Viola organista inaczej klawiolin lub fortepian smyczkowy[1] (niem. Geigenwerk[2], Bogenclavier[potrzebny przypis]) – muzyczny instrument klawiszowy, strunowy, połączenie fortepianu i skrzypiec. Wymyślony został przez Leonarda da Vinci. Był pierwszym instrumentem strunowo-smyczkowym, którego opis przetrwał do czasów współczesnych[potrzebny przypis].
Viola organista była najbardziej skomplikowanym projektem instrumentu muzycznego autorstwa Leonarda[3]. Pomysł Leonarda zachował się w Kodeksie Atlantyckim oraz Manuskrypcie paryskim H[4]. Pomysł zakładał, by dźwięk był wytwarzany przez przesuwanie smyczka po napiętych strunach. Smyczek byłby poruszany za pomocą mechanizmu. Ton wydobywający się z instrumentu powstałby po uderzeniu w klawisze. Ostateczny i najbardziej rozbudowy projekt instrumentu zakładał zamontowanie płasko położonych smyczków na obracające się koła. Dociągnięcie odpowiedniej struny miało być możliwe za sprawą naciśnięcia klawisza. Konstrukcja umożliwiała dociągnięcie do smyczków kilku stron na raz, co miało pozwolić na urozmaicenie artykulacji instrumentu i odgrywanie akordów[3].
Za czasów Leonarda instrument nie powstał. Pierwszym podobnym instrumentem była konstrukcja z XVI wieku zbudowana przez niemieckiego wynalazcę instrumentów Hansa Haidena starszego[5]. W roku 1625 na jego wzór Hiszpan Raymund Truchado zbudował kolejny instrument, który dzisiaj choć niesprawny przetrwał do czasów współczesnych i znajduje się w Muzeum Instrumentów Muzycznych w Brukseli[2]. W latach 30. XIX wieku instrument skonstruował Jan Jarmusiewicz (1781–1844)[1][6], jednak do dzisiejszych czasów klawiolin nie przetrwał. Nowoczesna rekonstrukcja viola organista powstała w roku 2004 w Japonii, stworzona przez Japończyka Akio Obuchi[2]. Użyta została przez niego na koncercie w Genui we Włoszech w tym samym roku[potrzebny przypis].
Instrument o możliwościach koncertowych, oparty na rozwiązaniach Hansa Haidena, zbudował w latach 2009-2012 polski pianista i kompozytor Sławomir Zubrzycki[2][7]. Instrument wzbudził wówczas zainteresowanie mediów w kraju i za granicą, a krakowski muzyk otrzymał propozycję współpracy między innymi od islandzkiej wokalistki Björk[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Jarmusiewicz. [w:] Encyklopedia Gutenberga [on-line]. [dostęp 2013-09-26].
- ↑ a b c d Wynalazek Leonarda da Vinci ożył w Krakowie. Posłuchaj, jak brzmi! [wideo]. tygodnik.onet.pl, 2013-09-24. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-01)].
- ↑ a b Isaacson 2019 ↓, s. 188.
- ↑ Sławomir Zubrzycki: Viola organista. violaorganista.com. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-06)].
- ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 165.
- ↑ Jarmusiewicz Jan. [w:] encyklopedia.wp.pl [on-line]. Wirtualna Polska. [dostęp 2013-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-03)].
- ↑ Sławomir Zubrzycki viola organista - rekonstrukcja historycznego instrumentu. [w:] Sławomir Zubrzycki viola organista – rekonstrukcja historycznego instrumentu [on-line]. [dostęp 2013-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-05)].
- ↑ Mateusz Kułda: Polak odtworzył instrument Leonarda da Vinci. fakty.tvn24.pl, 2013-11-23. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-30)].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Walter Isaacson: Leonardo da Vinci. Kraków: Insignis Media, 2019. ISBN 978-83-66071-41-4.
- Antonina Vallentin: Leonardo da Vinci. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.
