Tiglat-Pileser I, właśc. Tukulti-apil-Eszara I (akad. Tukultī-apil-Ešarra, tłum. „W synu świątyni E-szara jest moja ufność”[1]) – król Asyrii, syn i następca Aszur-resza-iszi I; według Asyryjskiej listy królów panować miał przez 39 lat[2]. Jego rządy datowane są na lata 1114–1076 p.n.e.[3] Podczas jego panowania Asyria pozostawała nadal krajem rozległym terytorialnie oraz o dobrze zorganizowanej armii zdolnej do podejmowania wypraw wojennych.
Walki z Frygami
[edytuj | edytuj kod]Okres panowania Tiglat-Pilesera I obfitował w liczne przesunięcia etniczne na terenie Bliskiego Wschodu. Teksty asyryjskie z tego okresu wspominają o pojawieniu się w północnych granicach Asyrii ludu Muszku. Lud ten przekroczył góry Taurus i posuwając się wzdłuż Tygrysu wkroczył do asyryjskiej prowincji Kummuhu, gdzie dalszy ich pochód został zatrzymany przez Tiglat-Pilesera I. W celu zabezpieczenia północnej granicy władca ten wkroczył na obszar Wyżyny Armeńskiej, gdzie dotarł do miasta Malazgird na północ od jeziora Wan[4]. Dotarł najdalej w głąb Azji Mniejszej spośród ówczesnych władców Asyrii.
Kampanie przeciwko Aramejczykom
[edytuj | edytuj kod]Kolejnym celem króla było powstrzymanie naporu plemion aramejskich, które – po przekroczeniu Eufratu – zagrażały Asyrii od zachodu. Kampanię przeciwko nim Tiglat-Pileser I opisał na jednej ze swych steli:
- Dwadzieścia osiem razy walczyłem z Ahlamu (tj. z Aramejczykami); (raz nawet) dwukrotnie w ciągu roku przekroczyłem Eufrat. Pokonałem ich od Tadmuru po kraj Amurru, po Anatu w Suchi, aż po Rapiqum, co leży w Karduniaszu (kasycka nazwa Babilonii). Sprowadziłem łupy i ich dobra do mego miasta Aszur[4].
Podczas jednej z kampanii podbił Syrię, oraz dotarł do fenickiego wybrzeża. Zmusił Sydon, Byblos i Arwad do płacenia daniny Asyrii.
Wojna z Babilonią
[edytuj | edytuj kod]W roku 1107 p.n.e. stoczył zwycięską wojnę z Babilonią[5], która pomimo niepowodzeń zdołała mu się przeciwstawić:
- „Ruszyłem na Karduniasz. Wdarłem się do babilońskich pałaców należących do Marduk-nadin-ahhe, króla Karduniasz i je spaliłem... Dwukrotnie wystawiłem przeciw Marduk-nadin-ahhe linię wozów bojowych i go zwyciężyłem”[4]
Asyryjczycy w czasie tej kampanii złupili Babilon, Sippar, Dur-Kurigalzu i Opis, jednak nie pociągnęło to za sobą większych politycznych następstw[6]. Babilończycy nawet chwilowo zdołali opanować Ekallatum w pobliżu Aszur[7].
Osoba króla
[edytuj | edytuj kod]Tiglat-Pileser I w inskrypcjach przedstawia siebie jako wytrawnego myśliwego, który w Hanigalbacie polował na byki, w kraju Harran na słonie i lwy, natomiast przebywając nad wybrzeżem Morza Śródziemnego upolował delfina i narwala[8].
Prowadził on udane kampanie wojenne dzięki szerszemu od swoich poprzedników zastosowaniu żelaza do wyrobu broni.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Hasło tukultu, The Assyrian Dictionary, tom 18 (T), The Oriental Institute, Chicago 2006, s. 461.
- ↑ A.K. Grayson, Königslisten..., s. 112.
- ↑ A.K. Grayson, Königslisten..., s. 134.
- ↑ a b c Mezopotamia. Tajemnice starożytnych cywilizacji. Asyria cz. 1, ISBN 978-83-252-0800, t. 45, s. 17-18.
- ↑ Geoffrey Bibby: Cztery tysiące lat temu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 503.
- ↑ Ziółkowski A., Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2009, s. 214.
- ↑ Marc van de Meroop: Historia starożytnego Bliskiego Wschodu ok. 3000–323 p.n.e.. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 187. ISBN 978-83-233-2540-6.
- ↑ Mezopotamia..., s. 19.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- A. K. Grayson: Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1980-83, s. 86–135.
- Praca zbiorowa: Oxford – Wielka Historia Świata, Polskie Media Amer. Com, 2005 (s. 177) ISBN 83-7425-026-7.
- Józef Wolski: Historia Powszechna. Starożytność, PWN, Warszawa 1996
| Okres staroasyryjski |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Okres anarchii |
| ||||||
| Dynastia Adasiego |
| ||||||
| Okres średnioasyryjski |
| ||||||
| Okres nowoasyryjski |
|
