| |
 pułkownik kawalerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
3 maja 1888 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 października 1938 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
od 1914 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Stanowiska |
dowódca 1 Pułku Ułanów Legionowych, I Brygady Kawalerii, 209 Pułku Ułanów Podkarpackich |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
                
| |
.png){kind=small}
.JPG)
| |
| Data urodzenia |
3 maja 1888 |
|---|---|
| Data śmierci |
13 października 1938 |
| Prezydent Krakowa | |
| Okres |
od 16 lipca 1931 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Wojewoda lwowski | |
| Okres |
od 31 stycznia 1933 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
.jpg)
Władysław Zygmunt Belina-Prażmowski (ur. 3 maja 1888 w Ruszkowcu, zm. 13 października 1938 w Wenecji) – polski wojskowy i urzędnik samorządowy II Rzeczypospolitej, w latach 1931–1933 prezydent Krakowa, w latach 1933–1937 wojewoda lwowski; pułkownik kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Ruszkowcu, w rodzinie Hipolita, ziemianina, powstańca 1863, i Bronisławy z Dudelskich[1]. Uczył się gimnazjum w Radomiu, z którego został w relegowany w 1905 r. za udział w strajku szkolnym[2]. Następnie edukację kontynuował w Warszawie, gdzie w 1905 r. zdał maturę w Gimnazjum Mariana Rychłowskiego[3]. Od 1909 studiował na Politechnice Lwowskiej, po czym w 1913 przeniósł się na Akademię Górniczą w Leoben, gdzie uzyskał absolutorium[3].
Od 1909 był członkiem Związku Walki Czynnej, uzyskując stopień oficerski chorążego[4] oraz należał do Związku Strzeleckiego. W 1911 roku awansował na porucznika[4]. Tworzył oddziały Związku podczas pobytu we Francji, Belgii i Szwajcarii[4]. W 1913 został zastępcą komendanta Okręgu Krakowskiego ZWC, a w 1914 objął dowództwo szkolnej kompanii wakacyjnej[4]. 2 sierpnia 1914 objął dowództwo siedmioosobowego patrolu, który w nocy dnia następnego wkroczył do zaboru rosyjskiego. Ten sam patrol, już w mundurach, konno i uzbrojony, ponownie przeszedł 6 sierpnia[4] kordon graniczny i stoczył bezkrwawą potyczkę z rosyjskimi policjantami stając się tym samym pierwszym oddziałem kawalerii legionowej (tzw. „siódemka Beliny”). 13 sierpnia stworzył pierwszy szwadron kawalerii w sile 140 ludzi. Awansował na rotmistrza w maju 1915[4]. W latach 1914–1917 oficer Legionów Polskich, organizator i dowódca 1 pułku ułanów Legionów Polskich, tzw. „beliniaków”. Na jego czele przeszedł cały szlak bojowy Legionów. W styczniu 1917 mianowany majorem, a w grudniu 1918 awansował na podpułkownika[4].
Po zakończeniu I wojny światowej w Wojsku Polskim. Był organizatorem i dowódcą 1 Brygady Kawalerii, na której czele stoczył wiele bitew na wojnie z Ukraińcami i bolszewikami. Sławny ze zdobycia Wilna w kwietniu 1919. 7 maja 1919 roku został awansowany na pułkownika z dniem 1 maja 1919 roku[5]. Dowodził Grupą Kawalerii w 1920[4]. Po 10 września 1920 decyzją ministra spraw wojskowych gen. Kazimierza Sosnkowskiego został mianowany dowódcą 209 pułku ułanów Podkarpackich[6]. Później został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 8. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych jazdy[7][8]. W rezerwie został przydzielony do 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego w Warszawie[9][10]. W 1934 roku figurował na liście starszeństwa oficerów rezerwy kawalerii z 1. lokatą. Pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto i był reklamowany na 12 miesięcy[11].
