepru (autorem pierwszej publikacji z roku 1902 na ten temat był czeski archeolog Lubor Niederle)[2]. Pierwsi Słowianie przypuszczalnie dotarli na ziemie współczesnej Polski w najbardziej wysuniętym na południowy wschód jej zakątku (okolice Przemyśla i Rzeszowa). W periodyzacji dziejów okres ten nazywany jest okresem rzymskim i dotyczy terenów zajętych przez Celtów po rzekę San i dalej[3].
Hipoteza autochtoniczna była popierana przez archeologów K. Jażdżewskiego, W. Hensla i L. Leciejewicza, językoznawców T. Lehra-Spławińskiego i M. Rudnickiego oraz antropologa J. Czekanowskiego[4], a zwalczana przez zwolenników szkoły allochtonicznej (m.in. J.M. Rozwadowskiego) oraz przedstawicieli tradycji badawczych krakowskiej szkoły archeologii historycznej, uformowanej przez Kazimierza Godłowskiego[5].
Istnieją też koncepcje łączące kulturę trzciniecką z kolebką Prasłowian (na ziemiach polskich cztery zachodnie grupy tej kultury)[6].
Pogląd o nieprzerwanej obecności Słowian nad Odrą i Wisłą przynajmniej od 1500 roku przed naszą erą obowiązywał, również ze względów geopolitycznych, w polskiej archeologii do końca XX wieku[7].
Przesłanek dla potwierdzenia teorii autochtonicznego pochodzenia Słowian dostarczają niektóre współczesne badania genetyczne, na przykład analizy haplogrup mtDNA[8][9].
Na podstawie badań kompletnych genomów mitochondrialnych zidentyfikowano haplotypy w obrębie haplogrupy H5, charakterystyczne tylko dla populacji słowiańskich. Zidentyfikowano podhaplogrupy mtDNA: U4a2a, U4a2, HV3, również występujące z największą częstością w społeczeństwach słowiańskich. Wyniki pozwoliły wysunąć przypuszczenie, że przodkami współczesnych populacji słowiańskich mogą być przedstawiciele kultur neolitycznych lub co najmniej populacji z okresu brązu z terenu centralnej Europy[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jerzy Gąssowski, Kultura pradziejowa na ziemiach polskich, Warszawa: Państ. Wyd. Naukowe, 1985, s. 163, ISBN 83-01-05421-2, OCLC 835897344.
- ↑ Norman Davies, Boże igrzysko. Historia Polski. 2002, s. 61.
- ↑ Norman Davies, Boże igrzysko. Historia Polski. 2002, s. 64.
- ↑ Kazimierz Godłowski, Janusz Krzysztof Kozłowski, Historia starożytna ziem polskich, Warszawa: Państ. Wyd. Naukowe, 1985, s. 89, ISBN 83-01-04227-3, OCLC 835896975.
- ↑ Archeologia o początkach Słowian: materiały z konferencji, Kraków, 19–21 listopada 2001, 2005, s. 65.
- ↑ Wstęp. W: Gerard Labuda: Słowiańszczyna starożytna i wczesnośredniowieczna. Poznań: WPTPN, 2003, s. 16. ISBN 83-7063-381-1.
- ↑ Zdzisław Skrok: Czy wikingowie stworzyli Polskę?, 2013, s. 58.
- ↑ Ludwika Tomala: Przodkowie Słowian mogli być w Europie 4 tys. lat temu. naukawpolsce.pap.pl, 2013-01-28. [dostęp 2014-03-06]. Cytat: „Odnajdujemy tam komponenty puli mtDNA Słowian, które były obecne w Europie Środkowej już w epoce brązu, więc przynajmniej w 3 tysiącleciu p.n.e” (pol.).
- ↑ Wojciech Pastuszka: Wyniki badań DNA wskazują ciągłość genetyczną mieszkańców Polski od czasów starożytnego Rzymu. historia.wp.pl, 31 października 2014. [dostęp 2014-12-13]. (pol.).
- ↑ Luiza Handschuh, Marzena Matla, Andrzej Legocki, Piotr Kozłowski, Tomasz Jasiński, Janusz Piontek, Hanna Kóčka-Krenz, Marek Figlerowicz: Dynastia i społeczeństwo państwa Piastów w świetle zintegrowanych badan historycznych, antropologicznych i genomicznych – podstawowe założenia i cele projektu realizowanego przez Poznańskie Centrum Archeogenomiki. W: Tradycje i nowoczesność. Początki państwa polskiego na tle środkowoeuropejskim w badaniach interdyscyplinarnych. Hanna Kóčka-Krenz, Marzena Matla, Marcin Danielewski (red.). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016, s. 314, seria: Historia nr 230. ISBN 978-83-232-3119-6. ISSN 0554-8217. [dostęp 2020-08-10].
