Tesmoforie, Thesmoforie, Thesmoforia, Thesmophoria, gr. Θεσμοφόρια – święto ku czci Demeter i jej córki Persefony-Kory obchodzone w starożytnej Grecji jesienią, w miesiącu Pyanepsion.
Ponieważ w Thesmoforiach uczestniczyły wyłącznie kobiety, zobowiązane do zachowania tajemnicy na temat przebiegu obrzędów, w źródłach odnaleźć można stosunkowo niewiele informacji dotyczących obchodów święta. Nawet związana z nim komedia Arystofanesa Kobiety na święcie Thesmoforiów (gr. Thesmophoriazousai) nie zawiera zbyt wielu szczegółów[1]. Wzmianki na temat święta znaleźć można u wielu autorów, między innymi Herodota[2] i Plutarcha, cennym źródłem informacji jest jedno z bizantyńskich scholiów do Dialogów heter Lukiana.
W Atenach, Sparcie i Abderze święto trwało trzy dni, od 11 do 13 dnia miesiąca Pyanepsion[1]. Kolejne dni określano jako anodos, nesteia i kalligeneia. Uczestniczkami były zamężne kobiety (być może również hetery, jednak nie jest to pewne)[1]. W Atenach pierwszego dnia odbywała się procesja do Thesmoforionu na Pnyksie. Drugiego dnia kobiety pościły siedząc na ziemi[3][4]. Nie wolno było im jeść nic, prócz pestek granatu[5], nie mogły jednak dotykać pestek, które spadły na ziemię[6]. Trzeci dzień poświęcony był Demeter Kalligenei - „opiekunce pięknych narodzin”[7]. Tego dnia odbywała się uczta, podczas której spożywano mięso zabitych w ofierze prosiąt.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Burkert 1985 ↓, s. 242.
- ↑ Hdt VI, 16; Hdt II, 171
- ↑ Kerenyi 2004 ↓, s. 196.
- ↑ por. Plutarch O Izydzie i Ozyrysie 378E w: Plutarch: O Izydzie i Ozyrysie. przekład, wstęp i objaśnienia Anna Pawlaczyk. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2003.
- ↑ Kerenyi 2004 ↓, s. 183.
- ↑ por. Klemens Aleksandryjski, Protreptyk, II, 19, 3 w: Apologie. M. Szarmach, A. Świderkówna, J. Sołowianiuk (przekład); M. Szarmach, J. Sołowianiuk (wstępy i oprac.); E. Stanula (red.). Warszawa: ATK, 1988, seria: PSP 44.
- ↑ Według Małej Encyklopedii Kultury Antycznej (PWN 1966) w trzecim dniu odbywał się tradycyjny konkurs na najpiękniejsze niemowlę
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Opracowania
- Walter Burkert: Greek Religion. Harvard University Press, 1985. ISBN 978-0-674-36281-9.
- Olga Freudenberg: Semantyka kultury. Kraków: Universitas, 2005. ISBN 83-242-0429-6.
- Karl Kerenyi: Eleusis: archetypowy obraz matki i córki. przełożył Ireneusz Kania. Kraków: Homini, 2004.
- Mała Encyklopedia Kultury Antycznej. Warszawa: PWN, 1966.
- Tadeusz Sinko: Zarys historii literatury greckiej. Warszawa: PWN, 1959.
- Źródła
- Arystofanes: Komedie. T.2: Ptaki, Lizystrata, Thesmoforie, Żaby, Sejm kobiet, Plutos. przełożyła, wstępem i przypisami opatrzyła Janina Ławińska-Tyszkowska. Prószyński i S-ka, 2001, seria: Biblioteka Antyczna. ISBN 83-7255-105-7.
- Klemens Aleksandryjski, Protreptyk w: Apologie. M. Szarmach, A. Świderkówna, J. Sołowianiuk (przekład); M. Szarmach, J. Sołowianiuk (wstępy i oprac.); E. Stanula (red.). Warszawa: ATK, 1988, seria: PSP 44.
- Plutarch: O Izydzie i Ozyrysie. przekład, wstęp i objaśnienia Anna Pawlaczyk. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2003.
