| Imię i nazwisko |
Petronela Wanda Malecka |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Język |
polski |
| Dziedzina sztuki |
redaktorka, tłumaczka |
Petronela[2] Wanda Malecka z domu Fryze[3][4] (wariant pisowni: de Frise[4]), pseud. Pustelniczka z ulicy Wiejskiej[5][6] (ur. 1800 w Górze Kalwarii[2], zm. 22 października 1860 w Warszawie[7][6]) – polska pisarka, poetka i tłumaczka[6] literatury angielskiej[7] i francuskiej[8]; pierwsza polska kobieta–redaktor[9] i wydawca[8] własnego czasopisma (pismo kobiece[10] „Bronisława, czyli Pamiętnik Polek”[8])[11].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodziła z rodziny szlacheckiej[6], jej rodzicami byli Piotr de Frize i Marianna Klobloch[4]. Była kształcona w domu, poznała języki francuski i angielski[12][6].
7 października 1820 roku wyszła za mąż w Warszawie za Klemensa Maleckiego herbu Jelita, oficera Armii Księstwa Warszawskiego, literata[6][13] (zmarł na osiem dni przed śmiercią żony, 14 października 1860 roku w Radomiu[14])[15]. Miała syna Bronisława[10].
Pracowała głównie jako tłumaczka. Poza zamieszczaniem swoich tekstów i tłumaczeń we własnych czasopismach, publikowała m.in. w „Rozmaitościach Warszawskich”, „Niezapominajkach”, „Wianku”, „Magazynie Powszechnym”, „Muzeum Domowym”, czy „Nowym Kolumbie”[6]. Jej własna twórczość literacka to zdaniem badaczy „słabe artystycznie, sentymentalne powiastki i opowiadania z życia wyższych sfer, o tendencjach dydaktyczno-moralizatorskich”[6][16].
W latach 50. XIX wieku mieszkała bez męża w Warszawie, przy ulicy Elektoralnej 791[14], gdzie prowadziła jednoosobową elementarną szkołę żeńską dla około 30 uczennic[17].
Zmarła 22 października 1860 roku w Warszawie, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[6].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]
Redagowane czasopisma
[edytuj | edytuj kod]- „Domownik”, 3 maja 1818 – 1 maja 1820[12][18], ręcznie przepisywane kopie, przedruk fragmentów w „Tygodniku Polskim” w latach 1818–1819[8]
- „Bronisława, czyli Pamiętnik Polek”, 1822[3]–1823[19], druk Natana Glücksberga[20][3][21]; ukazały się 4 numery[3][18][8] (nakład jednego numeru wynosił 100 egzemplarzy[22]) (czasopismo kobiece[23])
- „Wanda, tygodnik nadwiślański”[7], 1828[3][18]–1829[24], drukiem J. Wróblewskiego[25][3] (czasopismo kobiece[23])
Literatura piękna
[edytuj | edytuj kod]- Rozrywki dla dobrych dzieci[18], 1829, nakład A. Brzeziny i Kompanii[3] (dydaktyczno-moralizatorskie powiastki dla dzieci[16])[26]
- Wanda. Królowa sarmacka, 1826, 1828, fragmenty na łamach „Rozmaitości Warszawskich”[23] i „Wandy” (poemat)[27]
Przekłady
[edytuj | edytuj kod]- Barbara von Krüdener: Walerya, czyli Listy Gustawa Linar, do Ernesta G***, 1822[28] (tyt. oryg. Valérie oder Briefe Gustavs von Linar an Ernst von G...)
- Walter Scott: Matylda Rokeby[29], 1826[28]
- w ramach serii Wybór Romansów (red. W. Malecka[6]), 1826–1827, nakład A. Brzeziny[3]:
- Tomy I–II. Thomas Moore: Lalla-Rookh, xiężniczka mogolska, 1826[3] (przekład prozą)[30]
- Tom III. Walter Scott: Pan dwóchset wysep[3], 1826 (pierwszy przekład na język polski[31])
- Tomy od IV do VIII. Sophie Cottin: Amelia Mansfild, 1827 (tyt. oryg. Amélie Mansfield)[3]
- Tom XIII. George Byron: Mazepa – hetman Kozaków, 1827 (tyt. oryg. Mazeppa)
- Henriette Campan: Rady dla dziewcząt, 1827[3] (tyt. oryg. Conseils aux jeunes filles)
- François-René de Chateaubriand: Wspomnienia Włoch, Anglii i Ameryki: z dzieł Chateaubrianda, 1827[3]
- George Byron: Powieści: Giaur, Paryzyna, 1828[3][32]
- Paul de Kock: Co za powabny młodzieniec!, 1841 (tyt. oryg. Un jeune homme charmant)
- hrabina Dash (Gabrielle Anne Cisterne de Courtiras, wicehrabina Saint-Mars): Ekran, 1846[3]
- Émile Souvestre: Człowiek i pieniądze, 1851[28]
- Victorin Dénoix: Nowe rozmowy francuzkie, 1858
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Historia Góry Kalwarii. Gmina Góra Kalwaria, cop. 2012. [dostęp 2017-07-22].
- ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 7.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Estreicher 1876 ↓, s. 50.
- ↑ a b c Minakowski ↓.
- ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 9.
- ↑ a b c d e f g h i j Gajkowska 1974 ↓.
- ↑ a b c Przegląd Poznański 1861 ↓.
- ↑ a b c d e Dormus 2010 ↓, s. 13.
- ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 16.
- ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 11.
- ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 5.
- ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 8.
- ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 10.
- ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 24.
- ↑ Marek Jerzy Minakowski: Klemens Malecki (ID: psb.16662.2). [w:] Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl) [on-line]. [dostęp 2017-07-21].
- ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 23.
- ↑ Karol Poznański. Raport ministra Oświecenia Narodowego Awraama Norowa z wizytacji szkół Okręgu Naukowego Warszawskiego w 1856 roku. „Przegląd Historyczno-Oświatowy”. LIX 3–4 (233–234), s. 154, 2016. Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP. DOI: 10.17460/2016.3_4.09. ISSN 0033-2178.
- ↑ a b c d Sobieszczański 1861 ↓.
- ↑ Franciszek Gawełek: Bibljografja ludoznawstwa litewskiego. Wilno: Drukarnia Józefa Zawadzkiego, 1914, s. 9.
- ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 12.
- ↑ red: Naród książki. Rzeczpospolita, 2008-07-13. [dostęp 2017-07-20].
- ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 15.
- ↑ a b c Sroczyńska 1986 ↓, s. 21.
- ↑ Dormus 2010 ↓, s. 14.
- ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 18.
- ↑ Wanda Malecka, Rozrywki dla dobrych dzieci, Warszawa: A. Brzezina i komp, 1829.
- ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 20.
- ↑ a b c Estreicher 1876 ↓, s. 51.
- ↑ Poprawki i dodatki do ustaleń k. Estreichera za bazą NUKAT.
- ↑ Eóin MacWhite. Thomas Moore and Poland. „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”. 72, s. 52, 1972. Royal Irish Academy. ISSN 0035-8991. (ang.).
- ↑ Scott Walter, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-07-21].
- ↑ Maria Dłuska: Studia i rozprawy. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1970, s. 229, seria: Biblioteka Studiów Literackich.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Katarzyna Dormus: U źródeł polskiej prasy kobiecej – pierwsze redaktorki, wydawczynie, dziennikarki (ok. 1820–1914). Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2010. ISBN 978-83-7432-697-1.
- Karol Estreicher: Bibliografia polska XIX. stólecia (!). T. III: Ł–Q. Kraków: Akademia Umiejętności, drukarnia c. k. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1876.
- Celina Gajkowska: Wanda Malecka z Fryzów. [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny (z XIX tomu Polskiego Słownika Biograficznego) [on-line]. Narodowy Instytut Audiowizualny, 1974. [dostęp 2017-07-20].
- Marek Jerzy Minakowski: Wanda Fryze (ID: psb.16662.1). [w:] Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl) [on-line]. [dostęp 2017-07-21].
- Wiadomości bieżące. Nekrologi. Wanda Malecka. „Przegląd Poznański”. XXXI, s. 369, 1861. Nakładem redakcyi.
- Franciszek Maksymilian Sobieszczański: Czasopisma polskie. W: Encyklopedyja powszechna. T. 6: Cul. – Den.. Warszawa: Druk S. Orgelbranda, 1861, s. 321.
- Bogumiła Sroczyńska. Działalność publicystyczna i literacka pierwszej polskiej kobiety redaktorki, Wandy Maleckiej (1800–1860). „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”. XXIV (4), 1986. Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. ISSN 0137-2998.
