Inne nazwy |
Wielozadaniowy Moduł Laboratoryjny |
---|---|
Zaangażowani |
Państwowe Produkcyjno-Badawcze Centrum Kosmiczne im. M. Chruniczewa, Roskosmos |
Rakieta nośna | |
Miejsce startu | |
Opis | |
Komponent stacji | |
Typ elementu |
laboratorium |
Konstrukcja bazowa | |
Czas trwania misji | |
Start |
21 lipca 2021 (14:58 UTC) |
Dokowanie |
29 lipca 2021 |
Wymiary | |
Długość |
13 m |
Średnica |
4,25 m |
Masa całkowita |
23200 (podczas startu) 20350 (na orbicie) kg |
Pojemność hermetyzowana |
80,9 / 70 użytkowa m3 |
Wielozadaniowy Moduł Laboratoryjny „Nauka” (MLM, MLM-U ulepszony) (ros. Многоцелевой лабораторный модуль "Наука" – МЛМ, МЛМ-У усовершенствованный, ang. Multipurpose Laboratory Module) – moduł finansowany przez rosyjską agencję Roskosmos, który w 2021 roku został wysłany na orbitę okołoziemską i dołączony do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Korpus modułu „Nauka” powstał w latach 90 XX w., na podstawie projektu statku transportowego TKS z końca lat 60 XX w. Moduł nazwany wówczas FGB-2 (Blok transportowo-narzędziowy) zbudowało Państwowe Produkcyjno-Badawcze Centrum Kosmiczne im. M. Chruniczewa, jako zapasowy egzemplarz na wypadek utraty modułu FGB „Zaria”[1][2][3]. „Zaria” została umieszczona na orbicie w 1998 roku, stając się zaczątkiem Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, a ukończony w 80% moduł FGB-2 pozostał na Ziemi. Strona rosyjska proponowała użycie go jako zastępstwo dla amerykańskiego modułu „Destiny”, którego start się opóźniał, ale w 2001 roku i on znalazł się na orbicie[2]. Proponowano też przebudowę FGB-2 na uniwersalny moduł dokujący, ale pomysł został porzucony[3].
W 2004 roku zadecydowano, że zapasowy moduł zostanie przerobiony na laboratorium dla rosyjskiego segmentu orbitalnego na Międzynarodową Stacją Kosmiczną i wysłany w 2007 roku. Wymagało to gruntownej przebudowy[1][2]. Prace opóźniły się, termin startu został przełożony na 2009, a następnie 2012 rok. W grudniu 2012 roku moduł trafił z Centrum im. M. Chruniczewa na testy do przedsiębiorstwa RKK Energia[2].
W 2013 roku w module wykryto szereg usterek. W jednym z zaworów układu napędowego odkryto wyciek, którego przyczyną okazały się metalowe opiłki w przewodach paliwowych[1][2]. W oficjalnym przeglądzie wskazano, że opiłki powstały wskutek niedotrzymania procedur pracy (nieoficjalnie pojawiła się informacja, że pracownicy byli przekonani, że elementy modułu są przeznaczone do złomowania)[1]. Pod koniec roku moduł wrócił do Centrum im. M. Chruniczewa; termin startu przesunięto na 2016[1][2].
W 2017 roku takie same metalowe opiłki znaleziono w zbiornikach paliwa modułu. Próby wyczyszczenia nie powiodły się i ostatecznie zdemontowano wszystkie oryginalne przewody i zawory. W 2020 roku jako termin startu wskazywano maj 2021 roku. Po zakończeniu testów moduł był wreszcie gotowy do startu w lipcu 2021 roku[1][2].
3 września 2021 r. kosmonauci Oleg Nowickij i Piotr Dubrow ubrani w kombinezony Orłan MKS wyszli w przestrzeń kosmiczną by montować okablowanie na Nauce[4][5][6]. 9 września 2021 r. odbyło się drugie wyjście kosmonautów by wykonać podłączenia techniki kosmicznej na MLM.[7][8] 19 stycznia 2022 roku kosmonauci Anton Szkaplerow i Piotr Dubrow wykonali trzecie wyjście w kosmos, by wykonać instalację między Nauką a Priczałem[9].
21 listopada 2023 r. zintegrowano śluzę Nauki z rosyjskim segmentem Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, dokonano tego w dwudziestopięciolecie wysłania Zarii na Międzynarodową Stację Kosmiczną[10].
Start
[edytuj | edytuj kod]Moduł został ostatecznie wyniesiony na orbitę okołoziemską 21 lipca 2021 roku, o godzinie 16:58 CEST. Rakieta Proton M wyniosła go z kosmodromu Bajkonur w Kazachstanie. Moduł oddzielił się od rakiety, rozłożył anteny komunikacyjne i panele słoneczne[11][2].
Wkrótce po starcie pojawiły się problemy z modułem „Nauka”. Nie udało się uruchomić jego głównych silników[12], ale obsłudze udało się podnieść orbitę z pomocą silników zapasowych[13]. Pojawił się także problem z systemem zbliżania Kurs, który miał posłużyć do bezpiecznego dokowania do stacji[13].
Dołączenie do stacji
[edytuj | edytuj kod]Moduł „Nauka” miał zostać przyłączony do dolnego portu cumowniczego na adapterze modułu „Zwiezda”. Do tego portu od 2001 roku przyłączona była śluza powietrzna „Pirs”. Została ona odłączona i spłonęła w atmosferze ziemskiej wraz ze statkiem transportowym Progress[12]. Ze względu na problemy modułu „Nauka”, odłączenie śluzy zostało przesunięte o kilka dni względem planu[14]. „Nauka” zadokowała do stacji 29 lipca 2021 o 13:29 UTC (15:29 czasu polskiego)[15].
