Ukośnikowate

Thomisidae
Sundevall, 1833
Bokochód
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Podrząd	Opisthothelae
Infrarząd	Araneomorphae
(bez rangi)	Entelegynae
Rodzina	ukośnikowate
Zasięg występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Ukośnikowate (Thomisidae) – kosmopolityczna rodzina pająków, obejmująca ponad 2200 gatunków, sklasyfikowanych w 184 rodzajach. Przedstawiciele cechują się dużą różnorodnością w budowie. Większość pokrojem przypomina kraby i ma dwie początkowe pary odnóży wyraźnie dłuższe od pozostałych. Na ofiary czatują, korzystając z kamuflażu. Nie budują sieci łownych.

Pająki te osiągają od 2 do 23 mm długości ciała^[1], które pokrojem zwykle przypomina kraba^[2]. Ubarwienie może być jaskrawo białe, różowe, zielone czy żółte lub też stonowane: szarawe lub brązowe. Często występuje nakrapianie i wzór na opistosomie (odwłoku). Kształt karapaksu może być od półkolistego, przez jajowaty do wydłużonego, niekiedy z guzkami lub wzgórkami ocznymi. Ośmioro oczu ustawionych jest w dwóch rzędach po dwie pary. Pary boczne zwykle są większe od środkowych, często osadzone na wzgórkach. Szczękoczułki mogą mieć ząbki na przedniej krawędzi, ale dobrze rozwinięte zęby występują tylko u Stephanopinae. Endyty i warga dolna zwykle mają długość większą niż szerokość. Kształt sternum jest sercowaty. Odnóża mają stopy zwieńczone dwoma pazurkami^[1]. Dwie początkowe pary odnóży krocznych są, z wyjątkiem Bominae, dłuższe od pozostałych i ustawione w przód^[1][2]. Kształt opistosomy może być od zaokrąglonego, przez jajowaty po wydłużony^[1], często jest ona szersza niż dłuższa^[2]. Tylna krawędź opistosomy sięga poza kądziołki przędne, z których te przedniej pary są krótkie, stożkowate i wąsko odseparowane^[1].

Nogogłaszczki samca cechuje obecność na goleni apofiz: retrolateralnej i wentralnej. Embolus może być rozmaicie wykształcony, natomiast tegulum ma formę dyskowatą. Płytka płciowa samicy zwykle ma haczyk i obrzeżone: przedsionek lub kieszonki wiodące^[1].

Pająki te bytują głównie na roślinach, zwłaszcza na liściach. Gatunki naziemne są nieliczne^[1].

Ukośnikowate przemieszczają się niezgrabnie i często chodzą bokiem^[2]. Nie budują sieci łownej. Na swe ofiary czatują z rozłożonymi dwiema początkowymi parami odnóży, korzystając z kamuflażu. Gdy pojawiają się w pobliżu, pająk chwyta je za pomocą wspomnianych odnóży i szybko uśmierca jadem. Toksyczność jadu jest dla owadów wysoka i umożliwia upolowanie ofiary większej od siebie. Upłynnione wnętrzności ofiary są wypijane bez wygniatania, gdyż pająki te mają małe, pozbawione dużych zębów szczękoczułki^[3].

Zaloty wyglądają różnie u poszczególnych rodzajów. Samice u części gatunków tworzą przypłaszczone, jedwabiste kokony, które umieszczają na roślinności. U innych kokony przybierają wygląd wełnisty lub papierowy, umieszczane są na roślinach, pod korą lub kamieniami i strzeżone przez samicę, która jednak często nie dożywa wylęgu^[3].

Takson kosmopolityczny^[1]. W Polsce stwierdzono 43 gatunki^[2] (zobacz: ukośnikowate Polski).

Takson ten wprowadzony został w 1833 roku przez Carla Jakoba Sundevalla^[4]. W 2004 roku Jörg Wunderlich wyłączył rodzaj Borboropactus w odrębną rodzinę Borboropactidae^[5], jednak krok ten został skrytykowany przez późniejszych autorów^[1] i nie został uwzględniony w World Spider Catalogue^[6]. W 2016 roku Pekka Lehtinen rozbił ukośnikowate na pięć rodzin: Thomisidae s. str., Borboropactidae, Stephanopidae, Stiphropidae i Bomidae^[7]. Podział ten również nie został zaakceptowany przez autorów World Spider Catalogue z uwagi m.in. na brak analizy filogenetycznej w pracy Lehtinena^[6].

Do 2018 roku opisano 2203 gatunków ukośnikowatych, sklasyfikowanych w 170 rodzajach współczesnych oraz 14 rodzajach wymarłych^[6][8]: