Tomizm – system filozoficzny oparty na poglądach Tomasza z Akwinu[1]. Tomizm wywodzi się z filozofii średniowiecznej, a jego różne nurty mają przedstawicieli także w XXI wieku.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Tomizm bazuje tylko częściowo na filozofii Arystotelesa, ponieważ jest w dużym stopniu nowatorskim systemem. Przejmuje z filozofii arabskiej realną różnicę między istotą i istnieniem. Głównymi pojęciami są: istnienie, punkt, możność, kondycja, materia, przyczyna sprawcza, przyczyna, substancja, przypadłości, istota.
Cechy charakterystyczne tomizmu to:
- prawda, piękno i dobro to powszechne atrybuty bytu. Zło jest brakiem dobra i nie ma swej substancji. Każdy byt w sposób naturalny dąży do pełnego urzeczywistnienia swej natury (swej doskonałości).
- dusza ludzka jest rozumną, jednostkową formą człowieka. Połączenie duszy i ciała jest celowe, bo dusza może poznawać świat tylko poprzez zmysły ciała. Istnieją formy rozumne pozbawione ciała (aniołowie), poznające rzeczywistość bez pośrednictwa zmysłów.
- człowiek posiada władze poznawcze i pożądawcze. Władze poznawcze to zależne od ciała zmysły oraz niezależny od ciała intelekt; władze pożądawcze to zależne od ciała emocje i uczucia oraz niezależna od ciała wola. Tomizm zakłada pierwszeństwo władz poznawczych nad pożądawczymi.
- przeznaczeniem człowieka jest poznanie najwyższego dobra - oglądanie Boga dzięki "światłu chwały" (łac. lumen gloriae)
- człowiek znajduje się na drabinie bytów pomiędzy aniołami i zwierzętami.
Neotomizm
[edytuj | edytuj kod]Powstanie neotomizmu zainspirował Leon XIII w encyklice Aeterni Patris z 1879, zachęcając do studiowania dzieł Ojców Kościoła oraz św. Tomasza.
W Polsce największe znaczenie mają obecnie 2 nurty tomizmu:
- egzystencjalny (twórcy: Jacques Maritain, Étienne Gilson) - Stefan Swieżawski, Mieczysław Albert Krąpiec
- konsekwentny (wywodzący się z nurtu egzystencjalnego) - Mieczysław Gogacz
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ tomizm, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-11-28] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- E. Gilson, Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu, tłum. z fr. J. Rybałt, Warszawa 1960.
- M. A. Krąpiec, Metafizyka. Zarys teorii bytu, Lublin 1978.
- M. Gogacz, Elementarz metafizyki, Wyd. 1, ATK, Warszawa 1987.
- E. Morawiec, Odkrycie metafizyki egzystencjalnej. Studium historyczno-analityczne, Warszawa 1994.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Suma Teologiczna po polsku (pierwsze 34 tomy)
- Thomism (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].