W 1929 roku zamieszkał w Krakowie. Był tam prezesem Oddziału Krakowskiego Związku Legionistów. Po wystąpieniu z wojska, od 16 lipca 1931 do 1933, pełnił funkcję Prezydenta Miasta Krakowa. Następnie od 31 stycznia 1933[12] do 14 kwietnia 1937 pełnił stanowisko wojewody lwowskiego. Był sekretarzem Reprezentacji b. żołnierzy na Wschodzie[13]. W lutym 1936 otrzymał honorowe obywatelstwo Łańcuta oraz wszystkich miejscowości i gmin powiatu łańcuckiego za zasługi w walce o niepodległość Polski i za zorganizowanie pomocy dotkniętym powodzią mieszkańcom tego powiatu[14]. W 1936 został członkiem Komitetu Głównego Zjazdu Górskiego zorganizowanego w sierpniu 1936 w Sanoku[15]. W lutym 1936 został wybrany prezesem Koła Beliniaków[16]. Po powrocie do Krakowa w 1937 został dyrektorem generalnym Jaworznickich Komunalnych Kopalń Węgla SA. W 1937 otrzymał tytuł członka honorowego Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego Oddziału we Lwowie[17].
Był myśliwym, polował m.in. z Rudolfem Wackiem, który zadedykował mu swoje wspomnienia myśliwskie pt. Darz Bór z 1936[18].
W 1937 przeszedł na emeryturę ze względu na pogarszający się stan zdrowia[19][20]. Zmarł 13 października 1938[21][22] na atak serca w Wenecji, gdzie odbywał kurację. Uroczystości pogrzebowe w Krakowie stały się wielką manifestacją patriotyczną porównywalną w swych rozmiarach do tych po śmierci Marszałka Piłsudskiego. Został pochowany 20 października 1938[23][24] na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze LXIX[25].
Rodzina
[edytuj | edytuj kod]W 1913 poślubił Anastazję Rudzką (zm. 1975)[26][27]. Żona pułkownika w latach 30. była przewodniczącą Zarządu Głównego Rodziny Urzędniczej[28]. 5 grudnia 1933 we Lwowie wybrana została przewodniczącą Zarządu Rady Okręgowej „Rodziny Rezerwistów”[29], a 10 listopada 1938 odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi „za zasługi na polu pracy społecznej”[30].
Z małżeństwa z Anastazją miał czterech synów i córkę[31]:
- Zbigniewa Władysława (ur. 13 kwietnia 1914), prymusa Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu z 1936[32], podporucznika 1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego, zmarłego tragicznie 7 lutego 1937 w Warszawie, w wyniku nieumyślnego postrzelenia się z broni palnej[33][34][35][36][37][38],
- Janusza (1917–1943), kaprala nawigatora 300 Dywizjonu Bombowego,
- Lecha (1921–2004), podchorążego kawalerii, uczestnika kampanii wrześniowej, a następnie żołnierza 2 Korpusu Polskiego,
- Andrzeja, zmarłego w niemowlęctwie,
- Alinę Angelusową (1923–2019), lekarza stomatologa, która po transformacji systemowej w Polsce działała na rzecz upamiętnienia swojego ojca[39].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 2523 (1922)[40][41]
- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 19 października 1938)[42]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1935)[43][44]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[45][46]
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (24 października 1931[47]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie, po raz pierwszy 1921)[40][48]
- Złoty Krzyż Zasługi (7 listopada 1929)[49][40][50]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[40][50]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[50]
- Znak oficerski „Parasol”
- Odznaka „Za wierną służbę”
- Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”[51]
- Odznaka 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego[52]
- Order Krzyża Orła II klasy (Estonia, 1935)[50][53]
- Order Zasługi II klasy (Węgry)[50]
- Krzyż Komandorski Orderu Korony Włoch (Zjednoczone Królestwo Włoch)
- Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, 1933)[50][54]
W 2015 kolekcja 26 odznaczeń płk. Władysława Beliny-Prażmowskiego została przekazana przez Amelię Belina-Prażmowską z Toronto do Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku[52].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Pozostała po nim pamięć o bohaterskich i pełnych ułańskich fantazji walkach o niepodległość w latach 1914–1920, sława twórcy odrodzonej kawalerii i urosła jeszcze za życia legenda. W Krakowie nazwano aleję jego imienia[55]. 16 października 2018 ustanowiono ulicę Płk. Beliny-Prażmowskiego w Janowie Lubelskim[56]. W lipcu 1939 poświęcono Szkołę Podstawową im. Władysława Beliny-Prażmowskiego w Zahutyniu[57].