Problemy nie skończyły się po dokowaniu. Kilka godzin po połączeniu z Międzynarodową Stacją Kosmiczną nieoczekiwanie moduł uruchomił silniki, tak, jakby miał się oddalić od stacji, z którą był już połączony. Przyczyną był błędny kod w oprogramowaniu modułu. Wskutek tego utracono kontrolę nad orientacją Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, która obróciła się o około 540°. W celu zatrzymania obrotu uruchomiono silniki modułu „Zwiezda” i statku „Progress”. Silniki „Nauki” wyłączyły się po 15 minutach i stacja powróciła do właściwej orientacji[16].
Wyposażenie
[edytuj | edytuj kod]„Nauka” to największy moduł w rosyjskim segmencie orbitalnym Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Służy głównie jako laboratorium, ma także śluzę powietrzną pozwalającą prowadzenie spacerów kosmicznych. W module znajduje się instalacja sanitarna i system regeneracji powietrza, może także w nim spać jeden kosmonauta[12].
Do badań laboratoryjnych moduł Nauka udostępnia ponad 30 uniwersalnych stanowisk pracy (URM). Wysoki stopień automatyzacji MLM-U Nauka zmniejszy liczbę kosztownych spacerów kosmicznych – wiele operacji poza pokładem będzie można wykonać bez opuszczania stacji. Na zewnątrz modułu będzie 13 zewnętrznych uniwersalnych stanowisk pracy (URM-N) oraz manipulator ERA w celu zautomatyzowanej obsługi bądź konserwacji. W przedziale hermetycznym Nauki zorganizowano 20 wewnętrznych uniwersalnych stanowisk pracy (URM-W). URM-W zawierają: cztery stanowiska z wysuwanymi półkami, w tym z komorą rękawicową, ramę z automatyczną obracaną platformą antywibracyjną, stanowisko z iluminatorem o średnicy 426 mm do prowadzenia obserwacji wzrokowych, instrumentalnych i innych[17]
Wraz z „Nauką” do stacji dotarło Europejskie Ramię Robotyczne (ang. European Robotic Arm, ERA), które obsługuje rosyjską część Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, pracując na zewnątrz. W listopadzie 2021 roku do dolnego doku MLM-U przyłączono nowy moduł łącznikowy „Priczał”[18].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Rafał Grabiański: Pierwszy od dekady nowy rosyjski moduł gotowy do lotu na Międzynarodową Stację Kosmiczną. Urania – Postępy Astronomii, 2021-01-06. [dostęp 2021-07-25]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Katya Pavlushchenko: Nauka science module launches to ISS. NASASpaceflight.com, 2021-07-21. [dostęp 2021-07-25]. (ang.).
- ↑ a b Anatoly Zak: From FGB-2 to MLM: Origin of the Nauka module. [w:] RussianSpaceWeb.com [on-line]. [dostęp 2021-07-25]. (ang.).
- ↑ https://www.roscosmos.ru/32437/
- ↑ Выход в открытый космос космонавтов Роскосмоса Олега Новицкого и Петра Дуброва - YouTube [online], youtube.com [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ https://www.roscosmos.ru/32443/
- ↑ https://www.roscosmos.ru/32515/
- ↑ Выход в открытый космос космонавтов Роскосмоса Олега Новицкого и Петра Дуброва - YouTube [online], youtube.com [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Трансляция выхода в открытый космос Антона Шкаплерова и Петра Дуброва 19 января 2022 года - YouTube [online], youtube.com [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Космонавты интегрировали шлюзовую камеру модуля "Наука" в состав российского сегмента МКС [online], tass.ru [dostęp 2024-04-29] (ros.).
- ↑ Rafał Grabiański: Rakieta Proton-M wysłała moduł MLM Nauka w kierunku Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Urania – Postępy Astronomii, 2021-07-21. [dostęp 2021-07-25]. (pol.).
- ↑ a b c Piotr Witek: Problemy rosyjskiego modułu stacji kosmicznej. 2021-07-22. [dostęp 2021-07-25]. (pol.).
- ↑ a b Isaac Schultz: Russian Module Headed for the ISS Is Still Having Problems. Gizmodo, 2021-07-23. [dostęp 2021-07-25]. (ang.).
- ↑ Mike Wall: Russia delays detaching old space station docking port while testing new research module in orbit. Space.com, 2021-07-22. [dostęp 2021-07-25]. (ang.).
- ↑ Do rosyjskiej części Międzynarodowej Stacji Kosmicznej dołączył moduł MLM-U Nauka [online], www.urania.edu.pl [dostęp 2021-07-29] (pol.).
- ↑ Lia De La Cruz , The Nauka module mishap that sent ISS tumbling [online], EarthSky, 4 sierpnia 2021 .
- ↑ https://nauka.tass.ru/nauka/8255577
- ↑ Dawid Długosz: ISS ma nowy moduł. Do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej zadokował Priczał. [w:] Komputer Świat [on-line]. 2021-11-27. [dostęp 2021-12-13].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Anatoly Zak, Alain Chabot (red.): MLM Nauka lifts off to expand the International Space Station. [w:] RussianSpaceWeb.com [on-line]. [dostęp 2021-07-25]. (ang.).
- Opis modułu MLM na stronach Centrum Chruniczewa (ros.)
- https://www.nasaspaceflight.com/2021/07/nauka-launch/