Wizerunek Władysława Beliny-Prażmowskiego widnieje na rewersie srebrnej monety kolekcjonerskiej o nominale 10 złotych wyemitowanej przez Narodowy Bank Polski w 2019 r. w celu upamiętnienia wyprawy wileńskiej[58].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- kpt. art. Michał Belina-Prażmowski
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Żołnierze Niepodległości ↓.
- ↑ Tomasz Gąsowski, Władysław Belina-Prażmowski, Warszawa: IPN, 2021, s. 6.
- ↑ a b Piotr Stawecki, Władysław Zygmunt Prażmowski (Belina-Prażmowski), [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 2024-04-17]. Wersja drukowana: Polski Słownik Biograficzny, t. XXVIII, Instytut Historii PAN, 1984–1985.
- ↑ a b c d e f g h O kawalerii polskiej XX wieku, s. 18–19.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 57 z 24 maja 1919 roku, poz. 1803.
- ↑ Władysław Laudyn: Zarys historii wojennej 22-go pułku Ułanów Podkarpackich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, s. 16, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 694.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 617.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 596.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 538.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 117, 954.
- ↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 4, s. 22, 5 marca 1933.
- ↑ Kronika. Reprezentacja b. żołnierzy na Wschodzie u Naczelnego Wodza. „Sybirak”. 4 (12), s. 93, grudzień 1936.
- ↑ Z kraju. Obywatelstwo honorowe. „Kurier Warszawski”. Nr 47, s. 4, 17 lutego 1936.
- ↑ Program Zjazdu Górskiego w Sanoku 1936 r. 14–17 sierpnia. Warszawa: 1936, s. 8.
- ↑ Wojewoda Belina-Prażmowski prezesem. „Wschód”, s. 4, nr 3 z 20 lutego 1936.
- ↑ Z towarzystw i instytucyj rolniczych. Nowe władze w Małopolskim T-wie Rolniczym. „Gazeta Rolnicza”. Nr 24-25, s. 690, 11 czerwca 1937.
- ↑ Rudolf Wacek: Darz Bór. Lwów: Drukarnia Polska, 1936, s. 3.
- ↑ Pożegnanie Lwowa z wojewodą Wł. Beliną-Prażmowskim. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 88 z 20 kwietnia 1937.
- ↑ Pożegnanie wojewody Prażmowskiego i powitanie wojewody dr. Biłyka. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 88 z 20 kwietnia 1937.
- ↑ Pułkownik Belina-Prażmowski twórca Kawalerii Polskiej – nie żyje. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 234 z 14 października 1938.
- ↑ Ś. p. pułk. Belina Prażmowski. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 235 z 15 października 1938.
- ↑ Zwłoki ś. p. Beliny-Prażmowskiego przybywają dziś do Polski. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 239 z 20 października 1938.
- ↑ Uroczysty pogrzeb ś. p. Beliny-Prażmowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 240 z 21 października 1938.
- ↑ Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 133. ISBN 83-08-01428-3.
- ↑ Depesza dziennikarzy lwowskich do p. Władysławowej Belina Prażmowskiej. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 238 z 19 października 1938.
- ↑ Janusz Kędracki: Przed tym dworem ułani Beliny defilowali. kielce.wyborcza.pl, 2017-10-08. [dostęp 2018-05-01].
- ↑ „Rodzina Urzędnicza” województwa lwowskiego rozwija działalność. „Wschód”. Nr 12, s. 2, 20 maja 1936.
- ↑ Ze Związku rezerwistów. „Gazeta Lwowska”. Nr 340, s. 4, 10 grudnia 1933.
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 595.
- ↑ Stawecki 1985 ↓, s. 393-395.
- ↑ Podchor. Belina-Prażmowski prymusem Szkoły Kawaleryjskiej w Grudziądzu. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 2390 z 17 października 1936.
- ↑ Tragiczny zgon porucznika Beliny-Prażmowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 30 z 9 lutego 1937.
- ↑ Po zgonie ppor. Zbigniewa Beliny-Prażmowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 31 z 10 lutego 1937.
- ↑ Delegacja lwowska na pogrzebie ś. p. podporucznika Zbigniewa Władysława Beliny-Prażmowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 32 z 11 lutego 1937.
- ↑ Pogrzeb ś. p. podporucznika Zbigniewa Beliny-Prażmowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 33 z 12 lutego 1937.
- ↑ Depesze kondolencyjne. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 34 z 13 lutego 1937.
- ↑ Zmarli. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 1, s. 23, 19 marca 1937.
- ↑ Zmarła córka legendarnego "Beliny". krakow.gosc.pl. [dostęp 2019-04-25]. (pol.).
- ↑ a b c d Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 593–594.
- ↑ Dekret Naczelnika Państwa L. 11310 V.M. Adj. Gen. z 1922 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 6, s. 226).
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 241, poz. 534 „za wybitne zasługi w walkach o Niepodległość i w pracy dla Państwa”.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 258, poz. 308 „za wybitne zasługi na polu administracji państwowej”.
- ↑ Wysokie odznaczenie p. wojewody Beliny-Prażmowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 258 z 10 listopada 1935.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 630 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej”.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 15 z 11.11.1928.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 251, poz. 335 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości” - zamiast uprzednio nadanego Krzyża Niepodległości (M.P. z 1931 r. nr 178, poz. 260).
- ↑ „Za męstwo i osobistą odwagę okazane w walce z nieprzyjacielem w obronie Ojczyzny”; Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1836 z 12 lipca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1209).
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 264, poz. 615 „za zasługi na polu przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego”.
- ↑ a b c d e f Ordery słynnego Beliny w zbiorach Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. wiekdwudziesty.pl. [dostęp 2016-12-03].
- ↑ 6 sierpień: 1914 – 1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 18.
- ↑ a b Obraz Józefa Brandta "W drodze na jarmark" oraz zbiór odznaczeń płk. Władysława Beliny-Prażmowskiego. msz.gov.pl, 2015-03-04. [dostęp 2019-05-12].
- ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-10-23]. (est.).
- ↑ P. wojew. Belina-Prażmowski odznaczony orderem Białego Lwa. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 313 z 13 listopada 1933.
- ↑ Alfabetyczny wykaz ulic Miasta Krakowa. 2005-01-26 (akt.). [dostęp 2015-10-23].
- ↑ Uchwała nr LII/398/18 Rady Miejskiej w Janowie Lubelskim z dnia 16 października 2018 r. w sprawie nadania nazwy ulicy położonej na terenie miasta Janowa Lubelskiego. Wojewoda Lubelski. [dostęp 2021-06-21].
- ↑ Szkoła im. Władysława Beliny Prażmowskiego w Zahutyniu powiatu Sanockiego. „Wschód”. Nr 139, s. 4, 16 lipca 1939.
- ↑ Wyprawa wileńska. nbp.pl. [dostęp 2024-05-20]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Piotr Stawecki, Władysław Zygmunt Prażmowski (Belina-Prażmowski), [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 2024-04-17]. Wersja drukowana: Polski Słownik Biograficzny, t. XXVIII, Instytut Historii PAN, 1984–1985.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Jednodniówka – Z okazji dziesięciolecia Janów Lubelski swą pracą czci Wielką Rocznicę Niepodległości Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej, 1928.
- Ś. p. pułk. Belina Prażmowski. „Gazeta Lwowska”. Nr 235, s. 3, 15 października 1938.
- Władysław Zygmunt Prażmowski (Belina-Prażmowski) 1888–1938, [w:] Piotr Stawecki (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. XXVIII, Polska Akademia Nauk, 1985.
- Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 18–19. ISBN 83-04-03364-X.
- Janina Wiater: Działalność społeczno-gospodarcza Władysława Beliny-Prażmowskiego w latach 1917–1929 na terenie powiatu janowskiego, Kielce 1994.
- Przemysław Jerzy Witek. Pierwszy ułan Rzeczypospolitej „zionący koniem i czarką wódki wypitą na śniadanie…”. Szkic o Belinie w 115 rocznicę urodzin i 65 rocznicę śmierci. „Oleandry”. 9, sierpień 2003.
- Tomasz Gąsowski, Władysław Belina-Prażmowski, IPN, Warszawa 2020, s. 6.
- Żołnierze Niepodległości : Prażmowski, Belina-Prażmowski Władysław Zygmunt, ps. „Belina”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-06-21].
|
